دکتر عبدالکریم لاهیجی نایب رئیس فدراسیون بین‌المللی جوامع حقوق بشر می‌گوید از آنجا که هیچ مقام رسمی در ایران بازداشت یا حبس خانگی آقایان موسوی و کروبی و همسرانشان را تایید نکرده، از نظر حقوقی این دو نفر ربوده شده‌اند.
وی می‌گوید پرونده این دو نفر هم‌اکنون در کمیته‌ی ناظر بر اجرای کنوانسیون ناپدید‌شدگان قهری سازمان ملل تحت بررسی است.

بشنوید: گفت و گو با دکتر عبدالکریم لاهیجی

دویچه‌وله: آقای دکتر لاهیجی، آیا تلاشی در زمینه‌ی بین‌المللی و پیگیری از طریق‌ کمیته‌های سازمان ملل برای آزادی آقایان موسوی و کروبی و خانم‌ها رهنورد و کروبی صورت گرفته یا خیر؟

دکتر عبدالکریم لاهیجی: اجازه دهید نخست خدمت‌تان عرض کنم که تا این لحظه مقامات جمهوری اسلامی چه در قوه قضاییه چه در قوه اجرایی هرگز صحبت از بازداشت آقایان موسوی و کروبی و همسران‌شان نکرده‌اند. "بازداشت" یک اصطلاح حقوقی‌است و در قانون اساسی جمهوری اسلامی تصریح شده که ظرف ۲۴ ساعت پس از بازداشت، باید دلایل اتهام به متهم تفهیم شود و بعد مشخص شود که آیا او در بازداشت خواهد ماند و یا این که پرونده‌اش به دادگاه رود. و می‌دانید که ظرف ماه‌های گذشته هرگز یک چنین اعتراف و یک چنین تصریحی از ناحیه ‌مقامات جمهوری اسلامی صورت نگرفته است. تحت نظر بودن هم یک عمل قضایی‌است. یعنی اگر بگویند که آقایان کروبی و موسوی و همسران‌شان در منزل‌های‌شان تحت نظر هستند، این هم باز باید مشخص شود که در چه زمانی، توسط کدام قاضی دادگستری و به چه اتهامی این تصمیم قضایی گرفته شده است. بنابراین عنوان حقوقی وضعیت آقایان کروبی و موسوی و همسران‌شان عنوان "ربایش قهرآمیز" است و هیچ چیز دیگری نیست.

در حقیقت شما معتقدید که یک جور آدم‌ربایی صورت گرفته است؟

یک آدم‌ربایی صورت گرفته است. در کنوانسیون مربوط به ناپدیدشدگان قهری، این عنوان را به وضعیت آقایان موسوی و کروبی و همسران‌شان می‌دهند. به خاطر همین هم یک هفته پس از اثبات این امر، ما کمیته‌ای را که ناظر بر اجرای این کنوانسیون است در جریان گذاشتیم، اطلاعات تکمیلی را به آن‌ها دادیم که در چه تاریخی این عمل صورت گرفته، هویت این چهار نفر چیست و آخرین محل سکونت‌شان کجا بود و تا این دقیقه‌ای که من با شما صحبت می‌کنم، ما می‌دانیم که این شکایت به مقامات جمهوری اسلامی ابلاغ شده و تا این لحظه ما هیچ گونه پاسخی دریافت نکرده‌ایم و همین نشان می‌دهد که کمیته‌ی ناظر بر اجرای کنوانسیون ناپدید‌شدگان قهری هم هیچ گونه اطلاعی از مقامات جمهوری اسلامی به دست نیآورده‌اند. در غیر این صورت به ما خبر می‌دادند.

آیا در این مورد به گزارشگر ویژه ایران، احمد شهید که قاعدتاً باید کارهای مقدماتی‌اش را الان شروع کرده باشد، گزارشی از سوی نهادهای ایرانی داده شده که وضعیت این چهار نفر را پیگیری کند؟

آقای احمد شهید هنوز مأموریت رسمی‌اش آغاز نشده و دو هفته‌ی دیگر آغاز می‌شود و از آن زمان است که می‌تواند به طور رسمی با مقامات جمهوری اسلامی تماس گیرد و در مورد مأموریتش درخواست ویزا کند. ما البته گزارش‌هایی طی ماههای گذشته به کمیساریای حقوق بشر سازمان ملل، به شورای حقوق بشر، به دبیرکل سازمان ملل درباره‌ی وضعیت حقوق بشر داده‌ایم و می‌دانید که براساس این گزارش‌ها بوده که در فروردین‌ماه گذشته شورای حقوق بشر قطعنامه‌ای صادر کرد و با توجه به وخامت روزافزون وضعیت حقوق بشر در ایران گزارشگر ویژه تعیین کرد. باید در انتظار شروع مأموریت آقای احمد شهید بود و مسلم است که وضعیت تمام دستگیرشدگان و تمام زندانیان و وضعیت خاص آقایان موسوی و کروبی و همسران‌شان هم جزو موارد یادشده خواهد بود. همین جا من اشاره می‌کنم که آدم‌ربایی جنایت است و جنایت بین‌المللی‌ست. بنابراین یک حکومتی که دست به ارتکاب یک چنین جنایتی می‌زند، مسلم است که مسئول است و باید پاسخگوی عملش باشد.

