در روزهای گذشته بار دیگر گرد و خاک، مناطق غربی و جنوبی ایران را در بر گرفت. استان‌های خوزستان، کردستان، ایلام، لرستان و کرمانشاه با بیشترین مشکل روبرو هستند. همچنین استان‌های زنجان، همدان، البرز، مرکزی و آذربایجان غربی و شرقی نیز تحت تاثیر این طوفان‌ها قرار گرفتند.

رسانه‌های خبری در ایران از تعطیلی مدارس و ادارات در برخی از این استان‌ها به علت درصد بالای آلودگی هوا خبر می‌دهند. خبرگزاری مهر گزارش داد، گرد و غبار در ایلام ۴۳ برابر بیشتر از حد مجاز بود و به علت تنگی نفس و بروز بیماری‌های تنفسی ۱۳۳ شهروند ایلامی راهی بیمارستان شدند.

استان شمالی گیلان نیز از این پدیده در امان نمانده است. رئیس اداره آموزش و پرورش شهرستان رودبار روز گذشته (چهارشنبه۲۴ فروردین / ۱۳آوریل) از تعطیلی ۱۸۰ واحد آموزشی این شهرستان به علت گرد وغبار خبر داد. بر اثر این تعطیلی ۱۵ هزار دانش آموز بخش مرکزی رودبار خانه‌نشین شده‌اند.

امروز نیز آلودگی هوا در برخی مناطق ایران ادامه داشت. در استان ایلام تمامی ادارات، سازمان‌ها ، بانک‌ها، مدارس و مراکز آموزش عالی تعطیل و پروازهای فرودگاه شهر ایلام لغو شده است.

به گزارش خبرگزاری مهر، در استان کرمانشاه نیز به دلیل تداوم آلودگی و گردوغبار تمامی مدارس راهنمایی شهرهای کرمانشاه، جوانرود، پاوه، هرسین، باینگان و گهواره در نوبت صبح تعطیل شده است. روز گذشته به همین علت تمامی پروازهای فرودگاه کرمانشاه لغو شد.

شهر قم  در مرکز ایران نیز از آلودگی و گرد و غبار بی‌نصیب نماند. از روز چهارشنبه شدت ذرات ریز و خاک معلق در هوا  در این شهر افزایش یافت و نگرانی‌های زیادی برای شهروندان ایجاد کرد. با این حال اداره محیط زیست این استان وضعیت هوا را «طبیعی» اعلام کرده است.

انتقاد از بی‌توجهی مسوولان کشوری

در سال‌های اخیر با آغاز طوفان‌های شن و خاک در استان‌های غربی، مسوولان نسبت به حل این مشکل وعده‌های بسیاری داده‌اند اما به نظر می‌رسد که برنامه مشخصی وجود ندارد.

شهروندان استان‌هایی که با این مشکلات روبرو هستند، می‌گویند اگر این مشکل برای استان‌های مرکزی از جمله تهران و اصفهان به صورت حاد اتفاق می‌افتاد، قطعا‌ف دولت در پی چاره‌اندیشی بود.

علی عزتی نماینده مردم ایلام در مجلس در این باره می‌گوید: «مردم غرب و جنوب غربی کشور در گیر گرد و غبار هستند و از خود می‌پرسند اگر دامنه دید مردم تهران هم در اثر آلودگی به ۵۰ متر می‌رسید باز چاره‌ای برای رفع آن نمی‌شد.»

در همین حال مسوولان محلی نیز در مواجهه با این مشکل رویه واحد و مشخصی را دنبال نمی‌کنند. رسانه‌های محلی با انتقاد از «برخوردهای سلیقه‌ای مسوولان» با این مشکل، به اعلام «تصمیمات مختلف و متناقض» در مورد تعطیلی ادارات، مدارس و دانشگاه‌ها در استان‌هایی با وضعیت مشابه آلودگی، اشاره می‌کنند.

