بیش از ۹۰ در صد پناهجویانی که اکنون به آلمان وارد می‌شوند، مسلمانان سوری هستند. در سال گذشته نیز این گروه، بخش عمده‌ی پناهندگان این کشور را تشکیل می‌دادند. برای اغلب این پناهندگان، آلمان نقش میهن دوم آنان را بازی می‌کند.

کارشناسان معتقدند که این افراد حتی در صورتی که جنگ داخلی سوریه به پایان برسد، آلمان را ترک نخواهند کرد.

آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان، چندی پیش گفت که حضور گروه‌های مسلمان در این کشور، بافت اجتماعی آن را تغییر می‌دهد. به نظر جامعه‌‌شناسان این تغییرات دو سویه است و چگونگی رعایت موازین اسلامی از سوی این گروه‌ها را نیز در برمی‌گیرد.

سوریه پیش از جنگ داخلی

به گفته‌ی تورستن گرالد اشنایدر، اسلام‌شناس آلمانی، جامعه‌ی سوریه پیش از جنگ داخلی، چندفرهنگی و چند مذهبی بود و مسلمانان در کنار مسیحیان در صلح و صفا زندگی می‌کردند: «پیروان مسیح روزهای یکشنبه از فروشگاه‌های مسلمانان خرید می‌کردند و مسلمانان روزهای جمعه از مغازه‌های مسیحی.»

بیشتر بخوانید: صدها پناهجو با قطار خود را به آلمان رساندند

اغلب پناهجویان سوری آلمان از شهرهای بزرگی مانند حلب و دمشق می‌آیند و مدارج آکادمیک را طی کرده‌اند. اصولا در سوریه دانش‌آموختن و داشتن مدارک تحصیلی بالا جایگاه ویژه‌ای دارد. به این دلیل حتی دخترها از روستاهای دورافتاده به شهرها فرستاده می‌شدند تا به مدرسه بروند.

به گفته‌ی اشنایدر پناه‌جویان سوری از نظر سطح آموزش با نسل "کارگران میهمان" سال‌های دهه‌ی ۱۹۵۰ ترکیه که در بازسازی شهرهای ویران آلمان شرکت کردند، تفاوت دارند.

دلایل گریز

برخی از پناهجویان سوری، فراریان رژیم دیکتاتوری بشار اسد هستند و برخی دیگر از دست ترورها و تضییقات "دولت‌اسلامی" گریخته‌اند.

به نظر اشنایدر، این دو گروه یا از غرب یا از "دولت اسلامی" نفرت دارند: «در سوریه گفته می‌شود که "دولت اسلامی" محصول غرب است. شایع است که آمریکا، "دولت اسلامی" را علم کرده است.»

اشنایدر تاکید می‌کند که البته داشتن چنین نظری به معنای ابراز همبستگی با "دولت اسلامی" نیست. او معتقد است که حتی محافظه‌کارترین مسلمانان سوری، این گروه تروریستی را نماد "مهجورترین تفسیر" از اصول اسلام می‌دانند.

پناهندگان سوری در انجمن‌های اسلامی

ریم اشپیل‌هاوس، یکی از اسلام‌شناسان آلمانی، معتقد است که حضور پناهندگان مسلمان سوری که مراسم عبادی خود را در مساجد به‌جا می‌آورند، بافت قومی "انجمن‌های اسلامی" در آلمان را تغییر می‌دهد و سهم "عرب‌ها" را در آن پر رنگ‌تر می‌کند. تا کنون دو سوم اعضای این انجمن‌ها را ترک‌ها تشکیل می‌دادند.

این اسلام‌شناس هم‌چنین می‌گوید که نهادهای اسلامی فعال در آلمان، تنها به پناهجویان مسلمان یاری نمی‌رسانند، بلکه مسیحیان سوری هم از کمک‌های این انجمن‌ها که بسیار متنوع است، برخوردار می‌شوند.

بیشتر بخوانید: اجرای قانونی به سود پناه‌جویان در آلمان

یکی از کمک‌های ارزنده این نهادها، فراهم‌آوردن امکانات درمان بیماری‌های روانی پناهجویان است؛ بیماری‌هایی که این افراد در اثر تحمل ناهنجاری‌های سیاسی و اجتماعی و بلایای ناشی از جنگ داخلی به آن دچار شده‌اند.

بیماران؛ طعمه‌ی سلفی‌ها

اشنایدر معتقد است، پناهجویانی که به دلیل تحمل فشارهای گوناگون از سلامت روانی برخوردار نیستند، می‌توانند در آینده به راحتی به دام سلفی‌ها گرفتار شوند. به گفته‌ی او این امکان هنگامی فراهم می‌آید که افراد ضعیف با دشواری‌های هم‌پیوندی با جامعه روبرو ‌شوند.

او می‌گوید: «شاید این عجیب به‌نظر برسد، ولی ممکن است کسانی که از چنگ "دولت اسلامی" هم فرار کرده‌اند، دوباره به آن‌ها بپیوندند.»

اشنایدر دلیل این امر را "شعارهای فریب‌دهنده‌ی" این گروه مبنی بر حمایت و پشتیبانی معنوی از آنان می‌داند. به نظر او، سرمایه‌گذاری در بخش انتگراسیون و پیاده‌کردن برنامه‌‌های پیش‌گیرانه در خنثی‌کردن تبلیغات "دولت اسلامی" موثر واقع می‌شود.

آموزش اصول اساسی دموکراسی

به گفته‌ی ماتیاس روهه، یک اسلام‌شناس‌ دیگر آلمانی، پنا‌هجویان سوری ساکن آلمان "گروهی متجانس و یک‌دست" نیست. این افراد عقاید سیاسی و باورهای مذهبی متفاوتی دارند که گاهی به تنش و درگیری میان آن‌ها می‌انجامد. او می‌گوید بروز اختلافات سیاسی و مذهبی میان پیروان مذاهب و احزاب سیاسی گوناگون در اقامت‌گاه‌های‌‌ موقت پناهجویان اجتناب‌‌ناپذیر است.

ایمان مازیک، دبیرشورای مرکزی مسلمانان آلمان، ولی معتقد است که این اختلافات باید با بحث و گفت‌وگو و برگزاری جلسه‌های فرهنگی حل شود. او در این رابطه می‌گوید: «ما باید در این‌گونه مواقع، موضع روشنی داشته باشیم: هر کس برای حل اختلافات به خشونت متوسل می‌شود، جایش این جا نیست.»

بیشتر بخوانید: نگرانی مقامات آلمانی از افزایش "اسلام‌هراسی" در این کشور

علی ارتان توپراک، رئیس "نهاد مرکزی انجمن‌های حمایت از حقوق مهاجران" هم در راین راستا موضع روشنی دارد. او می‌گوید: «اگر کسی به دیگری حمله ‌کند، حق پناهندگی خود را به خطر انداخته است. اگر ما بتوانیم این مسئله را جا بیاندازیم، از ترس‌های اکثریت جامعه‌ی آلمان هم کاسته‌ایم.»

به باور او، پناهجویان باید در اقامت‌گاه‌های‌‌ موقت با اصول اساسی دموکراسی و آزاداندیشی آشنا بشوند و هم‌پیوندی با جامعه را از این اقامت‌گاه‌ها شروع کنند.