بسیاری از انسانها به ماورای طبیعت اعتقاد دارند. این در حالیست که همین افراد در زندگی روزمره منطقی فکر میکنند و بر واقعیتها تکیه دارند. این دوگانگی در تفکر چگونه به وجود میآید و چه توضیحی برای آن وجود دارد؟
تبلیغات
یوآخیم لوو، سرمربی تیم ملی فوتبال آلمان در مسابقات فوتبال کشورش در جام جهانی سال ۲۰۱۰ میلادی بلوزی ورزشی به رنگ آبی بر تن میکرد. میگفتند همین بلوز آبیرنگ سبب شد که تیم فوتبال آلمان تا مرحله نیمهنهایی موفق از زمین خارج شود.
در سال ۲۰۰۵ میلادی در یک نظرخواهی حدود ۴۰ درصد مردم آلمان عقیده داشتند که شبدر چهاربرگ خوشبختی میآورد. بیشتر مردم آمریکا نیز بر این نظرند که طالعبینی یک علم است.
در جهانی که منطقی است و روابط اجتماعی بر پایه منطق استوار است، بسیارند کسانی که با انجام مناسک عجیب به دنبال به خوشبختی هستند. بسیارند افرادی که به حوادث عجیب ماورای طبیعی اعتقاد دارند. حتی بسیاری از دانشمندان نیز به وجود ارواح مختلف و وجود موجودات فضایی در میان انسانها اعتقاد دارند.
یک مغز و دوشیوه تفکر
یکی از توضیحهای موجود در این باره را محققانی منتشر کردهاند که معتقدند راههای مختلفی برای دریافت واقعیت وجود دارد. و این راههای مختلف دریافت حقیقت میتواند حتی در مغز یک فرد وجود داشته باشد. این دانشمندان معتقدند که هر نیمه مغز، مستقل از نیمه دیگر کار میکند و گاه این اختلاف دریافت واقعیتها از همین نکته نشات میگیرد.
این دانشمندان توضیح میدهند که نیمه چپ مغز به تفکر، تعقل، زبان، ریاضیات و تواناییهای منطقی فرد مربوط است. نیمه راست مغز اما به تواناییهای هنری، قدرت تشخیص و تخیل مربوط میشود و فعالیتی خلاقانه دارد.
در تحقیق کوچکی روی مغز۴۰ زن مشخص شده که نیمه راست مغز افرادی که به حوادث ماوراء طبیعت اعتقاد دارند فعالتر از نیمه چپ مغز آنهاست.
منشاء خرافات
درعلم بیولوژی تکاملی وجود سیستمهای متفاوت تفکری امر غریبی نیست، زیرا بررسی نتیجهگیریهای آگاهانه، منطقی و عقلانی در میان انسانهای هوشمند (هوموساپینس) مبحثی نو است و هنوز تحقیقات دامنهداری در این زمینه انجام نشده است.
اما آنچه تاکنون مشخص شده این است که سیستمی بسیار قدیمی حتی در میان حیوانات یافت میشود که تجربیات را به طور احساسی و ناخودآگاه طبقهبندی و بررسی میکند و در همین سیستم است که منشاء خرافات را میتوان یافت.
چگونگی فعالیت این سیستم را یک روانشناس بزرگ آمریکایی به نام برحاس فردریک اسکینر در سال ۱۹۴۸ بر پرندگان مشخص کرد. اسکینر که تا دهه ۱۹۷۰ مشهورترین روانشناس آمریکایی محسوب میشد، استاد روانشناسی دانشگاه هاروارد آمریکا و از پیشگامان مکتب رفتارگرایی بود.
اسکینر به پرندگانی که در یک قفس بودند هر ۱۵ ثانیه از راه پنجره قفس کمی دانه میداد. پس از مدتی پرندگان مراسمی را پیش از باز شدن در ورودی قفس آغاز کردند. آنها در زمان انتظار برای دریافت دانه این مراسم را انجام میدادند.
