پرونده رضا ضراب "اهرمی در دست آمریکا"
۱۳۹۵ مهر ۸, پنجشنبه
رضا ضراب ماه مارس ۲۰۱۶ در شهر میامی ایالت فلوریدا بازداشت شد. او متهم شده که در نقض تحریم‌های آمریکا علیه ایران دست دارد.
این تاجر ترکیه‌ای ایرانی‌تبار در سال ۲۰۱۳ نیز همراه با رئیس پیشین "هالک بانک" ترکیه و سه وزیر وقت این کشور به اتهام پول‌شویی و کمک به جابجایی حدود ۳۵ میلیون یورو برای ایران از طریق قاچاق طلا در دادگاهی در استانبول محاکمه و تبرئه شد.
در پرونده کنونی رضا ضراب در دادگاه نیویورک نام اردوغان رئیس جمهور و همسرش امینه نیز برده می‌شود. از آنجا که این تاجر زاده‌ی تبریز و ایرانی‌تبار است وی شهروند ایران هم به حساب می‌آید.
بیشتر بخوانید: اردوغان: می‌خواهند خانواده مرا در پرونده ضراب بدنام کنند
کارشناسان در گفت‌و‌گو با دویچه وله گفتند با فشار دولت ترکیه به آمریکا برای استرداد فتح‌الله گولن (پیشوای دینی که از سوی مقامات ترکیه به رهبری کودتای نافرجام متهم شده است) گمان می‌رود که آمریکایی‌ها در مقابل تحویل دادن گولن در پرونده ضراب نام اردوغان و همسرش را به میان می‌کشند تا طرح "گروکشی" ضراب در مقابل گولن را پیاده کنند.
خود اردوغان به بازداشت رضا ضراب اعتراض کرد و گفت ضراب شهروند ترکیه است و بی‌گناه در آمریکا در زندان به‌سر می‌برد. رئیس جمهور ترکیه تاکید می‌کند: «افرادی که به آنان مظنون هستید، دستگیر می‌کنید اما درباره گروه فتح‌الله گولن با اینکه اطلاعات و اسناد ارائه شده اقدامی نکردید».
قدرت ضراب بیش از سفیر ایران
ایران درباره پرونده ضراب واکنشی نشان نداده است. ضراب تاجری پرنفوذ بود و زمینه دیدار مقامات ایرانی با دولتمردان ترکیه را فراهم می‌کرد. حمید حسینی، خزانه‌دار سابق اتاق بازرگانی تهران و یک مقام اقتصادی ایران، گفته بود: «قدرت و اختیار ضراب در ترکیه از سفیر ما بیشتر است».
ولی با زندانی شدن ضراب اکنون اوضاع فرق کرده است. دکتر یاشار آیدین، استاد دانشگاه "هانزا" در هامبورگ که درباره مسائل ترکیه و خاورمیانه تحقیق می‌کند، به دویچه وله می‌گوید: «ضراب اکنون ابزار فشار آمریکا علیه اردوغان به حساب می‌آید تا اردوغان را به سازش بیشتر با سیاست‌های آمریکا مجبور کنند.»
بیشتر بخوانید: بازداشت یک شهروند ایرانی‌تبار ترکیه در آمریکا
این کارشناس تاکید می‌کند: «من احتمال می‌دهم که او داوطبانه خود را تسلیم آمریکا کرده است. این امکان وجود دارد که او در قبال افشای ماجرای دور زدن تحریم‌ها خواسته است زندگی خودش را نجات دهد وگرنه کسی مثل رضا ضراب عجیب است که با پای خود به آمریکا برود. این امکان هم وجود دارد که آقای ضراب به این نتیجه رسیده که اردوغان دیگر امنیت او را تامین نمی‌کند و آمریکا برای تامین امنیت او پیشنهاد بهتری کرده است. این امکان بسیار قوی هست که او با آمریکایی‌ها معامله کرده باشد.»
به گفته این کارشناس آمریکا نهایتا در فشار به ترکیه موفق خواهد شد ولی مشخص نیست که موفقیت آمریکایی‌ها به چه قیمتی تمام شود.
