پیامدهای "فرهنگ پایین مطالعه" در ایران برای ناشران
۱۳۹۳ آذر ۳۰, یکشنبه
محمود آموزگار که به تازگی به ریاست اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران انتخاب شده روز یکشنبه (۳۰ آذر/ ۲۱ دسامبر) در مصاحبه با "خبرآنلاین" به پرسش‌هایی درباره مسائل نشر در ایران پاسخ گفت.
آموزگار پیش از انتخاب به ریاست اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران به مدت چهار سال دبیر این اتحادیه بود. او هم در حوزه بین‌الملل و ناشران خارجی و هم به عنوان مدیر انتشارات "آمه" در حوزه نشر داخل تجربه اندوخته است.
محمود آموزگار هدف خود را "توسعه افق" نشر ایران عنوان می‌کند. به نظر او، صنعت نشر نسبت به سال‌های گذشته در زمینه‌های گوناگون پیشرفت‌هایی داشته ولی فعالیت‌هایش همیشه در زمینه‌های خرد و محدود بوده است. او می‌گوید: «آنچه من برداشت کرده‌ام این است که همکاران ما اگرچه در حوزه‌های چاپ کتاب، آماده‌سازی آن، صفحه‌بندی و ... خبره هستند اما این‌ها همه جزو حوزه‌های خرد صنعت نشر است. نشر ما نیازمند دید کلان است. اگر بخواهم مثال بزنم، باید بگویم سطح نشر ما هیچ‌گاه از محدوده جغرافیایی کشورمان خارج نشده و هرگز به دنبال توسعه افق دید خود نبوده است.»
"نزدیکی دیدگاه ناشران و مسئولان فرهنگی"
محمود آموزگار ضمن مقایسه وضعیت کنونی نشر در ایران با چهار سال پیش (دوره ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد) معتقد است که هم اکنون مسئولان فرهنگی در دولت یازدهم و اتحادیه ناشران پرسش‌هایی مشابه را مطرح می‌کنند؛ سوال‌هایی چون: "چرا با وجود برگزاری ۲۷ دوره نمایشگاه کتاب سرانه مطالعه در ایران بالا نرفته است؟"
رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران ضمن پاسخ به پرسش خبرنگار "خبرآنلاین" که استقلال این اتحادیه ناشران تا چه حد برای او مهم است، می‌گوید که استقلال اتحادیه برایش اهمیت دارد، "اما او به دنبال شعار نمی‌رود". اظهارات او نشانگر اعتقاد اوست به اینکه ناشران بایست در چارچوب قوانین موجود و در هماهنگی با امکاناتی که وزارت ارشاد به دست می‌دهد حرکت کنند.
او می‌گوید آنچه به عنوان یک حقوقدان برای او مهم است این است که "فعالیت اتحادیه تا چه حد نتیجه‌بخش است". او می‌افزاید: «من هیچ‌گاه دنبال کار عبث و پر سروصدا نمی‌روم. مطالباتی را مطرح می‌کنم که شدنی باشد. با فضای کلی کشورم بخواند و به حل مشکلات نشر کمک کند.»
او معتقد است که در حل مشکلات نشر "همه باید وسط بیایند و در تامین زیرساخت‌ها سهیم شوند از سپاه پاسداران گرفته تا خود ناشران و وزارت ارشاد"، چون اگر سرانه مطالعه بالا برود کشور متحول می‌شود و از جمله آمار تخلف پایین می‌آید. بدین ترتیب محمود آموزگار مسئولانی را که اغلب بر سر راه نشر در ایران سنگ‌اندازی می‌کنند به طور تلویحی به حمایت از این صنعت دعوت می‌کند.
