شبکه‌های اجتماعی هنوز هم به‌طور گسترده در سراسر ایران زیر تیغ بران فیلترینگ‌اند. یکی از تابوهایی که دولت یازدهم از زمان رقابت‌های انتخاباتی و پیش از آغاز رسمی کارش شکسته٬ حضور پررنگ شخص رئیس‌جمهور و برخی دیگر از دولتمردان در فیس‌بوک و توییتر است که البته فشارهای گروه‌های مرتجع اما قدرتمند حاکم بر عرصه ارتباطات دیجیتال در ایران همچنان راه را بر فعالیت علنی آنها و گشایش این فضای پویا بسته است.

در حالی که حسن روحانی٬ رئیس‌جمهور ایران٬ برای شرکت در نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک به سر می‌برد٬ اکانت توییتر او پر از اطلاعات و عکس‌های دست‌اول از این سفر و برنامه‌هایی است که در متن و حاشیه‌اش در جریان است. محمدجواد ظریف٬ وزیر امور خارجه ایران هم گزارش‌های منظمی را از دیدارهای خود در نیویورک به مخاطبان فیس‌بوکی‌اش ارائه می‌کند.

شواهد نشان می‌دهد که گروهی از نزدیک‌ترین افراد به رئیس‌جمهور اکانت‌های توییتر او را که حالا در مجموع بیش از ۶۵ هزار فالوئر دارد، اداره می‌کنند. عکس‌های منتشرشده از مصاحبه‌های حسن روحانی و دیگر موقعیت‌های مهمی که او در متن آن قرار گرفته و ریتم انتشار توییت‌ها درباره تحولات و از دل برنامه‌های گوناگون٬ نشان می‌دهد که تیمی منسجم حضور اجتماعی رئیس‌جمهور در وب را مدیریت می‌کند.

اکانت توییتر حسن روحانی را از اینجا می‌توانید دنبال کنید:
توییت‌های انگلیسی: https://twitter.com/HassanRouhani
توییت‌های فارسی: https://twitter.com/Rouhani_ir

با این حال٬ موضع رسمی دولت در قبال این موضوع هنوز هم انکار است؛ دولت از رسمیت بخشیدن به اکانت توییتر رئیس‌جمهور ابا دارد و علت آن هم تناقض‌های فراوان موجود در ساختار سیاسی ایران است؛ ساختاری که در آن یک سرویس یا ابزار ارتباطی رسما سانسور می‌شود٬ اما دفتر عالی‌ترین مقام سیاسی آن که رهبری است٬ در همان سرویس به تبلیغ دیدگاه‌های او می‌پردازد؛ اکانت‌های آیت‌الله خامنه‌ای فیس‌بوک و توییتر را درنوردیده و حتی به اینستاگرم هم رسیده است.

وب‌سایت مشبل٬ از مهم‌ترین رسانه‌های آنلاین در حوزه فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT) هم اخیرا به بررسی این موضوع پرداخته و در گفت‌وگو با کارشناسان به این نتیجه رسیده که تیمی زبده سکان هدایت توییتر روحانی را برعهده گرفته است. کاری که امروز بسیاری از سیاستمدارهای برجسته دنیا هم انجامش می‌دهند تا از مواهب شبکه‌های اجتماعی در پیش‌برد فعالیت‌های خود بهره‌مند شوند.

با این همه٬ آخرین اظهار نظر در این‌باره از سوی محمدرضا صادق٬ از مشاوران ارشد رئیس‌جمهور بیان شده که در آن همه فعالیت‌های آنلاین رئیس‌جمهور به «طرفداران و علاقمندان ایشان» ربط داده شده و هرگونه ارتباط ارگانیکی میان آنها با شخص رئیس‌جمهور تکذیب شده است. گزاره‌ای که نه فقط بعید٬ که محال به نظر می‌رسد.

محدودیت‌هایی که دست و پای رئیس‌جمهور را هم می‌بندد

از یک سو ظرفیت‌های گسترده شبکه‌های اجتماعی به حدی است که دولت جمهوری اسلامی را ترغیب به حضور در این فضا و بهره‌گیری از این ظرفیت‌ها می‌کند و از سوی دیگر فشار نیروهای تندرو و تمامیت‌خواه که فضای وب را تهدیدی امنیتی می‌پندارند به حدی است که تغییر فضای موجود و رفع محدودیت‌های جاری را اگر نه ناممکن٬ دست‌کم بسیار سخت و طاقت‌سوز می‌سازد.

کاربران اینترنت در ایران برای دسترسی به سرویس‌های محبوب جهانی٬ از جمله فیس‌بوک و توییتر و یوتیوب٬ چاره‌ای جز بهره‌گیری از فیلترشکن٬ وی‌پی‌ان یا دیگر راه‌های مرسوم برای دور زدن فیلترینگ گسترده اینترنت ندارند. حسن روحانی تا کنون در گفت‌وگوهای گوناگون گفته سیاست دولت‌اش این است که مردم "به همه اطلاعات بین‌المللی دسترسی داشته باشند" اما در عمل تا این لحظه در جهت رفع محدودیت‌های سخت‌گیرانه کاری از پیش نبرده و حتی نمی‌تواند حضور منسجم خود را رسما تایید کند.

هومن مجد٬ روزنامه‌نگار ایرانی-آمریکایی که به‌همراه یک خبرنگار آمریکایی تلویزیون NBC هفته گذشته برای مصاحبه با روحانی به کاخ ریاست‌جمهوری رفته بود٬ در صفحه توییتر خود اعلام کرد که منابع نزدیک به رئیس‌جمهور به او گفته‌اند که اکانت‌های توییتر حسن روحانی واقعی است و توسط نزدیک‌ترین معتمدان رئیس‌جمهور به‌روز می‌شود٬ اما او به تصریح گفت که روحانی به این سادگی‌ها نمی‌تواند این قضیه را تایید کند.

همه این‌ها در حالی است که دولتمردان ایرانی نقش شبکه‌های اجتماعی در زندگی امروز را بسیار خوب دریافته‌اند. حضور پررنگ محمدجواد ظریف٬ وزیر امور خارجه ایران در فیس‌بوک و توییتر٬ و توییت‌های تاثیرگذار روحانی و ظریف درباره سال نوی یهودیان و بحث‌هایی که به دنبال داشت٬ نشان از هوشمندی آنها در بهره‌گیری از این ابزارهای نوین دارد.

اما آیا دولت تدبیر و امید خواهد توانست یخ قطور فیلترینگ را بشکند؟ شاید باید منتظر ماند تا گفت‌وگوهای پشت‌پرده به نتیجه برسد؛ گزارش‌ها حاکی از آن است که مقامات دولت یازدهم رای‌زنی‌های گسترده‌ای را برای کاستن از دامنه فیلترینگ و رفع برخی محدودیت‌های دست‌وپاگیر آنلاین آغاز کرده‌اند.