پیامد شورش واگنر؛ آیا ارتش روسیه بدون پریگوژین تضعیف می‌شود؟
۱۴۰۲ تیر ۴, یکشنبه
پس از یک پیشروی خشونت‌آمیز گروه مسلح واگنر به سوی مسکو، یوگنی پریگوژین رهبر واگنر به طور ناگهانی دستور عقب‌نشینی را صادر کرد. آیا پوتین وعده‌های خود به واگنر خود عمل خواهد کرد؟ سرنوشت این ارتش خصوصی چه خواهد شد؟
یوگنی پریگوژین، رئیس گروه واگنر شامگاه شنبه ۲۴ ژوئن به طور غیرمنتظره پیشروی به سوی مسکو را متوقف کرد. این ارتش خصوصی با تصرف مناطق وسیعی، به ۲۰۰ کیلومتری پایتخت روسیه رسیده بود.
بر اساس آخرین خبرها، ارتش خصوصی واگنر که طبق آخرین آمار پریگوژین شامل ۲۵هزار نفر است، احتمالاً منحل خواهد شد. علت اصلی درگیری حول این محور بود که آیا نفرات گروه باید تابع وزارت دفاع در مسکو باشند یا به عنوان یک نیروی مستقل باقی بمانند، چنان‌که پریگوژین خواستار آن بود. حال شماری از جنگجویان واگنر قرار است در نیروهای مسلح وزارت دفاع روسیه ادغام شوند و همچنان در جنگ تهاجمی علیه اوکراین شرکت کنند.
به گفته مقامات کرملین، پریگوژین و همه مردانش باید با وجود اقدام به قیام، از مجازات مصون بمانند. اما بسیاری از افسران واگنر آگاهانه تصمیم گرفته‌اند به وزارت دفاع روسیه نپیوندند؛ وزارتخانه‌ای که از نظر آنها به دلیل سلسله مراتب سفت و سخت فرماندهی و بوروکراسی، فلج شده است. احتمال زیادی داده می‌شود که آنها دیگر در جنگ شرکت نکنند، به ویژه که کرملین هم نسبت به وفاداری آنها اطمینان ندارد.
تضعیف ارتش روسیه بدون پریگوژین؟
پریگوژین قدرتمندترین نیروهای روسیه را جمع آوری کرده بود. او ده‌ها هزار جنایتکار را از زندان بیرون آورد و در جنگی که اکنون ۱۶ ماه از آن می‌گذرد، علیه اوکراین به کار گرفت. آنها اما در نبرد خونین بر سر تصرف باخموت در شرق اوکراین و سایر میادین جنگ به "گوشت دم توپ" بدل شدند. هزاران محکوم سابق جان خود را از دست دادند.
در کنار این زندانیان جانی سابق، مزدوران بسیار حرفه‌ای، با تجربه رزمی گسترده در ارتش خصوصی مستقر هستند. برخی از آنها در عملیات مختلف نیروهای مسلح روسیه در مناطق گوناگون خدمت کرده‌اند. برخی دیگر در عملیات قبلی واگنر برای مثال در سوریه، مالی یا در جنگ نیابتی روسیه در دونباس پیش از سال ۲۰۲۲ شرکت داشته‌اند. بسیاری از این کهنه سربازان به احتمال بازنشسته خواهند شد.
از سوی دیگر، ساختار فرماندهی گروه واگنر غیرمتمرکز است. این باعث شد که تصمیمات در میدان نبرد سریع‌تر از رویه بوروکراتیک ارتش روسیه اتخاذ شوند. از این رو، حذف واگنر به طور قابل توجهی به تضعیف نیروهای مسلح روسیه در جنگ خواهد انجامید.
چرا ارگان‌های امنیتی روسیه با تأخیر به پیشروی واگنر واکنش نشان دادند؟
پیشروی نیروهای واگنر به سوی مسکو یک نقصان امنیتی بزرگ روسیه را برملا ساخت. بخش بزرگی از نیروهای مسلح روسیه در اوکراین مستقر هستند. این نیروها برای رویارویی با خطر غیرمنتظره در مناطق داخلی حضور نداشتند. بنابراین تنها نیروی هوایی بود که می‌توانست به موقع مداخله کند. اما ارتش روسیه برای مقابله با ضدحمله اوکراین به نیروی هوایی نیاز داشت.
یوگنی پریگوژین، رئیس گروه واگنر در میان دو جنگجوی این گروه در باخموتعکس: Concord Press Office/ITAR-TASS/IMAGO
عملیات در داخل کشور می‌توانست وضعیت جبهه‌های جنگ را به طرز خطرناکی درهم بریزد. گارد ملی روسیه نیز در جریان پیشروی کنترل‌نشده نیروهای واگنر ناتوانی خود را نشان داد. رهبری کرملین به زمان زیادی نیاز داشت تا موانعی برای پیشروی گروه واگنر تدارک ببیند. آنها با ایجاد موانعی بر سر مسیر کامیون‌ها و احداث عجولانه گودال‌هایی در جاده‌ها نتوانستند مانع از پیشروی نیروهای واگنر شوند.