لزوم سرمایه‌گذاری روی ادبیات عامه‌پسند
آموزگار در ادامه سخنان خود درباره اعتقادش به لزوم استقلال اتحادیه ناشران و کتابفروشان می‌گوید که باید برای بدست آوردن این استقلال تلاش کرد. به عقیده او ناشران باید کتابهایی تولید کنند که خریدار داشته باشد تا صنعت نشر از دولت مستقل شود: «این صنعت به‌کلی وابسته به دولت است، ما دنبال کدام استقلال هستیم؟ مادامی که صنعت نشر یک اقتصاد گلخانه‌ای و متکی به دولت است طبیعی است صحبت کردن راجع به استقلال فقط یک شعار به ظاهر زيبا و توخالی است. باید این شعارها را کنار گذاشت و به دنبال این قضیه برویم که صنعت نشر متکی به خود باشد. یعنی کتابی تولید کنیم که مصرف‌کننده نهایی آن را می‌خرد، نه اینکه چشم‌مان به ارشاد باشد که چند کتاب از ما خواهد خرید.»
به نظر آموزگار، ناشران باید به انتشار کتابهایی مبادرت ورزند که به طور معمول به عنوان "ادبیات زرد" تحقیر می‌شوند، چون از فن‌های ناب ادبی استفاده نکرده‌اند. به عقیده آموزگار اما این کتابها با مخاطب رابطه برقرار می‌کنند. او می‌پرسد انتشار این کتابها چه اشکالی دارد در حالی که این کتابها می‌توانند عادت کتابخوانی را در گروهی از مردم که معمولا چیزی نمی‌خوانند ایجاد کنند.
او مثال کشورهایی را می‌آورد که آمار مطالعه در آنها بالاست و دارای "ادبیات زرد" نیز هستند. به گفته او، "خیلی از کسانی که در مترو و مکان‌های عمومی مشغول مطالعه هستند از همین کتابها می‌خوانند". او تاکید می‌کند که باید روی ادبیات عامه‌پسند سرمایه‌گذاری کرد؛ "باید به ایجاد زبان مشترک با خیل مخاطبان اندیشید".
تمرکز فعالیت نشر در تهران
رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران می‌گوید یکی از بزرگ‌ترین ناهنجاری‌های نشر در ایران فاصله‌ای است که بین نشر تهران با باقی کشور وجود دارد. به گفته او، هفتاد تا هشتاد درصد فعالیت نشر در تهران متمرکز است. محمود آموزگار می‌گوید که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برخلاف دیگر وزارتخانه‌ها اداره‌ای در شهرهای مختلف ایران ندارد.
از نظر او، اگر وزارت ارشاد در شهرهای مختلف اداره داشت، می‌توانست "زمینه‌ساز جریانی شود که نویسنده‌های جدید کشف شوند یا ناشران پا بگیرند و کتاب‌فروشی‌های تازه افتتاح شود".
سانسور
آموزگار اشاره می‌کند به اینکه وضعیت سانسور پس از سرکوب حرکت‌های اعتراضی به نتایج اعلام شده انتخابات در سال ۱۳۸۸ تشدید شد. او می‌گوید که سانسور در ایران نه تنها از طرف دولت بلکه از طرف جامعه اعمال می‌شود و از این رو ناشران نمی‌توانند هر کتابی را منتشر کنند.
او می‌گوید که اتحادیه ناشران سه مرحله را برای مقابله با سانسور تعریف کرده است: مرحله اول آنکه از وزارت ارشاد و شورای انقلاب فرهنگی خواسته شود که ضوابط نشر موجود را کامل اجرا کنند. این حقوقدان می‌گوید قوانین وجود دارند، اما بد اجرا می‌شوند.
از نظر آموزگار، در مرحله دوم مقابله با سانسور باید انتقادات ناشران به ضوابط نشر تدوین و تنظیم شود و به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه گردد؛ و در مرحله سوم یعنی در درازمدت تلاش شود که قانونی در مجلس تصویب شود مبنی بر این که مجوز قبل از انتشار برداشته شود.
آموزگار در پایان مصاحبه خود با "خبر آنلاین" تاکید می‌کند که اتحادیه ناشران معتقد است وزارت ارشاد مرجعی است که می‌تواند به انتشار یک کتاب اعتراض کند و دیگران نباید دخالت بی‌مورد کنند و "اگر هشداری نسبت به چاپ یک کتاب دارند این را از مسیر خودش انتقال دهند. چون در غیر این صورت هرج‌ومرج ایجاد می‌شود و هرکسی به خودش اجازه می‌دهد که بگوید فلان اثر مبتذل است. و این می‌تواند التهاب ایجاد کند".