آقایان موسوی و کروبی هر دو سمت‌های بالایی در جمهوری اسلامی داشتند و هرکدام به مدت هشت سال ریاست قوه مجریه و ریاست قوه مقننه را دارا بودند. آیا این‌ها مصونیت دیپلماتیک ندارند و از این راه نمی‌شود برای آزادی آن‌ها وارد شد؟

مسلم است که از هر مسیری و از هر طریقی می‌شود برای آزادی آن‌ها اقدام کرد، ولی با توجه به این که در ایران متأسفانه قوه قضاییه مستقلی وجود ندارد، بنابراین به غیر از این که از طریق مراجع بین‌المللی، دولت جمهوری اسلامی را زیر فشار بگذارند که دست از سر تمام زندانیان سیاسی و این چهار ربوده شده بردارند کار دیگری نمی‌شود کرد. اینجاست که من فکر می‌کنم مسئولیت عمده متوجه دوستان آقایان موسوی و کروبی است، کسانی که در گذشته همراه با ایشان مسئولیت‌های اجرایی داشتند و یا پس از ایشان در پست ریاست جمهوری، در پست وزارت، در قوه مقننه جمهوری اسلامی بودند و الان خوشبختانه آزاد هستند. من واقعاً نمی‌فهمم که چرا آن‌ها سکوت کرده‌اند! چرا وخامت وضعیت تمام زندانیان سیاسی با وجود دو فاجعه‌ای که برای هاله سحابی و هدی صابر اتفاق افتاد را هنوز درک نمی‌کنند و واقعاً یک کمپین بزرگ برای آزادی تمام کسانی که الان نزدیک به دو سال است که بیگناه در زندان هستند و آقایان موسوی و کروبی راه نمی‌اندازند. اینجاست که دیگر واقعاً باید یک مقدار از این مسئولیت را هم به لحاظ سکوتی که در جبهه‌ی اپوزیسیون جمهوری اسلامی که در داخل است و بسیاری از افراد آن خوشبختانه در زندان نیستند، از این افراد و جریان‌ها خواست.

اتفاقاً گروهی هم معتقدند که این کوتاهی متوجه نهادهای حقوق بشری خارج از کشور است. پاسخ شما به آن‌ها چیست؟

نهادهای حقوق بشری خارج از کشور به غیر از این که مقامات سازمان ملل و نهادهای سازمان ملل را در جریان بگذارند، امکان دیگری ندارند. یکی از امکانات ما هم استفاده از رسانه‌های خبری است، برای این که این زندانیان و این ناپدیدشدگان فراموش نشوند. ما امکان دیگری نداریم. در داخل است که می‌شود از طریق راه‌های مسالمت‌آمیز، از طریق گفت‌وگو، از طریق انواع و اقسام شیوه‌های مسالمت‌آمیز جمهوری اسلامی را ناگزیر کرد که وضعیت صدها زندانی سیاسی و این چهار تن را روشن و آن‌ها را آزاد کند. بنابراین من بدون این که بخواهم به‌عنوان یک مدافع حقوق بشر از خودمان سلب مسئولیت کنم، می‌گویم که ما تا آن جایی که در امکانات‌مان بوده، اقدام کرده ایم. ما بودیم که کمیته‌ی ناظر بر اجرای کنوانسیون ناپدیدشدگان قهری را در جریان گذاشتیم و این موضوع را تعقیب می‌کنیم و با آقای احمد شهید هم به مجردی که مأموریتش آغاز شود، در تماس خواهیم بود. متاسفانه می‌دانید که هم کانون مدافعان حقوق بشر و هم کانون زندانیان سیاسی را درهای‌شان را بسته‌اند و تعداد زیادی از مدافعان حقوق بشر الان یا ناگزیر از ترک ایران شده‌اند یا در شرایط سختی به‌سرمی‌برند و یا در داخل زندان‌های جمهوری اسلامی هستند. اینجاست که توقع من بیش‌تر از کسانی‌ست که خوشبختانه آزاد هستند و با توجه به موقعیت‌شان، شخصیت ‌و هویت بین‌المللی‌ که دارند، فکر می‌کنم آن‌ها هم باید مسئولیت خودشان را انجام دهند.

مصاحبه‌گر: میترا شجاعی
تحریریه: فرید وحیدی