سونامی و زلزله‌ی۸/۹ ریشتری هفته‌ی گذشته (عصر جمعه ۲۰ اسفند) بزرگترین زمین لرزه ژاپن و یکی از پنج زلزله‌ی شدید ثبت شده در جهان از ابتدای قرن بیستم میلادی به شمار می‌رود. زمین لرزه، سونامی و پس‌لرزه‌های متعاقب آن به ویرانی مناطق بزرگی از ژاپن انجامیده و به زیرساخت‌ها و تاسیسات صنعتی کشور آسیب‌های جدی وارد کرده است. ژاپن سومین قدرت اقتصادی جهان محسوب می‌شود و سازنده بخشی از قطعات برای بزرگترین کمپانی‌های بین‌المللی است.

پس‌لرزه‌ی سونامی در صنعت هواپیمایی

کمپانی‌های جنرال موتور، بوئینگ و اپل از جمله بزرگترین تولیدکنندگان جهان هستند که از یک هفته‌ی پیش در تولید محصولات خود با مشکلات جدی روبرو شده‌اند. خبرگزاری رویترز در گزارشی احتمال می‌دهد کمپانی‌های آلمانی نیز در هفته‌های آینده با معضل کمبود قطعه روبرو شوند. بنابر این گزارش این معضل بیش از همه گریبانگیر خودروسازان خواهد شد.

اتحادیه شرکت‌های هواپیمایی (یاتا IATA) روز جمعه وضعیت متزلزلی را برای این صنف پیش بینی کرده است. این اتحادیه احتمال می‌دهد بازگشت به روال عادی تا نیمه‌ی سال جاری میلادی طول بکشد. شرکت‌های هواپیمایی هنوز مشکلات ناشی از بحران اقتصادی سال ۲۰۰۸ را کاملا از سر نگذرانده‌اند و با فشار ناشی از افزایش بهای نفت نیز روبرو هستند. ژاپن با بیش از ۶۲ میلیارد دلار در سال ده درصد از بازار جهانی پروازهای هوایی را به خود اختصاص می‌دهد.

احتمال افزایش بهای سوخت هواپیما

چین با ۲۳ درصد و ایالات متحده امریکا با ۱۲ درصد در بازار هواپیمایی ژاپن سهیم هستند. این دو کشور بیشترین آسیب را از رکود این بازار خواهند دید. این تنها مشکلی در این عرصه نخواهد بود. ژاپن نزدیک به چهار درصد از سوخت هواپیمای کل جهان را تولید می‌کند.
در پی سونامی و زلزله‌ی هفته‌ی گذشته برخی از پالایشگاه‌های ژاپن به شدت آسیب دیدند. "یاتا" با اشاره به کاهش تولید سوخت هواپیما در این کشور احتمال می‌دهد بهای این محصول در بازار جهانی افزایش یابد. پس از فاجعه‌ای که در شمال شرقی ژاپن رخ داد بسیاری از راه‌های ارتباطی در این منطقه به کلی مسدود شده‌اند و در ارسال مواد اولیه و سوخت به تولیدکنندگان مشکلات فراوانی به وجود آمده است.

کاهش تولید هوندا، بنز و رنو

کمپانی هوندا روز جمعه اعلام کرد توقف تولیدات این شرکت دست کم تا چهارشنبه‌ی هفته‌ی آینده تمدید خواهد شد. به نوشته‌ی "وال استریت ژورنال" هوندا به فروشندگان خود در آمریکا هشدار داده، عادی شدن روال تولید در برخی از کارگاه‌های این شرکت در ژاپن تا یک ماه دیگر نامشخص خواهد بود.

جنرال موتور نیز خبر می‌دهد به دلیل کمبود قطعات مورد نیاز، هفته‌ی آینده یکی از کارخانه‌های خودروسازی در ایالت لوییزیانا تعطیل خواهد بود. شرکت رنو نیز اعلام کرد به دلیل کمبود قطعه‌هایی که در ژاپن تولید می‌شده مونتاژ خودروهای این شرکت در کره جنوبی تا یک پنجم کاهش خواهد یافت. کمپانی آلمانی دایملر که بزرگترین تولیدکننده ماشین‌های سنگین جهان است برآورد قبلی خود در مورد رشد تولید خودرو در ژاپن را تصحیح کرده است. در کارخانه‌های این کمپانی در ژاپن ۱۳ هزار نفر مشغول به کار هستند.

