گسترش سريع آنفولانزاى مرغى در چند ماه اخير، احتمال بروز چهارمين اپيدمى سرماخوردگى طى صد سال اخير را جدىتر كرده است. اين بيمارى ويروسى كه همان سرماخوردگى مخصوص پرندگان است امروز به تهديدى جدى تبديل شده است.

ويروس‌هايى كه سبب بروز آنفولانزا مى‌شوند بر اساس تفاوت‌هاى ژنتيكى‌شان با يكديگر به انواع مختلف تقسيم بندى مى‌شود. ويروسى كه سبب بروز سرماخوردگى در پرندگان اهلى بخصوص مرغ و بوقلمون مى‌شود در واقع قابل سرايت به انسان نيست. اين ويروس از خانواده ويروس‌هايى است كه به نوع آ معروفند.

ويروس آنفولانزاى نوع آ ويروس هوشمندى است به اين علت كه مى‌تواند به سرعت ساختمان ژنتيكى خود را تغيير دهد و به نوع جديدى تبديل شود كه در برابر آنتى بادى‌هاى سيستم دفاعى بدن و داروهاى موجود مقاوم است. تا كنون شانزده زير گروه از خانواده ويروس‌هاى آنفولانزاى نوع آ شناخته شده‌اند كه هر كدام منجر به بروز نوعى از سرماخوردگى‌هاى ويروسى مى‌شوند. نوع انسانى ويروس آنفولانزاى آ كه شباهت ژنتيكى بسيار نزديكى با ويروس آنفولانزاى نوع آ پرندگان دارد ويروسى است در قرن گذشته سه بار بصورت اپيدمى گسترش پيدا كرد و منجر به مرگ ميليونها نفر در سراسر جهان شد.

اواخر سال ۲۰۰۳ ميلادى پس از گزارش چندين مورد مرگ مشكوك افرادى كه با پرندگان بيمار مبتلا به آنفولانزا در ارتباط بودند مشخص شد كه علت مرگ اين افراد ابتلا به ويروس آنفولانزاى مرغى بوده است. تحقيقات نشان داد اين ويروس زير گروه تازه‌اى از خانواده ويروس‌هاى آنفولانزاى نوع آ ست كه قابل سرايت از پرنده به انسان است و مى‌تواند در مدت زمان كوتاهى منجر به مرگ فرد مبتلا شود. ويروس جديد كه بر اساس ساختمان ژنتيكى آنH5N1 ناميده شد به سرعت در سراسر جهان گسترش پيدا كرد. علت اصلى گسترش سريع اين ويروس انتقال آن توسط مهاجرت پرندگان وحشى از نقاط آلوده به ساير نقاط جهان بود.

ويروس H5N1 پس از سكونت در مجارى تنفسى پرنده و آغاز فعاليت سبب بروز آنفولانزاى شديد شده و طى مدت كوتاهى به مرگ پرنده ختم مى‌شود. از آنجا كه اين ويروس به شدت واگيردار است به سرعت ميان گروه پرندگان مهاجر كه در ارتباط نزديك با يكديگرند پخش مى‌شود.

اما بخش سوال برانگيز اينجا بود كه اگر حضور ويروس سبب گسترش سريع در ميان گروه پرندگان و در نتيجه مرگ آنها شود چگونه توانسته است مسافت چندين هزار كيلومترى ميان چين تا قاره اروپا را طى كرده و در نيمى از جهان گسترش پيدا كند؟ براى يافتن پاسخ اين سوال گروه‌هاى علمى– تحقيقاتى مشغول بررسى مكان‌هايى شدند كه در آنها پرندگان مرده مبتلا به آنفولانزا يافت شده بودند. اين محققان پس از پيدا كردن گروه‌هاى مشكوك پرندگان مهاجر در نقاط مختلف جهان و به دام انداختن بيش از هزار پرنده مهاجر به بررسى نمونه خونى آنها پرداختند.

نتيجه بررسى‌ها نشان داد جمعى از اين پرندگان پيش از اين يكبار به بيمارى آنفولانزا مبتلا شده‌اند. عامل بيمارى ويروس نوع H5N2 بوده كه نوع خفيف ويروس H5N1 است. يكبار ابتلا به ويروس خفيف بيمارى منجر به توليد آنتى‌بادى عليه بيمارى در بدن پرندگان شده و آنها را در برابر حمله ويروسH5N1 ايمن كرده است. به همين علت اين دسته از پرندگان توانسته‌اند ويروسH5N1 را با خود حمل و در مسير مهاجرتشان در ساير نقاط منتشر كنند.

نتيجه اين بررسى محققان را اميدوار كرده است كه بتوانند به كمك انواع خفيف‌تر ويروس‌هاى آنفولانزاى مرغى واكسنى عليه ويروس H5N1 تهيه كنند. اما نكته اينجاست كه نمى‌توان پيش بينى كرد چه زمانى ويروس H5N1 ساختمان خود را تغيير مى‌دهد و آيا واكسن ساخته شده در برابر گونه بعدى ويروس هم ايمنى مى‌دهد يا نه؟

در حال حاضر بهترين راه مقابله با بيمارى پرهيز از ارتباط با پرندگان مشكوك و مصرف گوشت مرغ و تخم مرغى است كه خوب پخته شده‌اند. خوشبختانه ويروسهاى آنفولانزا مقاوم به حرارت نيستند و حرارت بالاى هفتاد درجه آنها را از بين مى‌برد.

شبنم نوريان