برای نمونه بعضی از پرندگان دور خود میچرخیدند و بعضی دیگر نیز گوشه قفس سر خود را آویزان میکردند. گفته میشود که پرندگان پس از چندی باورشان شده بود که به خاطر همین کارهایی که انجام میدهند مورد تفقد قرار گرفته و به آنها دانه داده میشود و به همین دلیل نیز این مراسم را همواره قبل از ورود دانه به قفس انجام میدادند. و به این ترتیب بود که مراسمی اجتماعی در مین آنها به وجود آمد و ادامه یافت.
بسیاری از تحقیقات دیگر نیز پدید آمدن این سیستم ناخودآگاه انجام مراسم یا آیینها را تایید میکنند. حیوانها و انسان با تجربیات خود مراسمی خاص را آغاز میکنند. مثلا در گذشته این اعتقاد پیدا شده بود که در صورت اثربخشی گیاهی خاص در موقع بیماری، برای هر بیماری دیگری همان گیاه را مصرف کنند.
این مورد در حالت معکوس هم صحت داشت. اگر در گذشته یک شمن (جادوگر قبیله) طی مراسمی گیاهی به فردی میداد و او خوب میشد، او دلیل سلامت فرد را در خود و قدرت ماوراء طبیعی خود میدید و سعی میکرد همان اعمال را روی بیمار بعدی نیز اعمال کند.
در دنیای مدرن امروز نیز بسیاری از هومیوپاتها یا معتقدان به عوالم روحی همین احساس را دارند و خود را دارای قدرتی فرای دیگر انسانها میپندارند.
زالها در آفریقای جنوبی؛ زندگی در سایه ترس و خرافات
زندگی روزانه برای زالها (مبتلایان به آلبینیسم) در آفریقا کابوسی وحشتناک است. آنها را از روی خرافه میکشند و اندامهایشان را میفروشند. مبتلایان و فعالان حقوق شهروندی برای تغییر این وضعیت مبارزه میکنند.
عکس: Getty Images/AFP/O. Andersen
سفید زیباست
تاندو هوپا اهل آفریقای جنوبی، حدودا ۲۵ ساله و وکیل است. او با مشکل پوشیدن لباسهای بلند و فرار از آفتاب بزرگ شده و همیشه خود را در سایه پنهان کرده است. تاندو حالا تصمیم گرفته تا با پیشداوریهایی که مردم در آفریقا در مورد زالها دارند، مبارزه کند؛ آن هم با استفاده از ابزاری به نام "مد".
عکس: Getty Images/AFP/G. Guercia
نمایش روی سکوی مد
تاندو چهار سال پیش در یک مرکز خرید مورد توجه گرت یوهان کوتزه، طراح اهل آفریقای جنوبی قرار گرفت و به اصطلاح رایج در دنیای مد "کشف شد." او حالا یکی از مدلهای سرشناس آفریقای جنوبی است و تصویرش بارها در مجلات به چاپ رسیده است. در سال ۲۰۱۳ عکسی از تاندو حتی روی جلد مجله "Forbes Life Africa" منتشر شد.
عکس: Getty Images/AFP/G. Guercia
جنگجوی تنها
مبارزه با پیشداوریها در عمل کار دشواری است. بسیاری از آفریقاییها معتقدند که زالها انسان به شمار نمیروند بلکه ارواحی هستند که بخشی از اندامهای بدنشان خوشیمن بوده و ثروت به همراه میآورد. زالی اما یک بیماری ژنتیکی است که از هر ۲۰ هزار نفر، به طور متوسط یک نفر به آن مبتلا میشود. در شرق و جنوب آفریقا زالی بیماری شایعی به شمار میرود.
عکس: Getty Images/AFP/O. Andersen
خرافات مرگبار
به دلیل خرافه "خوشیمن" بودن افراد تبهکار در آفریقای جنوبی به شکار زالها میروند که به آنها "سیاهپوستان سفید" لقب دادهاند. آنها زالها را میکشند و جسدشان را به طبیبان سنتی میفروشند. به گفته سازمان ملل بدن یک زال بیش از ۶۰ هزار یورو در بازار سیاه فروخته میشود. تنها یک پای فرد زال در آفریقای جنوبی نزدیک به ۲ هزار یورو قیمت دارد.
