سرنگونی هواپیمای مسافربری خطوط هوایی اوکراین به چالشی جدی برای جمهوری اسلامی تبدل شده است. بوئینگ ۷۳۷ شرکت هواپیمایی اوکراین بامداد چهارشنبه ۱۸ دی درحالیکه از تهران عازم کی‌یف بود، نزدیک تهران سرنگون شد.

دو موشک از سوی سامانه دفاع هوایی ایران به این هواپیما برخورد و آن را سرنگون کردند. سامانه "تور- ام‌۱" متعلق به قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌ النبیاء است. این قرارگاه مسئول هماهنگی فعالیت‌های پدافند هوایی ارتش و سپاه و امنیت هوایی کشور است.

سامانه دفاع هوایی کوتاه برد آن، با ارتفاع پایین و تمام متحرک، برای درگیری مؤثر با انواع اهداف هوایی از جمله هواپیماهای بال ثابت و بالگردهای سرنشین‌دار و بی‌سرنشین استفاده می‌شود.

موشک‌های این سامانه به کلاهک‌های کوچکی با بیش از ۱۴ کیلوگرم مواد منفجره مجهز هستند و می‌توانند هدف را متلاشی و به قطعات کوچک فلزی بدل کنند.

علی مطهری، نماینده تهران در مجلس مدعی است که پیش از پرتاب این موشک‌ها، هشداری در مورد "پرتاب موشک کروز از سمت بندرعباس به کشور" دریافت شده بود که بعد منتفی شد. او دوشنبه ۲۳ دی با انتشار یادداشتی در خبرگزاری ایسنا، این پرسش را مطرح کرد که "چرا خبر منتفی شدن حمله را به سامانه ندادند؟"

برای بسیاری پرسش مهم‌تر اینجاست که آیا این سامانه در حالت آماد‌‌ه‌باش خودکار قرار داشته است؟ و اگر این طور بوده، سامانه دفاعی کشور توان تشخیص هواپیمای مسافربری و جنگده یا موشک‌های دشمن از یکدیگر را ندارند؟   

شلیک این‌ موشک‌ها و برخورد آنها‌به یک هواپیمای مسافربری چند ساعت پس از عملیات موشکی سپاه به پایگاه‌های آمریکا در خاک عراق صورت گرفت که یکی از مهمترین عملیات‌های نظامی جمهوری اسلامی بود.

هرچند ایران دولت عراق و دولت عراق آمریکا از این عملیات مطلع کرده بود و موشک‌های ایران به پایگاه‌های خالی از نیروهای آمریکایی برخورد کردند، اما نیروهای مسلح ایران نگران پاسخ ارتش آمریکا به این حملات بودند.

امیرعلی حاجی‌زاده، فرمانده نیروی هوا فضای سپاه گفته پس از این حادثه "احتمال دادم هواپیمای خودی را زده باشیم".

حاجی‌زاده در توجیه انکار سه روزه امکان برخورد موشک با هواپیما گفته است: «ما اجازه نداشتیم چیزی را به کسی بگوییم. روال همین است که ستاد کل باید بررسی کند. نه اینکه نخواهیم بگوییم.» 

عدم اطلاع فرمانده کل قوا، آیت‌الله خامنه‌ای از این حادثه -آنطور که رسانه‌های ایران به از نقل منابع مطلع مطرح می‌کنند و درجریان نبودن شورای امنیت ملی- پرسش‌های جدی دیگری را در مورد ساختار مدیریتی کشور در زمان بحران مطرح می‌کنند.

سپاه برای این پرسش که پایگاه خاتم‌الانبیاء چرا از برنامه ترافیک خطوط هوایی کشور مطلع نبوده هم هیچ پاسخی ارائه نکرده است. 

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

بسیاری، از جمله شماری از نمایندگان مجلس می‌پرسند در این شرایط حساس، حریم هوایی کشور چرا بسته نبوده است. سپاه می‌گوید شرایط را به سازمان هواپیمایی کشور اطلاع داده‌ بودیم و سازمان هواپیمایی کشور می‌گوید به ما مطلبی به ما اعلام نشده بود.

این سازمان بر اساس اطلاعات نداشته خود، به گفته علی مطهری سه روز تمام "اثبات موشک را رد می کردند و تاکید داشتند که علت سقوط، آتش گرفتن موتور هواپیما بوده است". 

از آن مهمتر سخنگوی دولت می‌گوید رئیس‌جمهور که بلافاصله خواستار توضیح ستاد کل ارتش در مورد علت سقوط هواپیما شده بود، تا بعدازظهر جمعه از علت اصلی سقوط هواپیما که "پدافند غیرعمدی خودی بوده" مطلع نشده است.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

عدم اطلاع‌رسانی و پنهان‌کاری در مورد این فاجعه، و گزارش‌هایی که تا کنون در این زمینه منتشر شدند، این احتمال را مطرح می‌‌کند که سپاه در حال ارزیابی‌های سناریو‌های مختلف: امکان انکار، خطای انسانی یا آنچه حال مطرح می‌کنند: "هک و نفوذ" بوده باشد تا هزینه این فاجعه را کم کند.  

سرنگونی هواپیمای مسافربری اوکراینی و مرگ ۱۷۶ مسافر آن هنوز جزئیات ناروشن بسیاری دارد.