پزشکیان: جراحی ضروری در اقتصاد کشور بدون رضایت مردم نمی‌شود
۱۴۰۳ شهریور ۱۳, سه‌شنبه
مسعود پزشکیان، رئیس جمهوری اسلامی ایران روز سه شنبه، ۱۳ شهریور، در یک سخنرانی در مشهد گفت "باید مردم را آگاه کنیم که چه مداخلاتی باید در عرصه اقتصادی صورت گیرد و طبیعتا نیاز به چه جراحی‌هایی هست که کشور از این وضعیت خارج شود."
او که در جمع فعالان اقتصادی استان خراسان رضوی سخن می‌گفت، درباره این "جراحی‌ها" توضیح بیشتری نداد، ولی از فحوای کلام او معلوم بود که منظورش اقداماتی است که گرانی کالاها و حذف برخی از خدمات اجتماعی و یارانه‌ای را در پی خواهد داشت؛ اقداماتی که بازتاب اجتماعی مثبتی ندارند و می‌توانند به بروز نارضایتی‌های بییشتر منجر شوند. او در این رابطه گفت: «هر مداخله‌ای که انجام می‌دهیم با مردم گفتگو می‌کنیم و مردم را با خود همراه خواهیم کرد و بعد آن را انجام می‌دهیم.»
حساسیت این موضوع، از جمله با توجه به اعتراضات سال ۱۳۹۸ علیه گرانی بنزین به حدی است که پزشکیان برای آن که اثرات منفی اظهارات خود را کم کند، بعد از جلسه نیز پیامی در شبکه اکس منتشر کرد و نوشت: «در جمع فعالان اقتصادی خراسان رضوی گفتم که در هر اقدام و جراحی اقتصادی اصل بر رضایت مردم است. بدون همراهی مردم انجام کارهای بزرگ ناممکن است.» تیتر اول سایت اینترنتی پزشکیان نیز به همین جمله اختصاص یافت.
این اولین بار نیست که پزشکیان به وضعیت بد اقتصادی کشور و ناترازی‌های فاحش در آن اشاره می‌کند و ضرورت انجام اقداماتی در حل این معضلات را پیش می‌کشد. او یک هفته پیش‌تر نیز در سخنانی پربازتاب گفت: «هیچ منطقی وجود ندارد که ما بنزین را به قیمت دلار آزاد بخریم و به قیمت سوبسید دار بفروشیم... من (به عنوان دولت) پول گندم، پول دارو و پول نهاده و حقوق بازنشسته‌ها را ندارم، اما بنزین دلار ۵۰ تومان را می‌فروشم ۱۰ تومان. کدام منطقی این را از ما قبول می‌کند که ما داریم این کار را می‌کنیم؟»
این اظهارات شائبه افزایش قیمت سوخت را در پی داشت و در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های داخلی بازتاب گسترده‌ای یافت.
بسیاری از منتقدان و صاحبنظران بدون رد مضمون سخن پزشکیان، به عوامل دیگری مانند بازار انحصاری خودروهای داخلی پرمصرف اشاره کردند یا این بحث را پیش کشیدند که این منطقی نیست که حقوق‌ها ناچیز (با احتساب معادل ریالی‌اش) پرداخت شود اما هزینه‌ها در کشور بین المللی محسوب شود.
اقتصاددانانی نیز پیشنهاد داده‌اند که دولت پزشکیان به جای تامین بودجه عمومی از محل تحمیل گرانی بر آحاد جامعه، همانند تمامی کشورهای در حال توسعه، ریاضت اقتصادی و صرفه‌جویی مالی را نخست بر دولت بار کند و با حذف رانت، انحصار و تقلیل بودجه‌های نجومی برخی نهادهای بی‌خاصیت و ماجراجویی‌های برون مرزی، روند افزایش فقر و فلاکت در کشور را متوقف کند.
رفع تحریم‌ها در محاق؟
پزشکیان در جریان کارزار انتخاباتی با استناد به بسیاری از تحقیقات و نظرات کارشناسی حل بحران شدید اقتصادی ایران را از طریق تعامل با جهان و رفع تحریم‌ها و پیوستن به اف آی تی اف میسر می‌دید .
در هفته‌های اخیر که دولت او شروع به کار کرده، چندان درباره طرح و برنامه برای تنش‌زدایی با جهان و رفع تحریم‌ها سخنی گفته نمی‌شود. این می‌تواند به عدم همراهی و تداوم مواضع هسته سخت قدرت در مسائل بین‌المللی و منطقه‌ای برگردد، مواضعی که از نظر بسیاری از صاحبنظران تنش‌زا و عامل انزوا و بحران در مناسبات بین‌المللی ایران و سکته اقتصادی و توسعه‌ای آن تلقی می‌شود.
پزشکیان و تیم اقتصادی او در عوض اخیراَ علاوه بر راه‌حل‌های بحث‌انگیز و پرتنش مانند "واقعی‌کردن قیمت سوخت" و "یکسان سازی قیمت ارز" از تمرکززدایی و دادن اختیارات به استانداران سخن می‌گویند.
گرچه تمرکززدایی در ساختار سیاسی و اقتصادی ایران از دیرباز مطالبه‌ای در راستای دمکراتیک‌کردن کشور تلقی می‌شده است و پزشکیان نیز در کارزار انتخاباتی لازمه رفع تبعیض در مناطق قومی و حاشیه‌ای ایران را با دادن اختیارات به آنها و به کارگیری اهالی بومی در مدیریت‌ها اعلام می‌کرد، ولی حالا بر این نظر است که افلاس اقتصادی دولت شاید از طریق کمک استان‌ها حل شود.
او در سخنرانی مشهد گفت: «در گذشته هم اینگونه بود که دولت‌های محلی و استانداری‌ها به بالادستی‌ها پول می‌دادند، حالا همه پول می‌خواهند. خُب قاعده را عوض کنیم؛ نمی‌گویم دقیقا همان کار شود ولی باید از آن تمرکزگرایی که عده‌ای آن بالا نشسته اند و فکر می‌کنند عقل کل هستند و پایین دستی‌ها هیچی درک نمی‌کنند، دست برداریم.»
گرچه بیش از یک ماه از شروع به کار دولت پزشکیان نمی‌گذرد، ولی اظهارات او و اعضای دولتش حاکی از دشواری تحقق قول و قراری است که در کارزار انتخاباتی درباره برون‌برد اقتصاد کشور از بحران و مهار فقر و فلاکت و رفع سختی تامین معیشت برای اکثریت جامعه مطرح کردند. او انتظار داشت که هسته سخت قدرت در حل این مسائل از جلمه با چرخش در رویکردهای منطقه‌ای و بین‌المللی همراهی کند، امری که نشانه بارزی از آن در دست نیست. در چنین شرایطی ظاهرا تمایل به "جراحی‌های" غیرخوشایندی که زندگی را بر مردم سخت‌تر می‌کند یکی از گزینه‌هاست. اظهارات پزشکیان درباره این که باید رضایت مردم در این راه جلب شود، هم نشان‌دهنده نگرانی از پیامدهای این جراحی‌ها و هم دشواری و کارایی انجام آنها تلقی می‌شود.