ادوارد اسنودن، همکار پیشین سازمان امنیت ملی آمریکا و تحلیلگر سابق سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) که از یک هفته پیش در فرودگاه مسکو به سر می‌برد ظاهرا می‌تواند به روسیه پناهنده شود.

رئیس جمهور روسیه، ولادیمیر پوتین روز دوشنبه (۱ ژوئیه/ ۱۰ تیر) شرط ماندن اسنودن در روسیه را توقف فعالیت‌هایی عنوان کرد که منافع و امنیت ایالات متحده آمریکا را به خطر بیندازد.

اسنودن از سوی آمریکا به سرقت اسناد طبقه‌بندی شده و افشای اطلاعات محرمانه دستگاه‌های امنیتی ایالات متحده متهم است. واشنگتن خواهان تحویل دادن اسنودن به آمریکاست.

درخواست پناهندگی اسنودن از روسیه

ادوارد اسنودن ظاهرا در هتلی در سالن ترانزیت فرودگاه مسکو اقامت دارد و به نوشته‌ی روزنامه لس‌آنجلس تایمز در یک هفته‌ی گذشته از ۱۵ کشور درخواست پناهندگی کرده است. او بدون گذرنامه و ویزای روسیه وارد فرودگاه پایتخت این کشور شده است.

باراک اوبامه، رئیس جمهور روسیه روز دوشنبه در جریان سفر به تانزانیا تایید کرد که برای پس فرستادن اسنودن به آمریکا مذاکراتی با مقام‌های ارشد روسی در جریان است.

در همین حال از مسکو خبر می‌رسد که اسنودن فرم تقاضای پناهندگی را یکشنبه‌شب پر کرده و تحویل مقام‌های روسیه داده است. این خبر عصر دوشنبه منتشر شد اما هنوز در مورد جزییات آن و تصمیم مقام‌های روسی گزارش دقیقی انتشار نیافته.

ایالات متحده در روزهای گذشته بارها خواهان استرداد اسنودن شده است. میان روسیه و آمریکا هیچ توافق‌نامه و قراردادی برای رد و بدل کردن متهمان تحت تعقیب وجود ندارد. پوتین نیز تاکید می‌کند که کشورش تاکنون چنین اقدامی نکرده و نخواهد کرد.

رئیس جمهور روسیه ادوارد اسنودن را فرد آزادی خوانده که می‌تواند به هر جا بخواهد سفر کند. او در عین حال هر گونه ارتباط ماموران اطلاعاتی کشورش با همکار پیشین سازمان سیا را تکذیب کرده است.

شنود دیپلمات‌های اروپایی

افشاگری‌های اسنودن حکایت از شنود گسترده‌ی مکالمه‌های تلفنی، و جاسوسی از ارتباط‌های الکترونیکی دیپلمات‌های کشورهای عضو اتحادیه اروپا دارد.

نشریه آلمانی اشپیگل روز یک‌شنبه (۳۰ ژوئن/ ۹ تیر) گزارش داد که اسنودن سندی در اختیار این نشریه قرار داده که از نحوه‌ی شنود و جاسوسی از کامپیوترهای داخلی دفتر نمایندگی اتحادیه اروپا در واشنگتن و نیویورک پرده بر می‌دارد.

به گزارش اشپیگل این گزارش مربوط به سه سال پیش است و چگونگی نفوذ ماموران سازمان امنیت ملی آمریکا به سیستم‌های ارتباطی اتحادیه اروپا را آشکار می‌کند.

مطابق این گزارش ماموران اطلاعاتی آمریکا گفتگوهای تلفنی دیپلمات‌های شورای اروپا و شورای اتحادیه اروپا در بروکسل را نیز شنود می‌کرده‌اند.

احضار سفیران آمریکا در اروپا

مارتین شولتز، رئیس پارلمان اروپا از واشنگتن خواسته است در مورد گزارش‌های اخیر درباره جاسوسی از دفترهای نمایندگی این اتحادیه در آمریکا توضیح داد. او خاطر نشان کرد که اگر این موضوع واقعیت داشته باشد بر روابط آمریکا و اروپا تاثیری جدی خواهد گذاشت.

