کلینیک زنان و زایمان در یک بیمارستان دولتی، یک اتاق معاینه بزرگ با پنج تخت مخصوص معاینه واژینال که روی هریک از آنها زنی نیمه برهنه آماده برای معاینه خوابیده است. هر تخت تنها با یک پاراوان از تخت دیگر جدا شده و بنابراین تمامی جزئیات مکالمه پزشک با بیمار برای حاضران در اتاق کاملا قابل شنیدن است.

بیماران از دختری بسیار کم سن و سال تا زنی حدود ۶۰ سال هستند. پزشک با صدای بلند از دختر جوان می‌پرسد: «چندبار تا حالا سقط کردی؟». اینجا هیچ رازی وجود ندارد.

این تصویری است که یک بیمار از یک بیمارستان دولتی در تهران به ما می‌دهد. در پاسخ اعتراض وی پرستار می‌گوید تعداد زیادی بیمار باید ویزیت شوند و غیر از این روش، وقت برای معاینه همه آنان کافی نخواهد بود.

اسفندماه سال گذشته خبرگزاری تسنیم گزارشی منتشر کرد با عنوان "ویزیت فله‌ای متخصصان زنان برای کسب یک مُشت پول". در این گزارش زنی باردار گفته بود که هربار به مطب پزشک زنانش می‌رود: «منشی چند نفر را با هم صدا می‌کند و حق اعتراض هم نداری چرا که منشی سریع به بیمار جواب می‌دهد سر دکتر شلوغ است، نمی‌بینی چند نفر در نوبت هستند؟ باید تا دو ساعت دیگر همه ویزیت شوند. و وقتی از منشی سوال می‌کنی چند نفر در نوبت هستند می‌گوید ۴۰ نفر.»

زن دیگری به دویچه‌وله می‌گوید که پزشک زنان خودش بیماران را سه یا چهار نفره در اتاق گفت‌وگو می‌پذیرد و تک‌تک به اتاق معاینه که مجاور اتاق گفت‌وگوست می‌برد بنابراین هرگونه مکالمه‌ای که در اتاق معاینه انجام شود، در اتاق گفت‌وگو قابل شنیدن است.

همه اینها تنها به این دلیل صورت می‌گیرد که در مدت زمان محدود، بیماران بیشتری بتوانند ویزیت شوند و در نتیجه درآمد بیشتری عاید پزشک شود.

بیشتر بخوانید: پزشکانی که زیرمیزی را روی میز دریافت می‌کنند

اما قانون چه می‌گوید؟ معاون درمان وزیر بهداشت ایران همین هفته اعلام کرد: «استاندارد زمان ویزیت در مطب‌ها در مصوبه ابلاغی تعرفه‌های درمانی سال ۱۳۹۴ از سوی دولت اعلام شده که برای پزشک عمومی ۱۵ دقیقه، متخصص ۲۰ دقیقه، فوق تخصص ۲۵ دقیقه و روانپزشک ۳۰ دقیقه است.»

وی تاکید کرده که حق شکایت برای بیماران محفوظ است و اگر احساس کنند به آنان بی‌توجهی شده، می‌توانند شکایت کنند.

در آلمان وضع چگونه است؟

در تحقيقی كه در سال ۲۰۱۳ در آلمان صورت گرفته است حدود ۲۰ درصد پزشكان بيش از ۲۰ دقيقه را برای ويزيت هر نوع بيماری اختصاص داده‌اند. زمان متوسط معاينه قبل از جراحی توسط متخصصين بيهوشی در آلمان بين ۵/ ۱۷ تا ۲۱ دقيقه بوده است.

دکتر اسد یاوری متخصص کلیه و مجاری ادرار که از سال ۱۹۷۵ در آلمان مشغول طبابت است به دویچه‌وله می‌گوید که سیستم بیمه و پزشکی در آلمان به گونه‌ای طراحی شده که پزشکان هرچند در مطب‌های خصوصی کار می‌کنند اما در اصل درآمدشان را از شرکت‌های بیمه می‌گیرند و به همین دلیل این شرکت‌ها با مکانیسم‌های دقیق ناظر می‌توانند روند کار پزشکان را کنترل کنند.

