شتاب و پویایی تحولات در دنیای وب و فن‌آوری دیگر به حدی رسیده که در یک سال به اندازه یک دهه تغییرات اساسی و تحول‌ساز رخ می‌دهد؛ تغییراتی که می‌تواند نویدبخش آینده‌ای پویاتر برای جهان آنلاین و کاربرانش باشد.

در این مطلب به پنج مورد از مهم‌ترین تحولات دنیای تکنولوژی‌های نوین ارتباطی و اطلاعاتی اشاره خواهیم کرد؛ از افشاگری‌های ادوارد اسنودن و وداع با حریم خصوصی در دنیای مجازی گرفته تا ظهور هویت لمسی که می‌تواند منشا تغییرات عظیمی در آینده باشد، و رونق بی‌سابقه دیپلماسی دیجیتال و ظهور ابزارهای انتشار ویدئوی کوتاه که توجه بسیاری از کاربران اینترنت را در سراسر جهان به خود جلب کرده است.

اسنودن؛ یک‌تنه مقابل عظیم‌ترین سازمان جاسوسی دنیا

ادوارد اسنودن، متخصص ۲۹ ساله امنیت دیجیتال، از روز نخست که انتشار اسناد محرمانه آژانس امنیت ملی آمریکا (NSA) را آغاز کرد و از اقدامات ناشناخته یکی از مخوف‌ترین سیستم‌های جاسوسی دیجیتال در جهان پرده برداشت، می‌دانست که قدم در راهی بی‌بازگشت گذاشته است.

افشاگری‌های او درباره پروژه‌های گوناگون این سازمان جاسوسی دولت آمریکا برای جمع‌آوری اطلاعات پیرامون شهروندان، زلزله‌ای را پدید آورد که طیف گسترده‌ای از حوزه‌ها را تحت تاثیر خود قرار داد: از دنیای امنیت ارتباطات و حریم خصوصی در دنیای مجازی گرفته تا معادلات ژئوپلتیک و دیپلماتیک سیاست جهانی.

او هنوز هم با ریتمی که بسیاری از دولت‌مردان آمریکایی و مقامات ارشد NSA را غافلگیر و متحیر کرده، مشغول انتشار اسناد محرمانه و اطلاعات تازه و دست‌اول پیرامون تلاش‌های دولت آمریکا برای تجسس در ارتباطات است و می‌گوید راه درازی در پیش است و او تلاش‌هایش را متوقف نخواهد کرد.

بیشتر بخوانید: ادوارد اسنودن و زلزله در دنیای حریم خصوصی و امنیت آنلاین

اسنودن حالا به معنی واقعی کلمه "بی‌خانمان" است و تلاش‌هایش برای دریافت پناهندگی از کشورهای گوناگون راه به جایی نبرده، اما آنچه در اختیار افکار عمومی جهان قرار داد، تحولات مهم و بزرگی را در دنیای فن‌آوری رقم زد.

او می‌گوید از کار خود راضی است و بحث‌های گسترده‌ای که درباره حریم خصوصی و امنیت در سراسر جهان برانگیخته شده، مهم‌ترین هدف او از افشاگری‌ها بوده است. پیش‌بینی می‌شود در سال آینده هم همین افشاگری‌ها موج جدیدی از ابزارها، تکنیک‌ها و تحولات را در دنیای حریم خصوصی و امنیت آنلاین در پی داشته باشد.

رونق بی‌سابقه دیپماسی دیجیتال

سال ۲۰۱۳ نقطه عطفی بود در بهره‌گیری از ابزارها و سرویس‌های نوین ارتباطی برای پیش‌برد اهداف سیاسی و دیپلماتیک. موج گسترده مهاجرت دولت‌مردان و سیاست‌مداران سراسر جهان به رسانه‌های اجتماعی برای تماس و تعامل مستقیم با شهروندان، آغازگر فصلی جدید در عصر اطلاعات بود.

حالا توییتر و فیس‌بوک به یکی از مهم‌ترین ابزارهای ارتباطی سیاست‌مداران جهان تبدیل شده و دنیای دیپلماسی که پیش‌تر عمدتا در پستوهای آفلاین اهداف خود را پی می‌گرفت، اکنون بیش از همیشه به جهان آنلاین گره خورده است.

