علی اکبر صالحی وزیر امور خارجه‌ی ایران اعلام کرد که در شانزدهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد در روزهای ۵ تا ۱۰ مرداد ۱۳۹۱ نمایندگان ۱۲۰ کشور جهان از جمله بیش از 40 مقام عالی رتبه دنیا شامل رئیس جمهور، نخست وزیر و معاون رئیس جمهور شرکت می‌کنند. وی اشاره‌ای به عدم حضور برخی از مهمانان ویژه این نشست نکرد.

ایران از رئیس‌جمهور ترکیه به عنوان مهمان ویژه دعوت کرده بود. عبدالله گل اعلام کرد که وی به دلیل بیماری و مصادف بودن این اجلاس با روز ارتش در ترکیه به تهران سفر نکرده است، اما روزنامه‌های ترکیه از نقش و تاثیر منفی ایران در رویدادهای منطقه می‌نویسند و کارشناسان این کشور در این رابطه از انگیزه‌های سیاسی و نارضایتی مقام‌های ترک از سیاست‌های ایران صحبت می‌کنند.

مهمان دیگر اجلاسیه‌ی تهران، ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه بود که وی نیز فقط به فرستادن پیام از طریق سفیر سابق روسیه در تهران اکتفا کرد. گرچه او با رهبران ایران به‌ویژه بر سر مسئله‌ی سوریه اشتراک‌نظر دارد، اما وی نیز از حضور در این نشست سرباز زد.

به عقیده‌ی کارشناسانی که با دویچه وله صحبت کردند هم پوتین و هم عبدالله گل به دلایل و انگیزه‌های سیاسی در اجلاسیه سران جنبش عدم تعهد شرکت نکرده‌اند.

شکست سکوت مقام‌های ترکیه

محمد صالح خاتم، تحلیل‌گر مسائل ترکیه در استانبول به دویچه وله می‌گوید: «ترکیه شاهد هست که مقام‌های ایرانی به سخنان تهدیدآمیز خود ادامه می‌دهند. پیش‌تر، سخنان تهدیدآمیز مقام‌های ایرانی برای ایران مصرف داخلی داشت و رسانه‌های ترکیه این‌گونه سخنان را بازتاب نمی‌دادند. اما حالا این تهدیدها و اظهارات، به‌ویژه تهدیدهای مقام‌های نظامی ایران در روزنامه‌های این کشور بازتاب گسترده‌ای پیدا می‌کند و دولتمردان ترکیه را وادار به عکس‌العمل کرده و مقامات به این نتیجه رسیده‌اند که سکوت آن‌ها دیگر به سود منافع ملی ترکیه نیست.»

این کارشناس در ادامه صحبت‌های خود به آخرین مصاحبه‌ی عبدالله گل با روزنامه‌ی ترکی "صباح" اشاره می‌کند که گفته بود به احمدی نژاد گوشزد کرده است ترکیه در سوریه به دنبال سیاستی مبتنی برمحورکردن سنی‌ها نیست و آنکارا با صدام سنی هم مخالف بوده است.

عدم شرکت عبدالله گل با انگیزه سیاسی

محمد صالح خاتم، تحلیل‌گر مقیم استانبول در ادامه‌ی صحبت‌های خود نتیجه می‌گیرد، ترکیه نمی‌خواهد وجهه‌ای برای کشوری که تهدید می‌کند، ایجاد بکند. به نظر این کارشناس، عدم حضور عبدالله گل در ایران، باعث نارضایتی رهبران ایران شده است، زیرا آن‌ها نیاز شدیدی به کسب وجهه‌ی سیاسی در عرصه‌ی بین‌الملل دارند. وی در این رابطه به ارسال پیام و تماس تلفنی محمود احمدی نژاد با عبدالله گل اشاره می‌کند که آرزوی شفای عبدالله گل را هم کرده بود.

این کارشناس همچنین به دویچه وله می‌گوید، عبدالله گل قرار است روز چهارشنبه به قرقیزستان سفر کند و عدم سفر او به تهران انگیزه‌ی سیاسی دارد نه پزشکی، دلیل عدم انجام این سفر را باید در اختلافات کنونی دو کشور بر سر سوریه و حزب کارگران کردستان پ ک ک جست‌وجو کرد. در عین حال عبدالله گل خواسته است پیامی را به مقام‌های ایرانی بدهد که ترکیه بدون قید و شرط به دنبال حمایت از مواضع ایران نیست و اگر ایران به تهدیدهای خود علیه ترکیه ادامه بدهد ترکیه هم می‌تواند مخالفت‌های خود را به این شیوه نشان دهد.

