پیامدهای فاجعهبار تاراج مافیایی گنجینههای فرهنگی ـ هنری سوریه
FF۱۳۹۲ شهریور ۹, شنبه
باندهای مسلح و مجهز به ماشینآلات فنی پیشرفته همچنان به غارت میراث فرهنگی پرارزش سوریه ادامه میدهند. پلیس بینالملل تا کنون بخش بزرگی از این آثار را در بازارهای ترکیه، اردن و لبنان ضبط کرده است.
تبلیغات
در حالی که شمارش معکوس برای حملهی نظامی به رژیم اسد به دلیل استفاده از بمبهای شیمیایی علیه مردم سوریه آغاز شده است، سازمان جهانی یونسکو نخستین گزارش رسمی خود را در بارهی غارت میراث فرهنگی این کشور منتشر کرد. بر اساس این گزارش، تشدید درگیریهای خونین میان نیروهای نظامی رژیم اسد و مخالفان او، به تاراج بیشتر موزهها و تخریب گستردهتر بناها و مکانهای باستانی ـ فرهنگی سوریه انجامیده است.
بر اساس این گزارش، تا کنون منارههای "مسجدجامع" حلب که متعلق به قرن یازدهم میلادی و از آثار باستانی باقیمانده از سلسلهی بنیامیه است، بهکلی ویران شده و قلعهی الحصن (قلعه شوالیهها) در نزدیکی حمص در جریان درگیریها از بین رفته است. مغازههای چوبی "بازار بزرگ حلب" نیز که از جملهی میراث جهانی خواندهشده از سوی سازمان یونسکو است، به تمامی در آتش سوخته است. در این گزارش همچنین آمده است که به دیوارهای کلیسای "امالزنار" در حمص خسارت وارد آمده، روبنا و ستونهای معبد "بعل" در پالمیرا آسیب دیده و به دیوارهای این شهر شلیک شده است.
فرانچسکو باندارین، مدیر بخش فرهنگی یونسکو، در این باره میگوید:«ما نقشهای تهیه کردهایم که نشان میدهد کدام بخش از این مکانهای تاریخی ویران شده و کدام بخش سالم مانده است.»
"کمیتهی میراث جهانی" پیشتر در نشست سالانهی خود در ژوئن امسال در کامبوج، ۶ اثر و مکان باستانی سوریه را در فهرست "میراث در خطر" این کشور قرار داده بود. محدودههای تاریخی شهرهای دمشق، پالمیرا، حلب، بصره و مناطق تاریخی شمال سوریه موسوم به "شهرهای مرده" از جملهی این مکانها هستند.
شورای جهانی موزه ها (ICOM) نیز برای حفظ میراث فرهنگی این کشور از خطر قاچاق و تجارت غیرقانونی، "فهرستی اضطراری" حاوی مشخصات و نام آثار و اشیای فرهنگی در خطر سوریه منتشر کرده است که بهطور مستمر بهروز میشود.
میراث فرهنگی سوریه در خطر ویرانی
خشونت در جنگ داخلی در سوریه مدام افزایش مییابد. نتیجه این خشونت تنها کشتار هزاران انسان نیست. بخشهای مهمی از میراث فرهنگی سوریه تاکنون تخریب یا ویران شدهاند. یونسکو آماری از ویرانیهای این کشور را عرضه کرده است.
عکس: Fotolia/waj
جامعه بدون فرهنگ وجود ندارد
جنگ داخلی در سوریه تنها به کشته شدن هزاران انسان منتهی نشده است. این جنگ به ویرانی آثار باستانی این کشور نیز انجامیده است. اقوام سامی، آرامی، آشوری، مصری، بابلی، ایرانی، یونانی و رومی طی بیش از چهارهزار سال آثار بسیار زیادی در این کشور برجای گذاشتهاند. یونسکو، سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد، نگران ویرانی این میراث فرهنگ جهانی در سوریه است.