این رسانه‌ها مدعی هستند هشدار به شهروندان در مورد خطرات این طوفان‌ها نیز با تاخیر بسیار در برخی از مناطق غربی صورت می‌گیرد و در کمتر موردی پیش از آغاز طوفان‌های گرد و خاک اطلاع‌رسانی شده است.

گرد و خاک‌های مرگ آور

طبق گزارش‌های رسمی تنها از مهرماه ۸۶ تا پایان همان سال، ۳۱ مورد پدیده گرد و غبار با میانگین ماندگاری ۴۶ ساعت در خوزستان روی داده است.

این آمار فقط در صد روز نخست سال ۸۷، به ۲۲ مورد با میانگین ماندگاری ۶۰ ساعت افزایش یافت، یعنی در حدود ۵۵ روز آلودگی هوا‌، که غلظت آن گاهی تا ۲۰ برابر حد مجاز هم می‌رسید.

بر پایه همین گزارش‌ تنها در خرداد ماه سال ۸۷ حداقل دو نفر به علت مسمومیت تنفسی جان خود را از دست داده‌اند.

پس از این اتفاقات چند تن از اساتید دانشگاه‌های خوزستان تحقیقاتی را در این زمینه آغاز کردند که نتایج آن  خبر از وضعیت خطرناک و کشنده‌ای می‌داد که شهروندان استان‌های غربی خصوصا خوزستان با آن روبرو هستند.

بر پایه این تحقیق مشخص شد که این طوفان‌ها به مواد شیمیایی، میکروبی و رادیواکتیوی آلوده‌اند. به عنوان نمونه میزان عناصری مانند اورانیوم، توریم، آرسنیک، سرب، روی، نیکل و کبالت در این گرد و خاک‌ها کمی بیشتر از میزان طبیعی آن است.

به باور کارشناسان هرچند میزان آلودگی میکروبی شیمیایی و هسته‌ای در این گرد و غبارها ناچیز است اما چون استان‌هایی که در معرض این آلودگی‌ها قرار دارند (خوزستان، فارس، بوشهر، لرستان و اصفهان ) تأمین کننده اصلی محصولات کشاورزی و باغی ایران هستند همین آلودگی ناچیز هم می‌تواند با ورود به چرخه غذایی خطرات بزرگی را برای سلامتی کل مردم کشور ایجاد کند.

عوامل پدید آورنده و راه‌کارها حل بحران

کارشناسان محیط زیست معتقدند از جمله عواملی که در بروز طوفان‌های گرد و خاک نقش دارند کاهش شدید میزان بارندگی در منطقه خاورمیانه و خصوصا کشورهای همسایه ایران، خشک شدن قسمت‌های زیادی از تالاب های مسیر جریان باد از جمله هورالعظیم، کم شدن و تغییر مسیر رودخانه‌های دجله و فرات هستند.

به جز خشکسالی که ناشی از تغییرات آب و هوای جهانی است، سایر عوامل پیامد سدسازی بر روی سرچشمه‌های دجله و فرات در ترکیه و سوریه و اقدامات عمرانی- کشاورزی در عراق است.

همچنین واگذاری ۷۵۲۰ هکتار از زمین‌های تالاب هورالعظیم توسط دولت به وزارت نفت برای عملیات اکتشاف، موجودیت این تالاب را با خطرات جدی روبرو کرده است.

طوفان‌های گرد و خاک به علت ابعاد گسترده آن و منشا خارجی نیاز به مشارکت همه کشورهای دخیل در این ماجرا را بیشتر می‌کند. کشورهای عراق، کویت و عربستان  در بوجود آمدن این شرایط و همچنین کاهش آثار آن سهم عمده‌ای دارند.

اما به نظر می‌رسد فراز و فرودهای سیاسی در روابط این کشورها و خصوصا ایران با عربستان و کویت و عراق موجب شده که حل این موضوع زیست محیطی تحت‌الشعاع افت‌وخیزهای مناسبات سیاسی قرار گیرد.

MI/YK