بیست و دومین کنفرانس بنیاد پژوهش‌های زنان با عنوان "هویت‌ها و چالش‌ها" از تاریخ ۲۴ تا ۲۶ ژوئن، (سوم تا پنجم تیر ماه) در شهر آمرسفورت هلند برگزار شد. در این سمینار زنان پژوهشگر و کنشگر از اروپا، امریکا و ایران مقالات و پژوهش‌های خود را ارائه کردند.

منصوره شجاعی پژوهشگر و فعال حقوق زنان در میزگرد "رابطه‌ی جنبش زنان در داخل و خارج از ایران" به بررسی فرصت‌ها و فضاهای ایجادشده برای برقراری ارتباط هرچه بیشتر میان فعالان زن داخل و خارج از کشور پرداخت. وی از نشریاتی چون نیمه دیگر، مجله زنان، جنس دوم و فصل زنان به عنوان فرصت‌های رسانه‌ای که هریک در زمان انتشار خود توانستند پلی ارتباطی میان فعالان داخل و خارج از کشور باشند اشاره کرد.

مهاجرت‌های اجباری فعالان زن در طول ۳۲ سال پس از روی کار آمدن جمهوری اسلامی، جنبش سبز و جوایز بین‌المللی از دیگر فضاهایی هستند که به نظر منصوره شجاعی توانسته‌اند میان کنشگران داخل و خارج از کشور ارتباط برقرار کنند.

«برابری‌خواهی مقابل اسلام سیاسی است»

فرنگیس بیات پژوهشگر مقیم فرانسه سخنران بعدی این نشست بود که درباره سیاسی بودن یا نبودن جنبش زنان صحبت کرد. وی در ابتدای سخنانش به انتقادی که از سوی فعالان زن خارج از کشور به جنبش زنان ایران گرفته می‌شود اشاره کرد که این جنبش را به غیر سیاسی بودن متهم می‌کنند چرا که معتقدند فعالان زن داخل ایران مثلا در برابر مسئله سکولاریسم و جدایی دین از حکومت موضع‌گیری صریحی نکرده‌اند.

خانم بیات در پاسخ به این گروه از منتقدان چنین گفت: «به لحاظ ماهیتی، برابری‌خواهی مقابل اسلام سیاسی است و تلاش فعالان زن داخل کشور برای تغییر قوانین تبعیض‌آمیز، قد علم کردن در برابر اسلام سیاسی است که پدرسالاری فرهنگی را نهادینه کرده و نه همدستی با رژیم آنگونه که از سوی برخی از فعالان خارج کشور عنوان می‌شود.»

وی در ادامه سخنانش به این موضوع اشاره کرد که در میان سایر جنبش‌های اجتماعی در ایران مثل جنبش دانشجویی و "جنبش روشنفکری" پتانسیل جنبش زنان برای زیر سوال بردن گفتمان غالب اسلام سیاسی بسیار بیشتر از بقیه است. خانم بیات در این زمینه جنبش زنان را قابل مقایسه با جنبش مشروطیت دانست که به نظر او تنها حرکتی بوده که دارای استراتژی برای "تدوین نظام حقوقی نوین" بوده است.

فرنگیس بیات نتیجه‌گیری کرد که جنبش زنان در صدد از کار انداختن گفتمان حقوقی اسلام سیاسی است و در نتیجه برچسب غیرسیاسی بودن به آن نمی‌چسبد.

حساسیت دیرهنگام مردان نسبت به حجاب اجباری

آخرین روز از سمینار زنان به جوانان اختصاص داشت. دو میزگرد با عناوین "نقش رسانه‌های سایبری در توانمندسازی جنبش زنان" و "جوانان و خشونت" در روز یک‌شنبه ۲۶ ژوئن برگزار شد.

سخنان عشا مومنی درباره کمپین "ما همه مجید توکلی هستیم" بیش از بقیه مورد توجه حضار قرار گرفت. این کمپین پس از دستگیری مجید توکلی فعال دانشجویی و پس از انتشار عکسی از وی در خبرگزاری فارس با لباس زنانه و با این ادعا که وی در این لباس قصد فرار داشته، به راه افتاد. در این کمپین مردانی از سراسر دنیا با روسری یا چادر عکس انداخته و آن را در فضای سایبری منتشر کردند.

عشا مومنی فعال کمپین یک میلیون امضا در کالیفرنیا معتقد است که این کمپین حرکتی مردانه بود و هرگز قابلیت آن را پیدا نکرد که به حرکتی علیه حجاب اجباری تبدیل شود. دلایل وی برای این ادعا این بود که عنصر اجبار در این حرکت پررنگ نبود و زنان نیز در آن حضور فعالی نداشتند.

وی در پایان سخنانش این پرسش را مطح کرد که چرا مردان شرکت‌کننده در این کمپین با گذشت سی سال از تحقیر شدن خواهران و همسران و مادران و دخترانشان با حجاب اجباری دست به اعتراض نزده‌اند ولی به محض این‌که بر سر یک مرد چادر انداخته شد صدای اعتراضشان بلند شد؟

جوانان و اتهام "عدم آگاهی از تاریخ"

دومین میزگرد جوانان با موضوع خشونت توسط شهاب‌الدین شیخی، پریسا کاکایی، صفورا الیاسی و امیر رشیدی برگزار شد. خشونت علیه کودکان دختر، خشونت‌های قومی و ملیتی و نیز تبعیض تحصیلی از جمله بحث‌هائی بودند که در این نشست مطرح شدند.

روش متفاوت برگزاری این نشست مورد توجه حضار قرار گرفت اما بیشتر فعالان زن خارج از کشور، شرکت‌کنندگان در میزگرد جوانان را به عدم آگاهی از تاریخ و گذشته مبارزات زنان متهم کردند. این اتهام البته توسط شرکت‌کنندگان پاسخ داده شد و از نسل قدیمی‌تر فعالان زن خواسته شد که تاریخ خود را مستند کنند و در برقراری ارتباط با نسل جوان، از موضع برتری و قدرت سخن نگویند.

فشردگی برنامه‌ها و زمان محدود کنفرانس باعث شد که بسیاری از بحث‌ها نیمه‌تمام بماند و به خصوص در بخش پرسش و پاسخ، زمان کافی برای باز کردن موضوعات وجود نداشته باشد.

علیرغم این اشکال، بسیاری از شرکت‌کنندگان ایجاد ارتباط بین دو نسل از کنشگران حقوق زنان را مهمترین برتری این کنفرانس عنوان کردند.

بنیاد پژوهش‌های زنان به سرپرستی گلناز امین از سال ۱۹۸۹ برگزارکننده سمینارهایی در اروپا و امریکا حول موضوع زنان و فعالیت‌های حقوقی آنان بوده است.

نویسنده: میترا شجاعی
تحریریه: جواد طالعی