روزنامه زمان: "اثر انگشت کثیف ایران"

روزنامه‌ی "زمان"، یکی از پرتیراژ‌ترین روزنامه‌های ترکیه هم در مقاله‌ای تحت عنوان"اثر انگشت کثیف ایران" که در ۲۶ اوت ۲۰۱۲ منشتر شد، ایران را در دست داشتن در انفجار ۲۰ اوت این کشور متهم می‌کند. زمان می‌نویسد:«علی خامنه‌ای، رهبر دینی ایران به سپاه پاسداران فرمان داده است تا کشوهایی را که از مخالفان اسد حمایت می‌کنند از جمله ترکیه را مجازات کند.» زمان بازتاب‌دهند‌ه غیرمستقیم افکار حزب حاکم ترکیه (حزب عدالت و توسعه) ورهبران آن است.

به عقیده‌ی محمد صالح خاتم انتشار چنین مقالاتی در رسانه‌های ترکیه نشان دهنده‌ی عمق اختلافات ترکیه و ایران برسر سوریه و حزب کارگران کردستان و نبرد تمام عیار در رسانه ‌های این کشورعلیه سیاست‌های ایران است که در مناسبات دو کشور به‌ویژه ظرف ۱۰ سال گذشته بی‌سابقه بوده است. این اختلافات است که سبب شده نه‌تنها رئیس‌جمهور، بلکه حتی وزیر امور خارجه ترکیه هم در نشست تهران شرکت نکند.

روسیه فقط پیام می‌فرستد

سفارت روسیه در تهران نیز در آستانه‌ی برگزاری اجلاسیه‌ی سران جنبش عدم تعهد رسما اعلام کرد ولادیمیرپوتین، رئیس جمهور این کشور در اجلاسیه‌ی سران غیرمتعهدها شرکت نخواهد کرد.

خبرگزاری فارس، بر اساس اعلام سفارت روسیه در تهران، گزارش داده است کنستانتین شووالف، سفیر سیار وزارت خارجه این کشور در راس هیاتی در این اجلاس حضور خواهد یافت.

روزنامه‌ی"کمرسانت" چاپ مسکو می‌نویسد که محمود احمدی‌نژاد قصد دارد از اجلاسیه‌ی سران غیرمتعهد در تهران علیه غرب و آمریکا استقاده کند. کمرسانت تاکید دارد، ایران تلاش دارد از شانس بوجود آمده در پایتخت این کشور برای برون رفت از انزوای سیاسی و اقتصادی که پیرامون مناقشه اتمی این کشور پدید آمده، بهره‌برداری کند.

این روزنامه همچنین اشاره می‌کند پوتین به این اجلاس فقط سفیر می‌فرستد، اما فقط پوتین نیست که شرکت نمی‌کند، بلکه محمود عباس نیز در آن شرکت نخواهد کرد. این روزنامه شرکت محمد مرسی، رئیس جمهور مصر را اما موفقیت این کنفرانس تلقی می‌کند.

روسیه ملاحظه آمریکا را کرد

روزنامه های روسیه گرچه برگزاری اجلاس جنبش عدم تعهد در تهران را به عنوان یک واقعه مهم سیاسی تحلیل می‌کنند، اما به عدم حضور ولادیمیر پوتین در این نشست اشاراتی کوتاه دارند.

به اعتقاد ایوان ولادیمیرویچ دانیلین، از "مرکز مطالعات سیاسی در مسکو" پوتین به این دلیل در نشست تهران شرکت نکرده که معتقد است تهران از حضور وی استفاده ابزاری خواهد کرد. از سوی دیگر بین پوتین و اوباما هم نوعی توافق غیررسمی در قبال ایران وجود دارد که بطور کلی پیرامون مسائل ایران از سیاست خشنی استفاده نکنند. با توجه به این مسائل حضور پوتین در کنفرانس سران کشورهای غیر متعهد با این سیاست رهبر روسیه تطابق پیدا نمی‌کرد و او به ارسال پیام اکتفا کرد.»

دانیلین کارشناس مرکز مطالعات سیاسی در مسکو اضافه می‌کند:«گرچه ایران تلاش دارد نشان دهد که بازيگر جدی در عرصه‌ی سياست منطقه‌ای و بين‌المللی است، اما انتظار نمی‌رود که اجلاس تهران تاثیر چندانی بر حل و فصل بحران سوریه و مناقشه‌ی اتمی جمهوری اسلامی ایران داشته باشد.»