منطقه خودمختار کردستان عراق حدود ۵/۵ میلیون نفر جمیعت دارد. بیش از یک سوم جمعیت این منطقه زیر ۱۳ سال و حدود ۵ درصد بالای ۶۵ سال سن دارند. حدود ۵۰ درصد جمعیت کردستان عراق در سه شهر اربیل، سلیمانیه و دوهوک زندگی می‌کنند.

شهرهای کردستان با سرعت در حال گسترش هستند و ساختمان‌های مسکونی و تجاری مثل قارچ رشد می‌کنند. جمعیت اربیل در ۱۰ سال گذشته از حدود ۶۰۰ هزار نفر به یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر رسیده است. شهر دوهوک هم رشد مشابهی داشته است.

از ظاهر شهرهای بزرگ کردستان برمی‌آید که سرمایه‌گذاران بیشتر به فکر ایجاد ساختمان هستند تا فضای سبز. تعداد پارک‌‌هایی شبیه این پارک باصفا در دوهوک بسیار کم است.

برای جلب توریست، هتل‌های شیک یکی پس از دیگری به‌راه افتاده‌اند اما حضور تروریست‌های «دولت اسلامی» در بخش‌هایی از کردستان باعث شده که جهانگردان جرات رفتن به این مناطق را نداشته باشند. این در حالی است که در شهرهای بزرگ زندگی به صورت عادی در جریان است و هیچ نشانه‌ای از اسلام‌گرایان افراطی وجود ندارد. بر اساس آمار رسمی در سال ۲۰۱۲ بیش از دو میلیون توریست به این منطقه سفر کرده‌اند.

در تمامی شاهراه‌های کردستان نیروهای دولتی (پیشمرگه‌ها) رفت وآمد خودروها را کنترل می‌کنند.

پرچم سه رنگ کردستان در شهر و روستا حضوری دائمی دارد و حتی در ویترین مغازه‌ها هم جا باز کرده است.

مغازه‌ای در بازار دوهوک. بیشتر کالاهای این بازار قدیمی چینی هستند. تاجران می‌گویند، از زمانی که گروه تروریستی «دولت اسلامی» موصل را تسخیر کرده و بخشی از راه‌های ارتباطی، به ویژه به بغداد، را قطع کرده است، وضعیت بازار آشفته شده و برخی تاجران در معرض ورشکستگی قرار گرفته‌اند.

بسیاری از کارگاه‌هایی که پیش‌تر سودآور بودند، بخشی از فعالیت خود را تعطیل کرده اند. در این کارگاه قالی‌بافی تنها هفت زن کار می‌کنند. صاحب کارگاه می‌گوید که سازمان ملل یک سال پیش وعده کمک مالی داده بود، ‌اما تا کنون به وعده خود عمل نکرده است.

وجود بی‌شمار خودروهای نو و نسبتا گران‌قیمت در شهرها و روستاهای منطقه خودمختار کردستان این شبهه را ایجاد می‌کند که اکثر کردها وضعیت مالی خوبی دارند. بیشتر خودروهای شخصی و تاکسی شهرهای بزرگ کردستان ژاپنی یا کره‌ای هستند. به ندرت خودروهای اروپایی به چشم می‌خورد.

در گوشه و کنار کردستان اختلاف طبقاتی کاملا محسوس است. جلال عادل (عکس) که در حاشیه شهر عمادیه زندگی می‌کند، حقوق بازنشستگی ناچیزی دارد که فقط برای اجاره‌خانه و مواد خوراکی اولیه او و همسرش هزینه می‌شود. جلال مردی شوخ‌طبع است و نام خودروی مدل ۱۹۷۰ خود را «مرسدس خانم» گذاشته است.

از جلال عادل تنگدست‌تر هم وجود دارد:‌کودکان خیابانی که بیشتر آن‌ها دستمال کاغدی یا آدامس می‌فروشند.

