دیدار رئیس جمهور ونزوئلا از تهران، به آخرین دیدار همتای ایرانی‌اش از کاراکاس شباهت داشت. محمود احمدی‌نژاد نیز مهرماه امسال، پس از شرکت در اجلاس سازمان ملل در نیویورک، به در خواست چاوز چند ساعتی را در پایتخت ونزوئلا گذراند.

مذاکرات اصلی که قرار است به گسترش همکاری‌های اقتصادی بیانجامد بر عهده‌ی وزیران کابینه‌ی دو کشور گذاشته شده. وزیران امور خارجه، نفت، ارتباطات، و شهردار کاراکاس چاوز را همراهی می‌کردند و وزیر صنایع این کشور از چند روز پیش در تهران بود. حاصل دید و بازدیدهای قبلی رئیسان دو دولت، امضای ۱۸۶ سند همکاری بوده است.

ایران و ونزوئلا دو کشور مهم صادرکننده‌ی نفت هستند و مبارزه‌ی مشترک با آنچه استکبار جهانی یا امپریالیسم آمریکا خوانده می‌شود این دو را بیش از پیش به هم نزدیک کرده است. با این همه، روابط واقعی دو کشور با ایالات متحده تفاوت‌های فاحشی با یکدیگر دارد. در حالی که جمهوری اسلامی هیچ رابطه‌ی مستقیمی با آمریکا ندارد و از سوی این کشور با فشارها و تحریم‌های اقتصادی روبروست، روابط اقتصادی و تجاری ونزوئلا با آمریکا تقریبا عادی است.

چهارشنبه‌ی گذشته (۲۳ آبان)، هنگامی که سفیر ونزوئلا در ایران در یک نشست مطبوعاتی خبر سفر چند ساعته‌ی چاوز به تهران را می‌داد، از پالایشگاهی سخن گفت که کشور متبوعش در خاک آمریکا دارد و از آن طریق محصولات نفتی را به ۱۷ ایالت این کشور می‌رساند. به گزارش ایرنا، آرتورو گایگوس ضمن اشاره به آنچه «حساسیت بالای چاوز نسبت به مسائل اجتماعی» عنوان می‌کند، می‌افزاید او نه تنها نگران رفاه مردم ونزوئلا که به فکر مردم تمام دنیاست. به گفته‌ی سفیر ونزوئلا، محصولات پالایشگاه این کشور در خاک آمریکا «برای خانواده‌های نیازمند با تخفیف ۴۰ درصدی ارائه می‌شود.»

یکی از سفرهای چاوز به ایران، آذر ماه ۸۳، در دوران ریاست جمهوری محمد خاتمی و به منظور پرده برداری از مجسمه‌ی سیمون بولیوار، سمبل مبارزات ضد امپریالیستی این کشور، در تهران انجام شد. نخستین دیدار هوگو چاوز با محمود احمدی‌نژاد که به عنوان شهردار در مراسم حضور داشت، در این سفر اتفاق افتاد.

به رغم ستایش‌های متقابلی که خبر از دوستی شخصی دو رئیس جمهور می‌دهد، دیدارهای متعدد این دو جلوه‌ای از رویکرد جدید سیاست خارجی جمهوری اسلامی است. مطابق این رویکرد، جمهوری اسلامی متحدان سیاسی و شریکان اقتصادی خود را در میان کشورهایی جستجو می‌کند که لااقل در ظاهر با آمریکا مناسبات دوستانه ندارند یا همراه با این کشور در تصمیم‌گیریهای مهم بین‌المللی موثر نیستند.

در کنار نزدیکی به کشورهای آمریکای لاتین، این سیاست در مورد کشورهای اروپایی بر کاهش رابطه با سه کشور پر نفوذ اروپا، انگلیس، آلمان و فرانسه، و افزایش آن با کشورهای دیگر متمرکز است. منوچهر متکی، وزیر امور خارجه اوایل مهرماه در دیدار با همتای رومانیایی‌اش گفته است: «حجم مبادلات ‪ ۳۵ - ۳۰میلیارد دلاری ایران با اروپا متمرکز در چند کشور است و ما در صدد توسعه مناسبات با تمام اروپا هستیم.»

دیدارهای متقابل چاوز و احمدی‌نژاد گرچه به افزایش سطح مبادلات اقتصادی دوجانبه انجامیده، تقویت نقش دو کشور در میان تولیدکنندگان نفت در اوپک را به همراه نداشته است. با این همه در مورد اهمیت استراتژیک این روابط، هر دو طرف سخنان اغراق‌آمیزی اظهار می‌کنند.

در نشست اخیر سران اوپک در ریاض پیشنهاد ایران مبنی بر حذف دلار از معاملات نفتی که از سوی ونزوئلا حمایت می‌شد، مخالفت اعضا دیگر را به دنبال داشت. با این همه هوگو چاوز در تهران از سقوط امپراطوری دلار و به همراه آن سقوط امپراطوری آمریکا سخن گفته است. محمود احمدی‌نژاد نیز روز گذشته با اشاره به این که شاهد افول نظام اسکتباری هستیم، تاکید می‌کند: «ما برنامه‌های گسترده‌ای برای گسترش صلح و امنیت برای ملت‌ها در دست اجرا داریم.»

بهزاد کشمیری‌پور، گزارشگر دویچه وله در تهران