دکتر یاوری می‌گوید: «پزشکان در آخر هر سه ماه باید گزارش مفصلی از عملکرد خودشان به شرکت​ بیمه بدهند و عملکرد پزشک در آنجا کنترل می‌شود که مثلا چندبار بیمار را دیده​اند، چقدر تزریقات انجام داده​اند و بر مبنی عملکرد پزشک درآمد یا این اجرت پزشک در آخر هر سه ماه به حسابش حواله می​شود.»

به گفته این پزشک بر اساس استانداردهایی که وجود دارد به عنوان مثال مشخص است که درآمد یک پزشک داخلی چقدر باید باشد و اگر شرکت بیمه تشخیص دهد که این پزشک بیشتر از تعرفه مشخص شده درآمد کسب کرده نه تنها مجازات می‌شود بلکه ممکن است قراردادش با بیمه لغو شود.

و اگر قرارداد پزشکی با بیمه لغو شود، چه اتفاق می‌افتد؟ دکتر یاوری می‌گوید: «از آنجا که در آلمان ۹۵ درصد مردم بیمه دولتی هستند، پزشکانی که در مطب هستند بدون قرارداد با شرکت​های بیمه نمی​توانند بیمار بپذیرند. چون مریض فقط می​تواند به دکتری مراجعه کند که قرارداد با شرکت​ بیمه داشته باشد. بنابراین اگر پزشکی کار خلافی انجام داده باشد که از طرف شرکت بیمه و نمایندگان پزشکان مورد توبیخ قرار بگیرد، چون ۹۵درصد بیماران بیمه هستند، عملا امکان ادامه شغل برای پزشک نخواهد بود.»

این قانون در حقیقت بدان معناست که در آلمان پزشک با بیمار هیچگونه رابطه مالی ندارد و در حقیقت درآمدش از طریق شرکت‌های بیمه تامین می‌شود و همین امر راه را بر سوءاستفاده‌های احتمالی می‌بندد.

حریم خصوصی بیمار، خط قرمز پزشکی آلمان

در بیمارستانی که توصیفش را یکی از مراجعان برای دویچه‌وله کرد، بیش از آنکه وقت اندک معاینه برای هر بیمار آزاردهنده باشد، رعایت نشدن حریم خصوصی بیماران است که نگاه‌های حساس را به خود جلب می‌کند. اینکه پزشک در حضور بقیه بیماران از یک بیمار می‌پرسد "چند بار تا حالا سقط کرده‌ای؟" رعایت نکردن رازداری بیماران و فاش کردن اسرار سلامتی آنهاست.

این موضوعی است که در آلمان بسیار روی آن حساسیت وجود دارد. دکتر یاوری در این باره می‌گوید: «در آلمان رابطه بیمار با پزشک یک رابطه خیلی خصوصی و حتی مقدسی​ست. یعنی پزشک محرم بیمار است و به​هیچ​وجه اطلاعاتی که بیمار به پزشک داده، در اختیار دیگران قرار نمی​گیرد. فامیل یا حتی همسر بیمار در صورتی که بیمار موافقت نکرده باشد نمی‌تواند اطلاعاتی درباره بیماری او کسب کند. در دادگاه پزشک نمی​تواند اطلاعاتی را که بیمار به او داده، بدون اجازه این بیمار مطرح کند. یعنی رابطه پزشک با بیمار رابطه‌​ای​ست بسیار صمیمی و به این دلیل بیمار می​تواند همه چیز را با دکتر در میان بگذارد و این مسئله​ای​ست که از نظر وجدان پزشکی بسیار مهم است.»

بیشتر بخوانید: نوید دارو و درمان برای همه

زنی که در ایران پزشک برایش تشخیص سرطان رحم داده بود، این خبر را اولین بار از دهن همسرش می‌شنود و پزشک در پاسخ اعتراض او استدلال می‌کند که شما در شرایط روحی‌ای نبودید که بتوانم این موضوع را مستقیم به خود شما بگویم.

در این باره متاسفانه قانون مشخصی در ایران وجود ندارد و از آنجا که به خصوص در مورد زنان حتی اجازه برخی از عمل‌های جراحی هم باید از سوی شوهر صادر شود، مسئله حریم خصوصی بیماران به کلی نادیده گرفته می‌شود.