نگرانی خودروسازان اروپا

به گزارش خبرگزاری آلمان دو غول خودروسازی این کشور، "ب. ام. و." و "فولکس‌‌واگن" هنوز قادر به پیش بینی عواقب بحران ژاپن برای این دو کمپانی نیستند. مارتین وینترکورن، رئیس فولکس واگن روز گذشته (پنجشنبه ۲۶ اسفند) گفت، دریافت قطعه از ژاپن تا هفته‌ی آینده قطعی و در هفته‌ی پس از آن احتمالا قطعی خواهد بود. او می‌گوید برای هفته‌های بعد اندکی نگرانی وجود دارد.

دیگر خودروسازان آلمانی و همکاران اتریشی آنها نیز اظهارات مشابهی داشته‌اند. ظاهرا یکی از نگرانی‌ها به کمبود قطعات الکترونیکی مورد نیاز در سیستم هدایت خودکار مربوط می‌شود که ژاپن از تولیدکنندگان اصلی آن است. کارشناسان احتمال می‌دهند کمپانی اپل نیز از پیامدهای بحران ژاپن در امان نماند. اپل در تازه‌ترین محصول خود، "آی پد"، از قطعه‌هایی ساخت ژاپن استفاده می‌کند.

کمبود برق

منابع خبری از قول کارشناسان صنایع الکترونیک گزارش می‌دهند برای برخی از قطعه‌هایی که در ژاپن تولید می‌شوند جایگزینی از دیگر کشورها وجود ندارد. تنگناهای صنایع جهان به حوزه تولید هواپیما نیز گسترش یافته است. شرکت آمریکایی بوئینگ برای آماده‌سازی جدیدترین هواپیمای خود، به شرکت "جامکو"ی ژاپن وابسته است.

جامکو که تاسیسات آشپزخانه‌ی بوئینگ ۷۸۷ را می‌سازد اعلام کرده به دلیل کمبود بنزین برای حمل و نقل، تولیداتش با تاخیر همراه خواهد بود. در کنار کمبود سوخت یکی از معضلات اساسی صنایع ژاپن کمبود برق است. این کشور یک سوم نیاز برق خود را از طریق نیروگاه‌های هسته‌ای تامین می‌کرد که شماری از آنها به شدت آسیب دیده‌اند. چهار راکتور اتمی در فوکوشیما در وضعیت بحرانی قرار دارند و تلاش‌هایی که برای خنک کردن آنها می‌شود تا کنون نتایج زیادی نداشته است.

همبستگی کشورهای صنعتی

در همین حال ارزش برابری ین ژاپن نسبت به دیگر ارزهای جهان به شدت رو به افزایش است. کشورهای قدرتمند صنعتی جهان (آمریکا، آلمان، کانادا،‌ایتالیا، فرانسه و انگلیس) توافق کرده‌اند برای بازگرداندن تعادل به یاری ژاپن بشتابند. ولفگانگ شویبله، ‌وزیر دارایی آلمان‌ شب گذشته این اقدام را "نشانه‌ای از همبستگی" خواند.

بانک‌های مرکزی این کشورها توافق کردند در سطح وسیعی واحد پول ژاپن را در بازارهای ارز جهان عرضه کنند و جلوی افزایش ارزش برابری آن را بگیرند. نمایندگان هفت کشور صنعتی جهان همچنین توافق کرده‌اند ارتباط خود را حفظ کنند و در صورت لزوم در مورد تدابیر دیگری برای یاری رساندن به این کشور رایزنی کنند. افزایش شدید بهای ین در پی آن رخ داد که سرمایه‌گذاران بین‌المللی ژاپن بخشی از دارایی‌های خود را برای کمک به بازسازی مناطق بحران زده به کشور انتقال دادند.

BK/KG