به دلیل "مرگ برخی از افراد در زندان‌های ایران" ۴۳ نماینده به وزرای اطلاعات و دادگستری تذکر دادند. در این تذکر که پس از نشست علنی مجلس شورای اسلامی در روز دوشنبه ( ۲۳ بهمن / ۱۲ فوریه) مطرح شده، تأکید شده که بر اساس اصول ۳۲ و ۳۹ قانون اساسی باید نسبت به حقوق زندانیان توجه ویژه شود.

اصل ۳۲ قانون اساسی جمهوری اسلامی می‌گوید: «هیچ‌کس را نمی‌توان دستگیر کرد مگر به حکم و ترتیبی که قانون معین می‌کند. در صورت بازداشت، موضوع اتهام باید با ذکر دلایل بلافاصله کتبأ به متهم ابلاغ و تفهیم شود و حداکثر ظرف مدت بیست و چهار ساعت پرونده مقدماتی به مراجع صالحه قضایی ارسال و مقدمات محاکمه، در اسرع وقت فراهم گردد. متخلف از این اصل طبق قانون مجازات می‌شود.»

بازداشت دوهفته‌ای کاووس سیدامامی، یکی از جان‌باختگان زندان اوین، این اصل را نقض می‌کند. 

در اصل ۳۹ قانون اساسی هم آمده است: «هتک حرمت و حیثیت کسی که به حکم قانون دستگیر، بازداشت ، زندانی یا تبعید شده به هر صورت که باشد ممنوع و موجب مجازات است.» 

خودکشی "به هر دلیلی"

کاووس سیدامامی، فعال محیط ‌زیست و استاد دانشگاه، توسط سازمان اطلاعات سپاه، یک نهاد امنیتی موازی با وزارت اطلاعات، بازداشت شد و دو هفته بعد در زندان درگذشت. 

علاء‌الدین بروجردی، رئیس کمیسیون امنیت‌ ملی مجلس، می‌گوید که کاووس سیدامامی "به هر دلیل نتوانسته شرایط زندان را تحمل کند و خودکشی کرده است". از قرار پیگیری نمایندگان مجلس در پرونده کاووس سیدامامی شامل دلیل خودکشی نمی‌شود و جستجو تنها برای ثابت کردن اقدام به خودکشی توسط زندانی است. 

سازمان اطلاعات سپاه پس از انتشار خبر مرگ کاووس سیدامامی اعلام کرد "اسناد و مدارکی" ارائه می‌کند که نشانگر "خودکشی" او در زندان اوین است. 

آنهایی که زندان‌های ایران را تجربه کرده‌اند می‌گویند که در زندان اوین  زندانی ۲۴ ساعته تحت نظر است و رفتار او با دوربین‌های مداربسته کنترل می‌شود. آتنا فرقدانی، کارتونیست منتقد، و فائزه هاشمی، فعال سیاسی، زمان حبس در زندان اوین حتی از وجود دوربین‌های مداربسته در دستشویی و حمام‌های زنانه زندان شکایت کرده بودند. 

"تصویر دستشویی را نداریم"

کاووس سیدامامی در سلول انفرادی محبوس بوده است. سازمان اطلاعات سپاه با نصب دوربین رفتار او را تحت نظر داشته و فیلمی به نمایندگان مجلس نشان داده است که به گفته علاء‌الدین بروجردی، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست، نشان می‌دهد که "کاووس سیدامامی خودکشی کرده است". 

همچنین سید حسین نقوی ‌حسینی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی مجلس، پس از این دیدن فیلم نتیجه گرفته است: «مسئله کاملاً روشن است چراکه آقای سیدامامی پیراهن خود را به‌صورت حلقه آماده می‌کند و خودکشی را صورت می‌دهد.» حسین نقوی حسینی تأکید کرده است که "در فیلم همه ‌چیز شفاف و گویا است". 