عکس: Getty Images/AFP/T. Karumba
زندگی در هراس دائمی
دوروتی ماوزن اهل روستایی به نام "ماشینگا" در کشور مالاوی است. در این کشور ده هزار مبتلا به بیماری زالی زندگی میکنند. به گفته سازمان عفو بینالملل در یک سال و نیم گذشته ۱۸ زال در مالاوی به قتل رسیدهاند. پلیس این کشور بیش از ۶۰ مورد حمله به زالها را ثبت کرده است. دوروتی هیچگاه در زندگی احساس امنیت نکرده است. برآورد میشود آمار واقعی قتل زالها و حملات علیه آنان بسیار بیشتر از آمار رسمی باشد.
عکس: Getty Images/AFP/G. Guercia
مراقبت شبانهروزی
رازق جفالی هیچگاه نمیگذارد پسرانش از جلوی چشمانش دور شوند. او حتی برای محافظت از قاسم سه ساله مجبور شده تا شغلش را رها کند. مردم مالاوی در اصل به آرامش و انساندوستی حاکم در کشورشان افتخار میکنند. اما حملات خشونتآمیز علیه زالها موجب شده تا حتی رئیسجمهور این کشور نیز به تازگی در مصاحبهای از کشورش و آنچه برای زالها رخ داده، ابراز "شرمساری" کند.
عکس: picture-alliance/AP Photo/T. Mukwazhi
ترانهای برای ماندلا
سالیف کیتا به بیماری زالی مبتلاست و خواننده پاپ معروفی در آفریقای جنوبی به شمار میرود. او زاده کشور مالی است و به خوبی از سختیهای زندگی برای زالها در آفریقا آگاه است. کیتا در سال ۱۹۸۴ به پاریس مهاجرت کرد. او با اجرای ترانهای در سال ۱۹۸۸ در ورزشگاه ویمبلی شهر لندن به مناسبت ۷۰ سالگی نلسون ماندلا، که در آن زمان در زندان به سر میبرد، به شهرت رسید.
عکس: Imago/CHROMORANGE
حمایت از یکدیگر
برگزاری جشنوارهای در سال ۲۰۱۵ در کنگو بسیار جنجالبرانگیز شد. این جشنواره "افتخار میکنم که زال هستم" نام داشت و هدف آن آشنایی زالها با یکدیگر، تبادل تجربیات و افزایش اعتماد به نفس در آنان بود. بسیاری از آفریقاییها از اینترنت به عنوان ابزاری برای حمایت از زالها استفاده میکنند. برای نمونه آنها در توییتر هشتگ #AlbinismisJustAColour (آلبینیسم تنها یک رنگ است) را به کار میبرند.
عکس: DW/S. Mwanamilongo
فرار از خورشید
آلبینیسم تنها رنگ پوست را تغییر نمیدهد. از آنجایی که بدن مبتلایان به این بیماری توان تولید رنگدانه ملانین را ندارد، پوست آنها توان محافظت از خود در برابر اشعه خورشید را ندارد. برای همین خطر ابتلا به سرطان پوست در میان زالها بسیار بالاست. نبود ملانین در چشمها نیز موجب ورود نور زیاد به مردمک چشم شده و مشکلات بینایی شدیدی را برای مبتلایان به همراه دارد.
عکس: Getty Images/AFP/Y. Chiba
رؤیایی در ذهن
سعید سرامانی و همتیمیهایش تنها زمانی میتوانند تمرینهایشان را آغاز کنند که خورشید کاملا غروب کرده باشد. تیم آنها به نام " Albino United" (آلبینو یونایتد) هر چند زمین تمرین مدرن و پیشرفتهای ندارد، اما تمامی بازیکنان یک هدف بزرگ در سر میپرورانند: تبدیل شدن به یک ستاره فوتبال مشهور در جهان، درست مثل قهرمانهایشان دیدیه دروگبا یا پییر امریک اوبامیانگ.