بسیاری از کارشناسان مسئلە کردها در گسترە خاورمیانه را، پس از مسئلە فلسطینیان و اسرائیل بە عنوان دومین مسئلە بزرگ خاورمیانه می‌شناسند. حال در ترکیه روندی جدید شکل گرفتە است و دولت با عبداللە اوجالان، رهبر دربند حزب کارگران کردستان در جزیرە امرالی و رهبری این حزب در کوهستان قندیل در حال گفت‌وگو است.

پ‌ک‌ک تا کنون پنج گام عملی برداشتە است. از انحلال تا خارج کردن نیروهایش از مناطق کردنشین ترکیه. شماری از کارشناسان معتقد هستند کە حل مسئلە کردها در ترکیه می‌تواند نقشه ژئوپلیتیک خاورمیانه را بازطراحی کند و فرصت‌هایی برای ثبات منطقه‌ای ایجاد نماید. شماری هم البته در ایران در مورد احتمال تقویت انسانی و تسلیحاتی پژاک و احتمال درگیری با جمهوری اسلامی هشدار دادەاند.

اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه‌ وله

دویچه ولە فارسی این مسائل و بیشتر را با زاگرس هیوا، سخنگوی کنفدرالیسم جوامع کردستان  (KCK)، در یک مصاحبه و در دو بخش به بحث گذاشتە است.

در بخش اول این مصاحبه، به زمینه‌های تاریخی آغاز روند صلح پرداخته شد، از جمله شکست فرآیند صلح ۲۰۱۵ و طرح "فروپاشی" دولت ترکیه برای حذف جنبش کردها، نقش رهبرانی مانند دولت باغچلی در تغییر رویکرد ضدکردی به سمت گفتگو، وضعیت فعلی مذاکرات پرداختە شد.

هیوا در بخش دوم مصاحبه به جزئیات چالش‌های پیش روی روژآوا در برابر سیاست‌های تهاجمی ترکیه، نقش کلیدی حزب دموکرات کردستان عراق به عنوان شریک راهبردی آنکارا و لزوم تغییر گفتمان آن، و همچنین دیدگاه‌های جمهوری اسلامی ایران نسبت به این تحولات می‌پردازد.

او تأکید دارد که صلح با ترکیه نه تهدیدی برای همسایگان به شمار می‌رود، بلکه می‌تواند پلی برای همکاری‌های دموکراتیک و جلوگیری از مناقشات جدید در منطقه باشد.

بخش اول گفت‌وگو با زاگرس هیوا: روند صلح؛ آیا ترکیه آماده التیام زخم‌های صدساله است؟ (بخش اول)

دویچه ولە: بایید درباره تاثیر روند صلح بر کشورهای همسایه صحبت کنیم. از سوریه شروع کنیم. ترکیه در ده سال گذشته تمامی توان خود را علیه مناطق دموکراتیک شمال و شرق سوریه، موسوم به روژآوا، به کار گرفته است. این روند می‌تواند چه تاثیری بر روژآوا داشته باشد؟ فراموش هم نکنیم کە ظاهراً دولت ترکیه از روند "ادغام" نیروهای دموکراتیک سوریه با ارتش دولت موقت راضی است و این روند البته از حمایت غرب و آمریکا نیز برخوردار است.

- زاگرس هیوا: فراخوان "صلح و جامعه دموکراتیک" تغییری راهبردی در مبارزه کردها برای صلح و دموکراسی است. این تغییر راهبردی بر همه بخش‌های کردستان و به طور خاص بر روژآوا اثرات عمیق و مثبت داشته است و موجب تسهیل گفتگوها میان اداره خودگردان شمال و شرق سوریه و دمشق شده است.

آنچه ترکیه از "ادغام نیروهای دموکراتیک سوریه" مد نظر دارد، عملاً انحلال نیروی دفاعی و حذف تمامی دستاوردهای دموکراتیک مردم آن منطقه است. راه حل سازنده برای مشکلات میان دمشق و شمال شرق سوریه، ادغام مثبت و برابر است. به‌گونه‌ای که نیروهای تازه ارتش سوریه در تصمیم‌گیری و دفاع، سهم و رای داشته باشند و صرفاً تابع دستورات از بالا (غالباً از سوی فرماندهان سابق جهادی) نباشند. ترکیه اما ادغام منفی و خودانکاری را هدف قرار داده و به دنبال انحلال اراده مردم و نیروهای زنان و ادغام همه در یک ارتش فرقه‌گراست. منظور ترکیه از ادغام در حقیقت همان سیاست جذب و هویت‌زدایی است.

بیشتر بخوانید: سوریه پسا اسد؛ از نادیده گرفتن نوروز تا مقاومت اقلیت‌ها علیه تمرکز قدرت

تاثیر این مسئله بر اقلیم کردستان چه خواهد بود؟ با توجه به اینکه حزب دمکرات کردستان عراق - حزب حاکم در اقلیم از شرکای راهبردی آنکارا است.  فراموش هم نکنیم کە آسمان ترکیه به روی فرودگاه سلیمانیه نیز باز شد، کە پیشتر به بهانه افزایش فعالیت‌های پ‌ک‌ک در این منطقه بستە شدە بود.

- ترکیه همواره از حضور پ‌ک‌ک به عنوان بهانه‌ای برای اشغال بخش‌های وسیعی از خاک اقلیم کردستان عراق استفاده کرده و قصد الحاق این مناطق به خاک خود را دارد. ترکیه جاه‌طلبی‌های نئو‌عثمانی و ادعاهای ارضی نسبت به موصل و کرکوک را حفظ کرده و هر سال در بودجه خود سهمی نمادین به این شهرها اختصاص می‌دهد.