اهمیت استراتژیک پرونده ضراب
حسین زمانلو کارشناس امور ترکیه به دویچه وله می‌گوید: «پرونده ضراب پرونده مهمی است چون پرونده یک تاجر ایرانی‌تبار هست و به نوعی نام ایران نیز به میان کشیده می‌شود.» به گفته این کارشناس آمریکا نمی‌تواند بحران‌های منطقه را مهار کند و باید مدیریت مسائل منطقه را به ایران و ترکیه و روسیه واگذار کند بنابراین در این راستا از پرونده ضراب هم استفاده می‌کند.»
وی تاکید می‌کند: «روسیه رقیب آمریکا به حساب می‌آید، ایران هم دشمنی خاصی با این کشور دارد و فقط ترکیه هست که آمریکا می‌تواند روی آن فشار بیاورد. بعد از کودتای نافرجام شرایطی پیش آمده که اردوغان در داخل کشور بیشتر قدرتمندتر شده و پرونده ضراب اکنون به اهرمی علیه اردوغان تبدیل شد است.»
زمانلو نتیجه می‌گیرد که اردوغان احتمالا با سیاست‌های آمریکا موافقت خواهد کرد.
وی همچنین احتمال می‌دهد که جنبش گولن نیز از پرونده ضراب در نیویورک علیه دول ترکیه استفاده کند تا فشار ترکیه در داخل بر طرفداران گولن کمتر شود.
پرونده ضراب در انتخابات آمریکا
به گفته زمانلو آمریکا اکنون با گشودن این پرونده مهم و استراتژیک بازیگران اصلی از جمله جماعت گولن را دور خودش جمع کرده است. زمانلو همچنین افزود: «در آمریکا در رابطه با ایران و خاورمیانه پرونده‌های مختلفی از جمله "ایران گیت" بوده‌اند که در انتخابات این کشور نیز بی‌تاثیر نبودند. همیشه از این گونه پرونده‌ها در انتخابات استفاده شده است. این بار هم اردوی جمهوری‌خواهان از این پرونده استفاده خواهد کرد.»
امید شکری کله‌سر کارشناس مسائل ترکیه از ویرجنیای آمریکا هم به دویچه وله می‌گوید: «ضراب می‌دانست با دور زدن تحریم‌های آمریکا علیه ایران مرتکب جرم شده و توسط دادگاه‌های آمریکایی محاکمه خواهد شد، به این جهت ضراب نمی‌توانسته بدون اطلاع از این موضوع و عواقب نقض تحریم‌های آمریکا علیه ایران آزادانه راهی آمریکا شده باشد.»
بیشتر بخوانید: قاضی آمریکایی وثیقه ۵۰ میلیون دلاری رضا ضراب را نپذیرفت
این کارشناس معتقد است که روابط آمریکا و ترکیه بر سر مسئله استرداد گولن و همچنین حمایت آمریکا از گروه‌های مسلح کرد سوریه که ترکیه خط قرمز و تهدیدی علیه امنیت ملی خودش اعلام کرده دچار تنش شده است. اکنون احتمال اینکه در پرونده ضراب نام اردوغان و امینه همسرش مطرح شود به بحران در روابط این دو کشور متحد و عضو ناتو دامن خواهد زد ولی هر دو کشور خواهان افزایش تنش در روابط دوجانبه نیستند.
نام ایران در پرونده ضراب
به نظر این کارشناس چون اکثر فعالیت‌های تجاری ضراب در ترکیه صورت گرفته و شرکت‌هایش در ترکیه ثبت شده‌اند، فعالیت‌های او نمی‌تواند اتهامی را مستقیم یا غیرمستقیم متوجه ایران و مقامات ایرانی کند.
وی خاطرنشان می‌کند پس از برجام ایران در نظر دارد از مزایای برجام بهره گیرد آمریکا هم در این مورد چراغ سبز نشان داده هر چند این امر با کم و کاست‌هایی روبروست اما به نطر نمی‌رسد که در جریان پرونده ضراب این امر دچار خدشه شود.
طاهر شیرمحمدی