برای بسیاری پرسش اینجاست که زندانبان که مسئول ضبط تصاویر بوده است چرا با دیدن این شواهد "شفاف و گویا"وارد عمل نشده یا حتی این رفتار را گزارش نکرده است؟ 

با مطرح شدن این پرسش‌‌ها کاظم جلالی، رئیس ‌مرکز پژوهش‌های مجلس، روز سه‌شنبه گفت :«وقتی خواستند کاووس سیدامامی را برای صبحانه يا چيز ديگری بيدار کنند، می‌بينند بلند نمی‌شوند. در را باز می‌کنند و وارد دستشويی می‌شوند و مشاهده می‌کنند خودشان را در دستشويی حلق‌آويز کرده‌اند. تصویر دستشویی را نداریم.» 

روشن نیست که فاصله زمانی میان ضبط تصاویر "شفاف و گویا" که خبر از قصد زندانی برای خودکشی می‌داده تا وقتی که زندانبان تصمیم گرفته "زندانی را بیدار کنند"، چقدر بوده است. همچنین این پرسش که زندانی تحت چه شرایطی بوده که نتوانسته است زندان را تحمل کند هم در موضع‌گیری‌های نمایندگان مجلس مطرح نشده است.  

"اساسا فیلمی از خودکشی وجود ندارد"

دیدن فیلم "خودکشی زندانی"، دست‌کم در یک ماه گذشته، به بخشی از کار نمایندگان تبدیل شده است. در این مدت سه مورد "خودکشی" در زندان‌های ایران گزارش شده است. 

سینا قنبری، جوان ۲۳ ساله‌ای که در ناآرامی‌های دی‌ماه بازداشت شده بود، ۱۶ دی‌ماه در زندان اوین درگذشت. مصطفی محبی، مدیر کل زندان‌های استان تهران، دلیل مرگ او را خودکشی اعلام کرد. به گفته مصطفی محبی "سینا قنبری با مراجعه به دستشویی قرنطینه زندان اقدام به خودکشی از طریق حلق‌آویز کردن خود" کرده بود. 

مقامات زندان تأکید داشتند فیلمی در اختیار دارند که نشان می‌دهد این زندانی خودکشی کرده است. اما علیرضا رحیمی، نماینده مجلس، دوشنبه ۱۶ بهمن اعلام کرد که چنین فیلمی وجود ندارد و آنچه در صحبت‌ها مطرح شده فيلمی است که از سرويس‌های بهداشتی زندان گرفته شده و "داخل سرويس يا ماجرايی که منجر به مرگ شده در فيلم وجود ندارد و اساسا فيلمی از خودکشی وجود ندارد".

کمیته پیگیری بازداشت‌های ۹۶ اعلام کرده بود که جنازه سینا قنبری با کیسه زباله‌ای که به دور گردنش بسته شده بود، در کف سرویس بهداشتی قرنطینه زندان اوین توسط زندانیانی پیدا شده است که وظیفه نظافت را بر عهده داشته‌اند. 

وحید حیدری نیز جوان دیگری بود که در زندان اراک درگذشت. او دی‌ماه در شهر اراک بازداشت شد و ۱۶ دی‌ماه پیکرش به خاک سپرده شد. عباس قاسمی، دادستان عمومی و انقلاب اراک، گفته بود: «آثار خودزنی بر روی جسد این فرد محرز است فیلمی از لحظه خودکشی وی نیز موجود است بنابراین با توجه به شواهد و قرائن موجود مرگ این فرد بر اثر خودکشی در کلانتری بوده است.» 

محمد نجفی، وکیل دادگستری در شهر اراک، در مصاحبه با کمپین حقوق بشر در ایران گفته بود که به خانواده وحید حیدری گفته‌اند که او در بازداشتگاه رضوی اراک با لباس‌های خودش خود را دار زده و خودکشی کرده است. فیلمی که دادستان اراک از آن صحبت کرده بود اما هرگز در جایی نمایش داده نشد.