بیشتر بخوانید: دیپلماسی توییتری؛ مکالمه روحانی با بنیانگذار توییتر درباره فیلترینگ

تعداد چهره‌های تاثیرگذار سیاسی که تیم‌های متخصصی را صرفا برای مدیریت حضور خود در دنیای مجازی استخدام کرده‌اند، در سال ۲۰۱۳ به‌طور بی‌سابقه‌ای افزایش یافت و پیش‌بینی می‌شود که در سال ۲۰۱۴ افق‌های جدیدی در این عرصه گشوده شود.

نکته جالب این‌که با روی کار آمدن حسن روحانی در ایران، رئیس‌جمهور، وزیر امور خارجه و برخی دیگر از دولت‌مردان ایرانی هم با درک اهمیت انکارناپذیر این شبکه‌های اجتماعی در گسترش نفوذ سیاسی و دیپماتیک در جهان، بهره‌گیری از آن را آغاز کرده‌اند و دست‌آوردهای چشمگیری هم داشته‌اند که هم در میان جامعه ایرانیان و هم در دیگر نقاط جهان انعکاس وسیعی داشت.

بیشتر بخوانید: پشت فرمان توییتر حسن روحانی چه کسی نشسته است؟

با افزایش چشمگیر اهمیت دیپلماسی آنلاین، حالا بسیاری از شهروندان امیدوارند زمینه دسترسی آزادانه به اطلاعات و کاهش محدودیت‌های آنلاین در کشورهایی نظیر ایران که کاربران آن با سانسور و فیلترینگ پیچیده و چندلایه دست به گریبان‌اند، فراهم شود.

رشد انفجاری تلفن‌های هوشمند و تبلت‌ها

محبوبیت و کاربرد گوشی‌های هوشمند و تبلت‌ها هم‌چنان به‌طور انفجاری در سراسر جهان رو به افزایش است. میزان رشد فروش اسمارت‌فون‌ها در سال ۲۰۱۳ خیره‌کننده و بی‌سابقه بوده و حالا ضریب نفوذ گوشی‌های هوشمند در جهان بیش از همیشه است.

تا پایان سال ۲۰۱۳ بیش از ۲۲ درصد از ساکنان کره زمین یکی از انواع گوشی‌های هوشمند، و ۶ درصد از جمعیت زمین یکی از گونه‌های متنوع تبلت را در اختیار خواهند داشت. در سال ۲۰۰۹ تنها ۵ درصد از شهروندان جهان از موهبت گوشی‌های هوشمند بهره‌مند بودند. این یعنی در چهار سال گذشته بیش از ۱/۳ میلیارد گوشی هوشمند به جهان اضافه شده است.

بیشتر بخوانید: آینده گوشی‌های هوشمند؛ دوری از اپلیکیشن‌ها و گرایش به وب

رشد تقاضا برای اسمارت‌فون و تبلت در جهان سیری اکیدا صعودی در پیش گرفته و بر اساس پیش‌بینی‌ها تا سال ۲۰۱۷ بیش از ۸۷ درصد تجهیزاتی که به اینترنت متصل می‌شوند، اسمارت‌فون و تبلت خواهند بود.

این آمار و پیش‌بینی‌ها یعنی کم‌رنگ‌تر شدن نقش لپ‌تاپ‌ها و کامپیوترهای شخصی، و البته حرکت دنیای آنلاین به سمت تقویت موبایل و سرویس‌های مبتنی بر موبایل و تمرکززدایی بیشتر از کامپیوترها. وب موبایل در آینده نزدیک دنیای ارتباطات آنلاین را تسخیر خواهد کرد.

ظهور و گسترش ویدئوهای اجتماعی

پس از درخشش و سیطره چندساله یوتیوب، حالا با حرکت پرشتاب به سوی وب موبایل، سال ۲۰۱۳ سالی پررونق برای ویدئوهای اجتماعی بود. از واین (Vine) توییتر گرفته که امکان انتشار ویدئوهای شش‌ثانیه‌ای را به کاربران می‌دهد، تا اینستاگرم که امکان جدیدی برای ضبط، ویرایش و انتشار ویدئوهای ۱۵ ثانیه‌ای برای کاربرانش فراهم کرده، در این زمینه هم عرصه‌های جدیدی گشوده شده است.

