مهاجرتبار در فرهنگ رسمی آلمان معنای ویژه‌ای دارد: کسانی که پس از سال ۱۹۵۰ میلادی به آلمان مهاجرت کرده‌اند و دست‌کم پدر یا مادرشان غیرآلمانی است، مهاجرتبار محسوب می‌شوند. بر این اساس، ۲۰ درصد از جمعیت آلمان را مهاجرتباران تشکیل می‌دهند. بیش از نیمی از این افراد، تابعیت آلمان را پذیرفته‌اند. هر سال بر شمار مهاجرتباران آلمان افزوده می‌شود. در حال حاضر در شهرهای بزرگ این کشور چون برلین، هامبورگ، کلن و مونیخ، از هر دو نوجوان زیر ۱۵ سال، یکی تبار مهاجرتی دارد.

یک گزارش امید بخش

درباره‌ی وضعیت مهاجرتباران تا کنون دو گزارش رسمی منتشر شده است. در دومین گزارش از این دست که اوایل ماه ژانویه ۲۰۱۲ در آلمان منتشر شد، شرایط اجتماعی ـ آموزشی مهاجران از سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۰ بررسی شده است. در این پژوهش مواردی نظیر درجه‌ی مدارک تحصیلی جوانان مهاجرتبار، وضعیت شغلی و درصد استفاده از امکانات آموزش عملی از سوی این گروه مطرح شده است. هدف از انجام این تحقیق، بررسی شرایط اجتماعی ـ اقتصادی حدود ۱۶میلیون مهاجرتبار در جامعه‌ی آلمان و بهینه کردن آن است.

ماریا بوهمر، "مسئول امور هم‌پیوندی دولت آلمان"، بر این باور است که روند همگرایی "خارجی‌ها" در جامعه‌ی آلمان در اغلب زمینه‌ها مثبت بوده است. او می‌گوید: «مهاجرتباران، به ویژه در بخش‌های دیدن دوره‌های آموزش عملی و بازار کار پیشرفت کرده‌اند.»

آموزش ابتدایی و متوسط

به گفته‌ی ماریا بوهمر، از شمار جوانان مهاجرتبار بدون مدرک تحصیلی متوسط، حدود ۱۵ درصد کاسته شده است. گذشته از آن، افزایش تعداد این مهاجرتباران در نسل دوم، نسبت به شمار همین گروه در نسل اول، تنها نیم‌ درصد بوده است. در این گزارش هم‌چنین آمده است که تبار دانش‌آموزان در نحوه‌ی تحصیل و موفقیت آنان تأثیری ندارد. عامل تعیین‌کننده، وضعیت اجتماعی دانش‌آموزان است.

در این چارچوب، دانستن زبان آلمانی و تکلم به آن در خانواده از اهمیت ویژه‌‌ای برخوردارست. ماریا بوهمر در این راستا یادآور می‌شود که «والدین این دانش‌آموزان باید با حس مسئولیت بیشتری با مسئله‌ی آموزشی فرزندان خود برخورد کنند.» او هم‌چنین وظیفه‌ی دولت می‌داند که به پدر و مادرها در این راه یاری رساند.

شرایط دوره‌ی آموزش عملی

در گزارش دفتر "مسئول امور هم‌پیوندی دولت آلمان" آمده است که تنها حدود ۱۳ درصد از جوانان مهاجرتبار بین ۱۵ تا ۲۵ساله، نسبت به کل جمعیت (۱۶ درصد) از امکانات دوره‌های آموزش‌ فنی و عملی استفاده می‌کنند. گذراندن این دوره، اغلب به استخدام در کارگاهی که آموزش عملی در آن صورت گرفته، می‌انجامد. بر اساس همین گزارش، شمار فارغ‌التحصیلان مهاجرتبار دوره‌های متوسطه (تا کلاس ۹ یا ده‌ که موفق به اخذ دیپلم نمی‌شوند) نسبت به سال ۲۰۰۵، ۲۸ درصد افزایش یافته است. ماریا بوهمر، این روند را "نامناسب" خوانده و گفته است که دولت باید برای رفع این "نقص"، در جهت جلب جوانان مهاجرتبار برای گذراندن دوره‌‌های عملی برنامه‌ریزی کند.

کاهش نرخ بیکاری

بر اساس گزارش تازه وضعیت جذب جوانان مهاجرتبار به بازار کار آلمان نیز بهبود یافته است. شمار بیکاران مهاجرتبار که در سال ۲۰۰۵ به بیش از ۱۸ درصد می‌رسید، در سال ۲۰۱۰ به ۱۱/۸ درصد کاسته شده است. این رقم با این حال در مقایسه با نرخ بیکاری در کل جمعیت آلمان، بالاتر است. کارشناسان یکی از دلایل این امر را، عدم پذیرش مدارک تحصیلی‌ای که مهاجران در خارج از آلمان اخذ کرده‌اند، می‌دانند. ماریا بوهمر در این رابطه می‌گوید: «با تصویب قانون پذیرش و ارزیابی مدارک این مهاجران، که گامی بزرگ در راه همگرایی مهاجران در جامعه‌ی آلمان محسوب می‌شود، در این زمینه‌ نیز پیشرفت‌های چشمگیری صورت خواهد گرفت.»

مسئول امور هم‌پیوندی دولت آلمان، هم‌چنین از "نامناسب بودن" وضعیت استخدامی مهاجرتباران در ادارات دولتی انتقاد کرده و گفته است: «دولت در این زمینه برنامه‌ریزی‌های دراز مدت خواهد داشت.» شمار کارمندان مهاجرتبار در ادارات دولتی آلمان، در حال حاضر حدود ۱۰ درصد است.