عکس: by-sa-Longbow4u
منطقه قدیمی شهر حلب در خطر است
یونسکو در ماه ژوئن سال ۲۰۱۳ هشدار داد که میراث فرهنگی سوریه در جریان جنگ داخلی در این کشور در شش منطقه مهم در خطر ویرانی قرار گرفته است. یکی از این مناطق بخش قدیمی شهر حلب است. منطقه قدیمی حلب در حد فاصل بخش مسیحینشین و یهودینشین، در مرکز این شهر واقع است. شهر حلب تاریخی بسیار قدیمی دارد. نام این شهر حدود دوهزار سال قبل از میلاد برای نخستین بار ثبت شده است.
عکس: Getty Images
آتش در بازار قدیمی شهر حلب
یونسکو به خاطر بازار قدیمی و مشهور شهر حلب (منطقه سوقیه) آن را در فهرست میراث فرهنگی جهان قرار داده است. این بازار ۳۵۰ هکتار وسعت دارد و در خیابانهای آن صدها فروشگاه قرار دارند. در سال ۲۰۱۲ در جریان درگیریهای نظامی در این منطقه بازار حلب به آتش کشیده شد.
عکس: AFP/Getty Images
سوءاستفاده از دژ باستانی شهر حلب
در جریان جنگ داخلی در سوریه از آثار باستانی شهر حلب سوءاستفاده نظامی شده است. یکی از این آثار دژ شهر حلب است که در بخش قدیمی شهر بر روی تپهای واقع شده است. سلسله سلوکیان که پس از اسکندر بر این منطقه حاکم شدند در قرن چهارم پیش از میلاد این دژ را بنا کردند. در این دژ معابد یونانی، رومی، ایرانی، بیزانسی و عثمانی وجود دارند.
عکس: picture alliance/Bildagentur Huber pixel
پرتاب بمب به بخش قدیمی شهر دمشق
بخش قدیمی شهر دمشق پایتخت سوریه نیز با قدمت ۴۰۰۰ ساله خود در فهرست یونسکو به عنوان میراث فرهنگ جهانی قرار دارد. بخش قدیمی شهر دمشق پیش از شروع جنگ داخلی در سوریه با فروشگاهها، رستورانها، کلیساها و مسجدهایش یکی از مراکز دیدنی سوریه بود. در ماه ژوئیه ۲۰۱۳ در این منطقه بمبهایی منفجر شدند و این میراث فرهنگ جهانی هدف درگیریهای مخالفان مسلح سوریه با نیروهای ارتش این کشور شد.
عکس: REUTERS
طاق پیروزی پالمیرا زیر آتش
شهر باستانی پالمیرا در سوریه نیز در خطر است. طاق نصرت این شهر هنوز پابرجاست، اما برخی از حفاریهای باستانشناختی آن تاکنون غارت شدهاند. آثار باستانی شهر پالمیرا نقطه اوجی در معماری سوریه به عنوان نظام شهریِ بیزانسی هستند. نشان گلولهها را در بلوار با ستونهای بلند آن، طاق سوروس و همچنین دیوار معبد بعل میتوان دید.
عکس: Louai Beshara/AFP/Getty Images
قلعه صلاحالدین ایوبی
این بنای باستانی سوریه نیز در مرکز برخوردهای نظامی میان نیروهای دولتی و مخالفان مسلح سوریه قرار دارد. قلعه صلاحالدین ایوبی قلعهای تاریخی در سوریه است که در سال ۱۰۹۹ در جریان جنگهای صلیبی در ۳۰ کیلومتری شرق بندر لاذقیه بنا شده است. مخالفان مسلح سوریه مدعی هستند این قلعه که در اشغال آنها بوده، از طرف نیروی هوایی سوریه بمباران شده است.
عکس: Fotolia/Facundo
تخریب در شهر باستانی بُصری
تئاتر رومی (آمفی تئاتر) سوریه که در سده ۲ میلادی ساخته شده، یکی از میراثهای فرهنگ جهانی است که در شهر باستانی بُصری قرار دارد. این ساختمان هنوز پابرجاست و یکی از بهترین آمفی تئاترهای تاریخی جهان به حساب میآید. سیستم آکوستیک این آمفی تئاتر توجه ویژه نوازندگان موسیقی جهان را به خود جلب کرده است. گفته میشود در جریان جنگ داخلی در سوریه آمفی تئاتر شهر بُصری به شدت آسیب دیده است.