اتحادیه اروپا روز دوشنبه (اول ژوئیه) با احضار سفیر آمریکا خواستار توضیح در مورد افشاگری‌های اخیر شد. کاترین اشتون، مسئول سیاست خارجی اتحادیه نیز در این مورد با وزیر خارجه آمریکا، جان کری تلفنی گفتگو کرده است. کری این گفتگو را تایید کرد اما در مورد جزییات آن توضیحی نداد.

وزارت خارجه اتریش نیز سفیر آمریکا در وین را برای بعد از ظهر سه‌شنبه فراخوانده تا درباره‌ی اسناد افشا شده و جزییات شنود احتمالی دیپلمات‌های اروپایی توضیح دهد.

روش‌های دوران جنگ سرد

افشای فعالیت‌های دستگاه اطلاعاتی آمریکا در آلمان نیز با واکنش‌های تندی روبرو شده. وزیر دادگستری آلمان می‌گوید این روش‌ها شبیه به رفتار با دشمنان در دوران جنگ سرد است. او می‌افزاید این باورنکردنی است که ایالات متحده اروپا را به چشم دشمن نگاه کند.

به گزارش اشپیگل اسنادی که اسنودن افشا کرده نشان می‌دهد که فعالیت‌های جاسوسی سازمان امنیت ملی آمریکا شامل شهروندان کشورهای اروپایی، به ویژه آلمان نیز می‌شده است.

بر این اساس سازمان امنیت ملی هر ماه اطلاعات بیش از نیم میلیارد ارتباط تلفنی و اینترنتی در آلمان را ذخیره می‌کرده است. دیوان عالی قضایی آلمان در سال ۲۰۱۰ چنین فعالیت‌هایی را غیرقانونی تشخیص داده و ممنوع کرده است.

آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان از فعالیت‌های احتمالی جاسوسی آمریکا در اروپا و آلمان به شدت ناخشنود است و قصد دارد در این مورد شخصا از اوباما توضیح بخواهد. خبرگزاری آلمان روز دوشنبه به نقل از سخنگوی دولت گزارش داد مرکل در روزهای آینده به اوباما تلفن می‌زند تا خواستار "شفاف‌سازی سریع" ابعاد این ماجرا شود.

اشتفان زایبرت می‌گوید اگر گزارش‌های اخیر اثبات شود "باید به روشنی اعلام کنیم: شنود دوستان غیرقابل قبول است." او نیز تاکید می‌کند که "ما دیگر در دوران جنگ سرد نیستیم."

پیشنهاد سبزهای آلمان برای پناه دادن به اسنودن

باراک اوباما وعده داده که توضیحات لازم را در اختیار متحدان آمریکا قرار بدهد. او در مورد آلمان می‌افزاید: «من اگر بخواهم بدانم صدراعظم آلمان چه فکر می‌کند خودم به آنگلا مرکل تلفن می‌زنم، بالاخره همکاری بین ما چنان تنگاتنگ است که تقریبا هیچ اطلاعاتی نیست که میان کشورهای ما رد و بدل نشود.»

کمیسیون اتحادیه اروپا روز دوشنبه (اول ژوئیه) کنترل امنیت تمام دفترها، دستگاه‌های تلفن و کامپیوترهای مورد استفاده کارمندان و دیپلمات‌های خود را در دستور کار قرار داد.

همزمان، وزیر خارجه آمریکا، جان کری گفته است که جمع آوری اطلاعات در کشورهای خارجی توسط سرویس‌های امنیتی کار "غیرمعمولی" نیست.

به اعتقاد جان کری، هر کشوری که در صحنه‌ی بین‌المللی به امنیت ملی خود توجه کند فعالیت‌های فراوانی دارد تا این امنیت تامین شود و جمع‌آوری "هرگونه اطلاعات ممکن" نیز شامل همین فعالیت‌هاست.

سیاستمداران ارشد دیگر کشورهای اروپایی، از جمله رئیس جمهور فرانسه و وزیر خارجه ایتالیا نیز نسبت به جاسوسی احتمالی آمریکا در اروپا واکنش نشان داده و خواهان توقف فوری اینگونه فعالیت‌ها شده‌اند.

یورگن تریتین، رئیس فراکسیون پارلمانی حزب سبزها پیشنهاد می‌کند اتحادیه اروپا به ادوارد اسنودن پناه دهد. او می‌گوید این کار می‌تواند توسط آلمان انجام شود. تریتین معتقد است این ماجرا باید پیامدهای جدی در روابط میان اروپا و آمریکا داشته باشد.