با انحلال پ‌ک‌ک دیگر ترکیه دلیلی برای تداوم اشغال نظامی این مناطق نخواهد داشت. حزب دموکرات کردستان (KDP) تاکنون با ارتش ترکیه همکاری و برای اشغال شمال عراق زمینه سیاسی، مالی و اطلاعاتی فراهم کرده است. همسو با سیاست آنکارا، حزب دموکرات کردستان حضور نظامی ترکیه را به بهانه حضور پ‌ک‌ک توجیه می‌کرد، اما حالا با انحلال پ‌ک‌ک دلیلی برای این‌کار ندارد. بهتر است حزب دموکرات کردستان گفتمان خود را تغییر دهد، از ترکیه بخواهد مساله کردها را در داخل کردستان حل کند و نیروها و پایگاه‌های نظامی خود را از شمال عراق خارج کند.

بیایید کمی هم درباره ایران صحبت کنیم. حزب کارگران کردستان سال‌هاست که با اتهام نزدیکی به ایران روبرو است. فکر می‌کنید جمهوری اسلامی درباره این روند چه نظری دارد؟

- پ‌ک‌ک هیچ‌گاه متحد ایران نبوده است. چنین ادعایی همواره بخشی از جنگ روانی بوده و حتی رخدادهای میدانی یک سال اخیر این ادعا را بی‌اعتبار کرده است. فراخوان "صلح و جامعه دموکراتیک" و انحلال پ‌ک‌ک توسط جامعه جهانی از جمله سازمان ملل، اروپا، آمریکا، چین و کشورهای مختلف مورد استقبال قرار گرفت. ایران نیز رسماً از این تصمیم استقبال کرد. بیشتر نمی‌توانم بر این موضوع تمرکز کنم، چرا که باید مقامات ایرانی پاسخ کامل را بدهند.

آیا این احتمال وجود دارد جمهوری اسلامی بخواهد این پروسه را با شکست مواجه کند؟ با توجه بە اینکە در گذشتە تهران و آنکارا در زمینە مواجه با کردها با هم هماهنگی‌های داشتەاند.

تهران و آنکارا سال‌هاست در مقابله با کردها همپیمان‌اند. امید است با فراخوان "صلح و جامعه دموکراتیک"، این دو کشور به جای همکاری علیه کردها، برای صلح و ادغام دموکراتیک کردها در روندهای سیاسی همکاری کنند.

بیشتر بخوانید: حزب حیات آزاد کردستان انحلال و خلع سلاح خود را رد کرد

پژاک اعلام کرده که به خلع سلاح تن نمی‌دهد، با این توجیه که "حفظ توان نظامی برای دفاع از حقوق کردها در ایران ضروری است". شما در این مورد چه فکر می‌کنید؟

- این تصمیم به سیاست‌های پژاک مربوط است. ما هیچ نوع رابطه سازمانی با پژاک نداریم. این سازمان در تصمیمات خود مستقل است.

بر اساس گزارش‌ها، پ‌ک‌ک در سال‌های گذشته به تکنولوژی‌های پیشرفته دست یافته است. ما می‌دانیم که در مناطق تحت کنترل پ‌ک‌ک، پیشرفته‌ترین پهپادهای ترکیه، از جمله آکینجی، ساقط شده‌اند. از طرفی، احتمالاً بخشی از نیروهای شما شهروندان ایرانی یا حتی از کشورهای منطقه و اروپا هستند. حال گفته می‌شود که برخی از مواضع، نیروها و توانایی‌های نظامی پ‌ک‌ک به پژاک منتقل می‌شوند. این تا چه اندازه صحت دارد و اگر درست باشد، چه تاثیری بر وزن پژاک در معادلات منطقه‌ای خواهد داشت؟

- پژاک متکی به منابع خود در مبارزه برای تغییر دموکراتیک در ایران است و در شرق کردستان (کردستان ایران)، از پشتیبانی مردمی برخوردار است. اینکه ما نیرو یا تجهیزات به پژاک منتقل کرده‌ایم، صحت ندارد. نه پژاک از ما چنین درخواستی داشته و نه ما چنین سیاستی داریم.

تمرکز ما بر موفقیت روند "صلح و جامعه دموکراتیک" است و این رویکرد برد–برد برای همه است. صلح ما با ترکیه به هیچ وجه به معنای آغاز نبرد با ایران نیست.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

و در پایان فکر می‌کنید کە چه زمینه‌ای لازم است تا پژاک یا دیگر احزاب کرد ایرانی نیز بتوانند روند صلح با تهران را در پیش بگیرند؟

− پیش از هر چیز مقامات ایرانی باید ذهنیت و سیاست‌های خود پیرامون کردها، بلوچ‌ها، عرب‌ها، ترکمن‌ها، آذری‌ها و دیگر هویت‌ها را تغییر دهند. پویایی‌های اجتماعی و سیاسی ایران، با پشتوانه تاریخی و فرهنگی غنی، شایسته نظامی دموکراتیک‌تر است. در ایران تنوع قومی و مذهبی بالاست و ساختار فعلی آنقدر بسته است که نمی‌تواند این تنوعات را دربرگیرد. این گروه‌ها باید حق آزادی بیان و سازمان‌یابی بر پایه هویت خود داشته باشند. فقط در چنین بستری، کردها و دیگر گروه‌های قومی و مذهبی می‌توانند وارد گفتگوی سازنده با دولت ایران شوند.