عکس: Fotolia/waj
شهر باستانی مردگان در خطر است
شهرک باستانی "مردگان" در شمال سوریه در فهرست میراث فرهنگ جهانی یونسکو قرار دارد. این شهرک در معرض خطر ویرانی است. در این شهرک خانههای متعددی از دوره بیزانس هنوز باقی هستند. این خانهها تا پیش از شروع جنگ داخلی برقرار بودند، اما با شروع جنگ بعضی قسمتهای این شهر به آتش کشیده و بعضی دیگر غارت شدند.
عکس: Creative Commons/Bertramz
غارت موزهها
موقعیت موزههای موجود در سوریه نیز به شدت بحرانی است. بسیاری از موزههای این کشور در مناطق جنگی قرار دارند. موزه شهر ادلب الواح گلی فراوانی را نگهداری میکند. گرچه از سال ۲۰۱۱ میلادی تا کنون به خاطر تامین امنیت بیشتر بخشهای مهم و قیمتی موزه به دمشق و حلب منتقل شدهاند، اما بیشتر موزههای سوریه وسیلهای برای دفاع از غارت احتمالی متجاوزان سودجو در اختیار ندارند.
عکس: Daniel Leal-Olivas/AFP/Getty Images
نجات میراث فرهنگی سوریه
یونسکو کارشناسان خود را برای جلوگیری از تخریب و غارت میراث فرهنگی سوریه به کمک گرفته است. ایرینا بوکووا، دبیرکل یونسکو، و اخضر ابراهیمی، نماینده سازمان ملل متحد در سوریه، برای حفاظت از میراث فرهنگ جهانی در سوریه روز هفتم شهریور ۱۳۹۲ اعلام کردند کارشناسان این سازمان جهانی در تعقیب ربایندگان میراث فرهنگ جهانی در سوریه هستند. آنها از ماموران مرزی کشورها خواستند مراقب عبور چنین کالاهایی باشند.
عکس: Francois Guillot/AFP/Getty Images
عکس 111 | 11
دزدی، بدتر از جنگ
کارشناسان با این حال، خسارات ناشی از جنگ را کمتر از پیامدهای سنگین برآمده از سرقتهای مافیایی، ارزیابی میکنند. به گفتهی رئیس "موزهها و اماکن باستانی سوریه"، مامون عبدالکریم، زیانهای وارده از تاراج میراث فرهنگی این کشور که از سوی باندهای مافیایی و با نقشه و برنامه و تجهیزات مدرن فنی صورت میگیرد، حتی بیش از خسارات ناشی از جنگ و خرابکاریها است. او در این رابطه، به عنوان مثال از "پیامدهای جبرانناپذیر" سرقت یک مجسمهی برنزیـ طلایی دورهی آرامیها، متعلق به قرن هشتم پیش از میلاد مسیح و نیز یک مجسمهی مرمری بینظیر نام میبرد.
سازمان جهانی یونسکو، برای حفظ میراث فرهنگی سوریه از آغاز درگیریهای خونین در این کشور دست به تدابیر گوناگونی زده است. کارشناسان معتقدند که این سازمان با استفاده از تجارب حاصله از غارت آثار باستانی افغانستان و عراق، در مقابله با تاراج موزهها و اماکن باستانی سوریه موفق بوده است. با پشتیبانی این سازمان، از جمله بیش از ۴ هزار اثر عتیقه در شهرهای دمشق، پالمیرا و حمص به مکانهای امن منتقل شدهاند. به گفتهی ایرینا بوکووا، مدیر کل یونسکو، این سازمان همچنین کاتالوگی به کمک کارشناسان و مسئولان فرهنگی سوریه تهیه کرده است که پلیس بینالملل (اینترپل) با استفاده از آن اغلب راههای فروش آثار سرقتشده را مسدود ساخته است. در اثر تلاشهای پلیس بینالملل، تا کنون ۷۳ اثر عتیقه که به طور قاچاق وارد لبنان شده بودند، از سوی ماموران ضبط شدند.