پژوهشگران آلمانی: رانش زمین در حسینآباد نتیجه سدسازی بود
۱۴۰۳ فروردین ۹, پنجشنبه
نتیجه تحقیقات یک موسسه آلمانی نشان می‌دهد رانش زمین در روستای حسینآباد کالپوش در سال ۹۷ پیامد احداث یک سد در نزدیکی این منطقه بوده است. این رانش خرابی وسیعی به بار آورد. مقام‌های مسئول علت را "بارش باران" اعلام کردند.
ویرانی ناشی از رانش زمین در روستای حسینآباد کالپوشعکس: Tasnim
تبلیغات
روزنامه "گاردین" روز چهارشنبه (هشتم فروردین) با انتشار گزارشی در مورد نتایج بررسی‌های مرکز تحقیقات علوم زمین در آلمان نوشت پژوهشگران این موسسه دریافته‌اند که رانش زمین در آخرین روزهای سال ۱۳۹۷ در روستای حسینآباد در بخش کالپوش شهرستان میامی استان سمنان، پیامد سدسازی در نزدیکی این منطقه بوده است.
خبرگزاری‌های رسمی ایران آن زمان گزارش دادند که رانش زمین باعث تخریب ۳۰۰ خانه، مراکز اداری، مدرسه، کتابخانه، دهیاری، پاسگاه نیروی انتظامی و مراکز ورزشی شده است. مقام‌های مسئول محلی علت رانش را "بارش برف سنگین" اعلام و ادعا کردند که احداث سد مطلقا نقشی در این ویرانی نداشته است.
اوایل فروردین ۱۳۹۸ مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای استان سمنان در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر مدعی شده بود: «رانش زمین که الان در منطقه شاهد هستیم ارتباطی با سد کالپوش ندارد و این به خاک رسی منطقه مربوط می‌شود که حتی در نقاط دورتر از سد نیز قابل مشاهده است.»
اما پژوهشگران مرکز تحقیقات علوم زمین در آلمان مستقر در پوتسدام، پس از مطالعاتی گسترده و با تکیه بر داده‌های ماهواره‌ای به این نتیجه رسیده‌اند که شیب زمین این روستا که قبل از پر شدن سد ثابت و پایدار بود، پس از پر شدن مخزن سد در سال ۲۰۱۳ شروع به حرکت کرده است.
نتایج این تحقیقات نشان می‌دهد که حرکت زمین در سال ۲۰۱۵ و ابتدا از قسمت پایینی شیب شروع شده و با افزایش ارتفاع آب مخزن، در سال‌های بعد رفته رفته شدت گرفته و گسترده‌تر شده است.
این مطالعات می‌گویند انباشت آب در مخزن سد خاک دامنه تپه مجاور را لغزنده‌ترکرده و این در ادامه منجر به فعال شدن رانش زمین شده است. بارش شدید باران در نهایت محرک نهایی رانش زمین بوده است.
گوش دهید:
مصاحبه با ناصر کرمی درباره تهدیدی به نام فرونشست زمین
This browser does not support the audio element.
سد مخزنی کالپوش با ظرفیت ۱۶.۷ میلیون متر مکعب و هسته رسی در تابستان ۱۳۹۲ در ۳۵۰ کیلومتری شمال شرق استان سمنان افتتاح شد.
سدسازی غیرکارشناسی و "زلزله خاموش"
خبرگزاری تسنیم آبان ۱۴۰۰ نوشت: «در زمستان ۹۷بارش باران باعث شد تا ده‌ها تیر چراغ برق خم شوند، برق روزها قطع بود و جاده‌ها مسدود؛ روزهای نخستین سال ۹۸وقتی که برف‌های فروردین ماه آب شدند مردم با شگفتی به شکاف‌های عمیق پدید آمده در روستا می‌نگریستند. چند روزی طول کشید تا نخستین آمارها از فاجعه رانش زمین در کالپوش اعلام شود.»
بنا بر همین گزارش تا سال‌ها بعد از خرابی‌های به بار آمده هیچ اقدام اساسی برای رسیدگی به وضع مردم این منطقه صورت نگرفت.
فعالان محیط زیست در ایران بارها نسبت به پیامدهای سدسازی غیرکارشناسی، از جمله خشکسالی بیشتر، تخریب بناهای تاریخی و همچنین وقوع "زلزله خاموش" هشدار داده‌اند.
دو سال قبل از رانش زمین در روستای حسینآباد کالپوش، احمد خاتون آبادی عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی اصفهان در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس هشدار داده بود که "یکی از پیامدهای سدسازی نامناسب با شرایط اقلیمی و سفره‌های آب زیرزمینی، فرونشست و نیز رانش زمین است که به آن زلزله خاموش نیز می‌گویند".
سدها، سازه‌هایی که می‌توانند فاجعه بیافرینند
سدها برای بسیاری کشورها از نظر تأمین انرژی زیرساخت‌هایی حیاتی‌اند. اما چه اتفاقی می‌افتد اگر سد درست ساخته نشود؟ روایتی تصویری از سدهایی که خبرساز و در مواردی فاجعه‌آفرین شدند.
عکس: China Foto Press/imago images
سد پوینتس در اسپانیا
کار ساخت این سازه با ارتفاع ۵۰ متر در شمال اسپانیای کنونی در سال ۱۷۹۱ به پایان رسید. این سد قرار بود بر روی صخره ساخته شود اما سازندگان آن پس از برخورد به موانعی تصمیم گرفتند این دیواره را روی دوش تیرک‌هایی بنا کنند. با بالارفتن سطح آب در سال‌ها، بالاخره در آوریل سال ۱۸۰۲سد پوینتس (Puentes) شکست و عظیم‌ترین فاجعه تاریخ سازه‌های هیدرولیک در اسپانیا را با ۶۰۸ کشته، رقم زد.