حالا کاربران می‌توانند به شکلی خلاصه‌تر، با امکانات گوشی‌های هوشمند و تبلت‌های خود‌، تصاویر مورد نظر خود را به سرعت روی پلت‌فرم‌های اجتماعی نوین منتشر کنند. انتشار آنلاین ویدئوهای کوتاه هرگز تا این اندازه ساده نبوده است.

بیشتر بخوانید: سونامی آپلود ویدیو‌های متنوع در اینستاگرام

در کنار این‌ها، با توجه به اتفاقاتی که در زمینه جاسوسی دیجیتال رخ داده و نگرانی‌هایی که برای بسیاری از کاربران جهان در زمینه حراست از حریم خصوصی در فضای مجازی پدید آمده، زمینه ظهور اپلیکیشن‌های امن و متفاوت دیگری نظیر اسنپ‌چت (SnapChat) هم فراهم شده است.

اسنپ‌چت یک سیستم پیام‌رسانی برای انتقال عکس و ویدئو روی گوشی‌های هوشمند است که محتوای ارسالی را پس از چند ثانیه به‌صورت اتوماتیک برای همیشه حذف می‌کند. به همین خاطر میلیون‌ها کاربر در سراسر جهان از این اپلیکیشن استقبال کرده‌اند.

حتی استفاده از اسنپ‌چت منجر به پیدایش پدیده جدیدی در سال ۲۰۱۳ شده که به آن سکستینگ ((Sexting می‌گویند: ارسال تصاویر و ویدئوهای سکسی که بیشتر توسط نوجوانان انجام می‌شود، چون مطمئن‌اند که پس از چند ثانیه و به محض رویت توسط مخاطب، اثری از آن در اینترنت باقی نخواهد ماند.

بیشتر بخوانید: سرویس تازه‌ای که خواب توییتر را آشفته کرده‌است

اسنپ‌چت در سال ۲۰۱۳ به پیشنهاد ۳ میلیارد دلاری فیس‌بوک و پیشنهاد ۴ میلیارد دلاری گوگل برای فروش پاسخ منفی داد و در سال آینده هم جزو ابتکارهای پیش‌تاز عرصه موبایل و وب خواهد بود. روزانه دست‌کم ۴۰۰ میلیون عکس و ویدئو روی این پلت‌فرم رد و بدل می‌شود.

هویت لمسی؛ انقلاب در تشخیص هویت دیجیتال

از مدت‌ها پیش از ارائه آخرین نسخه آی‌فون (5S) در سپتامبر ۲۰۱۳، شایعات منتشرشده پیرامون امکان جدیدش برای تایید هویت کاربر از طریق اثر انگشت که شناسه‌ای منحصر به‌فرد است، بحث‌های گسترده‌ای برانگیخته بود.

این بحث‌ها همچنان ادامه دارد، از نگرانی‌ها نسبت به سرنوشت خصوصی‌ترین داده‌های کاربران گرفته، تا نگرانی نسبت به حریم خصوصی در آینده‌ای که اثر انگشت افراد هم در آن روی سیستم‌های ذخیره‌سازی ابری نگه‌داری می‌شود.

با این حال، ارائه تاچ آی‌دی روی آی‌فون، نقطه آغاز انقلابی بزرگ هم در امنیت دیجیتال و هم سیستم تایید هویت و خریدهای آنلاین خواهد بود که به گواه آمار بیش از پیش به سمت موبایلی شدن روان است.

بیشتر بخوانید: جنجال بر سر اسکنر اثر انگشت آی‌فون 5S؛ آیا باید از اپل ترسید؟

استفاده از اطلاعات بیومتریک در دنیای دیجیتال هنوز چندان مرسوم نیست و همواره با موانع جدی روبرو بوده است، اما اپل نشان‌داده که می‌تواند نوآوری‌های پیش‌تاز و خط‌شکن خود را به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی بخش بزرگی از کاربران دنیای دیجیتال تبدیل کند.

صرف‌نظر از نگرانی‌های موجود پیرامون حریم خصوصی، منفعت این سرویس جدید هم بیش از همه نصیب کاربران خواهد شد؛ دیگر هیچ کسی جز خود شما نمی‌تواند پرداختی را به صورت الکترونیک یا آنلاین انجام دهد و این یعنی ارتقای امنیت تا حدی که تصور آن هم پیش‌تر ممکن نبود.