بر اساس گزارش‌های تایید نشده، نفراتی نیز کشته شده‌اند. گفته می‌شود حدود ۱۲ خلبان نیروی هوایی روسیه در تلاش برای توقف ستون‌های رزمی پریگوژین جان خود را از دست داده‌اند. حتی گفته می‌شود افراد واگنر چند هلیکوپتر و یک هواپیما را سرنگون کرده‌اند. با این حال، به نظر می‌آید این تردید در پریگوژین ایجاد شد که پیشروی نظامی به سوی مسکو در عمل نمی‌توانست با موفقیت توأم باشد.
آیا شورش واگنر به معنای آغاز پایان نظام پوتین است؟
بنا به ارزیابی اغلب ناظران، رئیس کرملین به‌رغم شکست‌های متعدد در جنگ علیه اوکراین، هنوز اهرم‌های زیادی برای حفظ قدرت خود دارد. همچنین این اتفاق‌نظر هست که پوتین ۷۰ ساله اکنون پس از تقریبا ربع قرن قدرت به طور چشمگیری ضعیف شده است.
به گفته عباس گالیاموف، کارشناس علوم سیاسی، حملات اخیر اوکراینی‌ها به خاک روسیه، "افسانه شکست‌ناپذیری ارتش پوتین" را نیز از بین برده است. هیچ چیز به اندازه ناتوانی در محافظت از مردم، حمایت از دستگاه قدرت را تضعیف نمی‌کند.
با این وجود، در جریان شورش واگنر در روز شنبه، شواهدی حاکی از شکاف درون نظام حاکم دیده نمی‌شود. نخبگان به پوتین وفادار مانده‌اند. هیچ کس به طور علنی جانب پریگوژین را نگرفت که فاقد یک پایگاه قدرت در روسیه است. همچنان این نظر حاکم است که پوتین رئیس‌جمهور پیروز انتخابات مارس ۲۰۲۴ خواهد بود. بیشتر روس‌ها هنوز به نظر او اعتماد دارند که می‌گوید منابع طبیعی و قدرت اتمی، به‌رغم فشار اقتصادی فزاینده تحریم‌های غرب، روسیه را از بحران خارج خواهد کرد. این اعتقاد مردم روسیه می‌تواند ناشی از آن باشد که آلترناتیوی برای پوتین مشاهده نمی‌شود.
الکساندر لوکاشنکو، حاکم بلاروس چه نقشی داشت؟
از قرار معلوم کسی در روسیه نبوده که بتواند با پریگوژین وارد مذاکره شود. به همین دلیل لوکاشنکو خودش را پیشنهاد داده است. این "آخرین دیکتاتور در اروپا"، آن گونه که بسیاری او را می‌نامند، بیش از ۲۰ سال است که پریگوژین تاجر را می‌شناسد. لوکاشنکو بالاخره او را به تسلیم متقاعد کرد اما بر سر چه چیزی توافق شده؛ معلوم نیست. در هر حال، پریگوژین باید از روسیه خارج شود و به بلاروس برود. برخی کارشناسان گمان دارند که با وجود تمام وعده‌ها، او به هیچ وجه در آنجا در امنیت نخواهد بود.
ولادیمیر پوتین، "آخرین تزار" روسیه، به روایت تصویر
ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه تا سال ۲۰۳۰ در رأس قدرت قرار خواهد داشت. گرچه حکومت تزارها در روسیه به پایان رسیده، اما شیوه حکومت پوتین به تزارها شباهت‌های زیادی دارد. زندگی "آخرین تزار" روسیه در این گزارش تصویری:
ولادیمیر پوتین با کسب ۸۷ درصد آرا در انتخابات ریاست جمهوری روسیه در مقام خود ابقا شد؛ انتخاباتی که آن را نه عادلانه می‌توان نامید و نه آزاد. پوتین به این ترتیب تا سال ۲۰۳۰ میلادی همچنان زمام امور را در دست خواهد داشت. او که افسر سابق سازمان اطلاعات و جاسوسی روسیه (کا‌گ‌ب) است، در سال ۱۹۹۹ در این کشور به قدرت رسید و از آن زمان تا کنون اکثر منتقدان خود را حذف یا زندانی یا تبعید کرده است.