در همه جای کردستان نشانه‌هایی از ایران وجود دارد. عکس: خانه‌ای مسکونی در شهر عمادیه.

بسیاری از شهروندان کردستان به زبان فارسی مسلط هستند زیرا در ایران زندگی کرده‌اند. نفال برواری که یکی از مسئولان روابط بین‌الملل اداره فرهنگ استان دوهوک است، فارسی را با لهجه تهرانی صحبت می‌کند. او بیش از نیمی از عمرش را به همراه خانواده‌اش در ایران به سر برده است.

صالح حمید هم بیش از ۲۵ سال به همراه خانواده‌اش در ایران پناهنده بوده ‌است. او که فارغ‌التحصیل دانشگاه است نتوانسته در رشته خود کار کند و اکنون در شهر دوهوک مغازه سی دی فروشی دارد. صالح حمید هم مانند بسیاری از فارغ‌التحصیلان دانشگاهی می‌گوید که برای راه یافتن به اداره‌های دولتی یا شرکت‌های خصوصی "یا باید لابی داشت یا باج داد". صالح در طول روز در مغازه‌اش برنامه‌های تلویزیونی فارسی‌زبان می‌بیند.

در همه جای کردستان کلیساهای قدیمی و مدرن به چشم می‌خورد. علاوه بر مسیحیان که اکثر آن‌ها آشوری هستند، در منطقه خودمختار شمار قابل توجهی ایزدی،‌ یهودی و یارسان (اهل حق) زندگی می‌‌کنند.

ناقوس کلیسایی در نزدیکی شهر احمدیه از بازمانده‌های یک خمپاره و چرخ ماشین تشکیل شده است.

اکثر مشروب‌فروشی‌های کردستان متعلق به مسیحیان است. این عکس در روز عید پاک گرفته شده، به همین دلیل مغازه‌های مشروب‌فروشی تعطیل هستند.

در مدارس به زبان کردی آموزش داده می‌شود. زبان عربی را دانش‌آموزان به عنوان زبانی بیگانه می‌آموزند. دوره ابتدایی که شش سال طول می‌کشد، اجباری است. دوره دبیرستان هم شش سال است. (عکس: دبیرستانی تخصصی ویژه آموزش صنعت توریسم).

در منطقه خودمختار کردستان عراق ۱۵ دانشگاه و مدرسه عالی دولتی و ۱۳ دانشگاه خصوصی وجود دارد. قدیمی‌ترین آن‌ها دانشگاه سلیمانیه است که در سال ۱۹۶۸ ساخته شده. جدیدترین دانشگاه، «هولر» اربیل است. ٰعکس: دانشکده موسیقی دانشگاه دوهوک.

در کردستان عراق مشکلی به نام «آب» هنوز فراگیر نشده، اما کارشناسان می‌گویند که در سال‌های اخیر سطح آب‌های زیرزمینی کاهش یافته و احتمال این‌که وضع بهتر شود وجود ندارد. در پنج سال گذشته مساحت زمین‌های زراعی افزایش یافته و این خود مشکل آب را حادتر می‌کند. (عکس: رود دجله).

به نظر می‌رسد که «برند»های (مارک‌های) معروف بین‌المللی هنوز جرات حضور در کردستان عراق را ندارند. شمار برندهایی که در این منطقه نمایندگی دارند انگشت‌شمار است.

بیش از یک میلیون پناهجوی سوری و عراقی در کمپ‌های استان دوهوک زندگی می‌کنند. تنها در کمپ دومیز در حاشیه شهر دوهوک بیش از ۸۰ هزار نفر ساکن هستند.

پناهجویان با وجود تمامی کمبودها و مشکلاتی که در اردوگاه‌ها دارند، عشق به زندگی و امید به آینده را از دست نداده‌اند. عکس بالا یک زوچ پناهنده سوری در کمپ دومیز در حاشیه شهر دوهوک را نشان می‌دهد. متن و عکس از فرهاد پایار