عکس: Philippe Desmazes/AFP/Getty Images
سد دیل داک در بریتانیا
کار احداث این سد در سال ۱۸۶۴ در نزدیکی شهر شفیلد در شمال بریتانیا به پایان رسید، کار ساخت تقریبا به پایان رسیده بود و برای اولین بار آب در پشت آن جمع شده بود که در ۱۱ مارس همان سال شکست. شکستن این سد باعث ایجاد خیزابی شد که شهر را تا حد زیادی ویران کرد و ۲۵۰ تا ۲۷۰ کشته بر جا گذاشت. این خیزاب بعدها به نام "سیلاب بزرگ شفیلد" مشهور شد.
عکس: Mary Evans Picture Library/picture alliance
سد گلنو در برگامو (ایتالیا)
سد گلنو (Gleno) در سال ۱۹۲۳ پس از ۵ سال در برگامو در ایتالیا ساخته شد و بلافاصله پس از بهره‌برداری در روز یکم دسامبر ۱۹۲۳ با بهره‌برداری شکست و صدها تن جان باختند.
عکس: cc by Luigi Chiesa 3.0
سد وایونت در ایتالیا
سد وایونت در شمال شهر ونیز در ایتالیا ساخته شد. با لغزش دیواره به درون مخزن سد در سال ۱۹۶۳ تقریبا ۵۰ میلیون متر مکعب آب از روی سد بتنی عبور کرد و فاجعه‌ای رخ داد که منجر به مرگ بیش از ۲۰۰۰ تن شد.
عکس: Imago/ZUMA Press
برچیدن یک سد عظیم؛ سد الوا در آمریکا
سد الوا (Elwah) در آمریکا در دهه سی میلادی به منظور تولید برق در ایالت واشنگتن ساخته شد و ۳۳ متر ارتفاع داشت. پیامد ساخت این سد بزرگ برای طبیعت و حیات وحش فاجعه‌بار بود تا آنجا که در سال ۲۰۱۱ برای کمک به حیات وحش و احیا طبیعت تخریب شد. برچیدن این سد توسط مهندسان آمریکایی یکی از بزرگترین چالش‌ها البته موفقیت‌آمیز، در تاریخ سد سازی و تخریب آن در آمریکا به شمار می‌رود.
عکس: RoddyxScheerx/Danita Delimont/imago images
سدهای پرخطر؛ سد موصل در عراق
پیامدهای انتخاب مکان اشتباه برای ساخت سد را می‌توان در سد موصل دید: این سد با ارتفاع ۱۱۳ متر و طول بیش از سه کیلومتر در سال ۱۹۸۶ در منطقه‌ای از نظر زمین‌شناسی پیچیده، ساخته شد؛ بر بستری از مارن، سنگ آهک، سنگ گچ و نوعی سنگ رسوبی. با هر شکاف جدید در این سنگ‌ها جریان آب به سطح زیر سد نفوذ می‌کند. این مشکل سال‌هاست که شناخته شده است و به همین دلیل این سد نیاز به نگهداری بسیار مستمر و پیچیده‌ای دارد.
عکس: DW/J. Neurink
سدهای پرخطر؛ سد کورپسای در قرقیزستان
کارشناسان آلمانی می‌گویند، بسیاری از سدهایی که در کشورهای عضو اتحادیه جماهیر شوروی سابق ساخته شده‌اند، از نظر تشخیص خسارت و خطر در سازه با فناوری امروز همخوانی ندارند. افزون بر این در کشوری مثل قرقیزستان خطر آسیب از طریق زمین‌لرزه هم این سدهای قدیمی را تهدید می‌کند. کارشناسان آلمانی با استفاده از سیستم‌های هشدار به موقع به قرقیزستان در این باره کمک می‌کنند.
عکس: cc by Ninaras 4.0
از اولین غول‌ها؛ سد هوور در آمریکا
سد هوور (Hoover) یکی از بزرگترین سدهای ایالات متحده آمریکا است که بین سال‌های ۱۹۳۱ تا ۱۹۳۵ بر روی رودخانه کلرادو و بین ایالت‌های نوادا و آریزونا ساخته شده است. این سد با بلندی ۲۲۱ متر تا پیش از احداث سد وایونت در ونیز ایتالیا (در سال ۱۹۶۱) بلندترین سازه سدی در جهان به شمار می‌آمد.
عکس: Toms Auzins/robertharding/picture alliance
عظیم‌ترین‌ها؛ سد سه دره در چین
در حال حاضر بیش از ۵۸ هزار سد بزرگ در سراسر جهان وجود دارد یعنی سدهایی با ارتفاع دست کم ۱۵ متر یا گنجایش بیش از سه میلیون متر مکعب آب. تقریبا ۲۴ هزار مورد از مجموع این سدها در چین بنا شده‌اند. سد سه دره یا سه دهانه در چین یکی از آنهاست که بر روی رود یانگ‌تسه ساخته شده‌است. نیروگاه برق‌آبی ساخته‌شده در این سد، بزرگترین نیروگاه جهان است.
عکس: Yi Chang/dpa/picture alliance
عظیم‌ترین‌ها؛ سد ایتایپو
سد ایتایپو (Itaipu) ساخته شده بر روی رودخانه پارانا در مرز پاراگوئه و برزیل طولانی‌ترین سد جهان و از نظر تولید برق آبی دومین سد جهان به‌شمار می‌رود. ظرفیت تولید برق از این سد و سد سه دره در چین ده برابر راکتورهای هسته‌ای مدرن است؛ موضوعی که ساخت سدهای عظیم را از نظر تأمین انرژی برای بسیاری از کشورها هنوز جذاب نگه داشته است.