عکس: Maxim Shemetov/REUTERS
پوتین؛ دیکتاتور و متجاوز
از نام این افسر سابق کا گ ب که صندلی ریاست جمهوری را به نفع خود مصادره کرده و با تجاوز نظامی به اوکراین، جهان را به لبه پرتگاه بحران خطرناکی سوق داده در آینده و تاریخ روسیه به نیکی یاد نخواهد شد. منتقدان می‌گویند که پوتین به شکلی غیردموکراتیک برای دورانی طولانی در قدرت مانده و نظام سیاسی روسیه را به یک سیستم اقتدارگرای غیردموکراتیک تبدیل کرده است.
عکس: Kirill Kudryavtsev/AFP/Getty Images
از تولد تا آشنایی با سوبچاک
ولادیمیر ولادیمیروویچ پوتین در روز ۷ اکتبر سال ۱۹۵۲ در سن پترزبورگ (لنینگراد سابق) متولد شد. او در این شهر به مدرسه رفت و در ۱۲ سالگی آموزش جودو و سامبو را آغاز کرد. او در سال ۱۹۷۰ در دانشگاه سنپترزبورگ در رشته حقوق آغاز به تحصیل کرد و در سال ۱۹۷۵ فارغ‌التحصیل شد. پوتین در آنجا با آناتولی سوبچاک، استادیاری که قانون تجارت تدریس می‌کرد آشنا شد که نقش مهمی در زندگی‌اش ایفا کرد.
عکس: picture-alliance/Globallookpress.com
افسر اطلاعاتی
پوتین به مدت ۱۶ سال به عنوان افسر اطلاعاتی خارجی سازمان جاسوسی شوروی (سابق) "کا گ ب" کار کرد و تا درجه سرهنگ دومی نیز رسید. او سپس در سال ۱۹۹۱ استعفا داد و وارد حرفه سیاست در سنپترزبورگ شد. (این کارت شناسایی برای پوتین زمانی که او در آلمان مستقر بود توسط سازمان امنیت آلمان شرقی "اشتازی" صادر شده است).
عکس: BStU, MfS, BV Dresden, Abt.KuSch, Nr 7216
همسر اول و دخترانش
پوتین در سال ۱۹۸۳ با "لودمیلا اشکربنوا" ازدواج کرد. حاصل این ازدواج دو دختر است؛ مارینا در سال ۱۹۸۵ در سن پترزبورگ و کاترینا در سال ۱۹۸۶ در درسدن آلمان متولد شدند. مارینا ورونتسوا، حالا ریاست یک انستیتوی تحقیقات ژنتیک را برعهده دارد که با بودجه‌های میلیاردی دولتی فعالیت می‌کند. کاترینا نیز ریاست انستیتوی تحقیقات هوش مصنوعی با بودجه دولتی یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون یورو را برعهده دارد.
عکس: picture alliance / Globallookpress.com
شاگرد و مرشد
سمت چپ این عکس، پوتین جوان دیده می‌شود که کنار آناتولی سوبچاک شهردار سنپترزبورگ ایستاده است. سوبچاک استاد پوتین بود و با انتصاب او به سمت مشاور روابط خارجی شهرداری، او را وارد عرصه سیاست کرد. بعدها با قدرت‌گرفتن پوتین، سوبچاک توانست با استفاده از نفوذ شاگرد خود از پرونده یک رسوایی مالی بگریزد. سوبچاک در سال ۲۰۰۰ درگذشت.
عکس: Imago/ITAR-TASS
رئیس جمهور موقت
ژوئن سال ۲۰۰۰ میلادی بوریس یلتسین کناره‌گیری کرد و نخست‌وزیر او به طور موقت کرسی ریاست‌جمهوری را در اختیار گرفت. پوتین در انتخابات ریاست‌جمهوری روسیه کارزار موفقی به راه انداخت. در همین دوران برای نخستین‌بار اتها‌م‌های‌فساد مالی و رشوه‌خواری در زمان فعالیت پوتین در شهرداری سنپترزبورگ مطرح شد. مارینا سالی، نماینده‌ای که این اتهامات را مطرح کرده بود، مجبور به سکوت شد و از سیاست کناره‌گیری کرد.
عکس: Imago/ITAR-TASS
مدودوف؛ عروسک پوتین
مسیر سیاسی دمیتری مدودوف همچون پوتین از "حلقه" سنپترزبورگ آغاز می‌شود. او متولد این شهر و مشاور شهردار بود. او در سال ۲۰۰۰ رئیس ستاد انتخاباتی پوتین، مدتی رئیس شرکت گاز پروم و بعد هم در سال ۲۰۰۸ رئیس جمهور و از سال ۲۰۱۲ نخست وزیر روسیه شد. مدودوف در سال ۲۰۱۲ دیگر در انتخابات ریاست‌جمهوری روسیه شرکت نکرد تا راه را برای نامزدی ولادیمیر پوتین همراه کند. بسیاری مدودوف را عروسک پوتین می‌خوانند.
عکس: Reuters
رئیس جمهور "مادام‌العمر"؟
پوتین که از سال ۲۰۰۸ تا سال ۲۰۱۲ نخست وزیر مدودف بود در سال ۲۰۱۲ مجددا رئیس جمهور شد، در سال ۲۰۱۸ هم برای چهارمین‌بار در مسند خود ابقا شد و در آوریل سال ۲۰۲۱ با رفراندوم "اصلاحیه قانون اساسی" امکان یافت ریاست جمهوری‌اش را تا سال ۲۰۳۶ نیز ادامه دهد. در صورت زنده ماندن، پوتین در این سال ۸۴ ساله خواهد بود.
عکس: picture alliance/dpa/M.Klimentyev
الیگارشی یلتسین، الیگارشی پوتین
پایه‌های الیگارشی در دوران یلتسین گذاشته شد و افرادی که نزدیک به حلقه قدرت بودند با تصاحب اموال دولتی به سرمایه‌های هنگفتی دست یافتند. پوتین اما الیگارش‌ها را گوش بفرمان کرد و برخی را مانند میخائیل خودوروفسکی به زندان فرستاد. در روز ۲۴ فوریه وقتی پوتین در مقابل ۳۷ نفر از الیگارش‌ها و ثروتمندترین افراد روسیه از "لزوم انجام عملیات ویژه در اوکراین صحبت کرد"، حتی یک نفر هم جرائت مخالفت و انتقاد نداشت.
عکس: picture-alliance/dpa
پوتین و خام فروشی
با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و باز شدن درهای تجارت جهانی بر روی روسیه، این کشور در دو دوره اول ریاست جمهوری پوتین دارای رشد اقتصادی بسیار بالایی بود که از فروش مواد خام، نفت و گاز و صادرات طلا و اسلحه بدست آمد. این ثروت اما به جیب الیگارش‌ها رفت و صرف خرید کالاهای مصرفی و لوکس بجای مدرنیزه کردن اقتصاد روسیه شد.
عکس: Getty Images/AFP/Alexsey Druginyn
تصاویر جنجالی پوتین
در طول دهه‌های گذشته چه در دوران اتحاد جماهیر شوروی سابق و چه در دوران ریاست جمهوری یلتسین و حتی مدودوف، چنین تصاویری از یک رئیس جمهور روسیه منتشر نشده است: پوتین در حال شکار، تیراندازی، اسب‌سواری، پرواز با درنا‌ها، سوار بر موتور هارلی دیویدسون، در حال مبارزه جودو، غواصی، نواختن پیانو و آواز‌خوانی، بازی هاکی روی یخ و پرواز با جت جنگنده تنها نمونه‌هایی از تصاویر هستند.
عکس: AP
درز خبر معشوقه و جدایی از لودمیلا
در سال ۲۰۰۸ برای نخستین بار روزنامه روسی "مسکوفسکی کورسپوندنت" از رابطه آلینا کابایوا، ستاره ژیمناستیک ریتمیک روسیه بعنوان معشوقه ولادیمیر پوتین خبر داد. مدتی بعد انتشار این روزنامه متوقف شد. پوتین در ماه آوریل سال ۲۰۱۴ در تلویزیون دولتی روسیه رسما خبر جدایی خود از لودمیلا را اعلام کرد. کابایوا که نماینده مجلس شده بود در همین سال ناگهان بدون هیچ تجربه‌ای رئیس "گروه رسانه ملی" شد.
در پی انقلاب سال ۲۰۱۴ اوکراین که در پی آن ویکتور یانوکوویج، رئیس جمهور طرفدار روسیه سرنگون شد و سیاستمداران طرفدار اروپا به قدرت رسیدند، گروهی از روس‌تبارهای اوکراین در مناطق شرقی و جنوبی این کشور از جمله کریمه اعتراضاتی را علیه حکومت جدید ترتیب دادند. در روز ۲۶ فوریه نظامیان روسیه شبه جزیره کریمه را به تصرف خود درآوردند و ۱۶ مارس همان سال این شبه جزیره از طریق یک همه‌پرسی به روسیه الحاق شد.
عکس: picture-alliance/dpa/EPA/A. Pedko
حمله نظامی به اوکراین
ولادیمیر پوتین در روز ۲۴ فوریه سال ۲۰۲۲ رسما خبر عملیات نظامی علیه اوکراین را اعلام کرد. او گسترش ناتو را تهدیدی برای امنیت روسیه دانست و خواستار ممنوعیت قانونی پیوستن اوکراین به ناتو شد. متعاقب این حمله روسیه مورد تحریم کشورهای غربی قرار گرفت و موج کمک‌های مالی و تسلیحاتی این کشورها روانه اوکراین شد. تا کنون نزدیک به ۱۷ هزار غیرنظامی، از جمله صدها کودک در اوکراین در طی این جنگ کشته شده‌اند.
