چرا غرب به بیانیه‌ی تهران بی‌اعتماد است؟
۱۳۸۹ اردیبهشت ۳۰, پنجشنبه
یک روز پس از امضای بیانیه‌ی تهران، هیلاری کلینتون، وزیر خارجه آمریکا خبر داد که اعضای دائم شورای امنیت و آلمان بر سر قطعنامه‌ای «قوی» به توافق رسیده‌اند. کلینتون گفت، کار بر روی پیش‌نویس جدید پایان یافته و به شورای امنیت ارائه شده است.
چرا ایران پس از ماه‌ها امتناع از پذیرش مبادله‌ی سوخت، یکباره به این پیشنهاد غرب و آژانس تن داد؟ چرا آمریکا و متحدانش به رغم نرمش ایران اعتمادی به این کشور نداشته و همچنان به تصویب قطعنامه‌ی تحریم ایران اصرار دارند؟ رفتارهای طرفین مناقشه از چه منافعی تبعیت می‌کند و این مناقشه چه چشم‌اندازی می‌تواند داشته باشد؟
این‌ها پرسش‌هایی هستند که پایگاه خبری آلمانی‌زبان «اشپیگل آنلاین» کوشش کرده که پاسخی برای آنها بیایبد.
چرا غرب بی‌اعتماد است؟
اشپیگل آنلاین به نقل از «مارکوس کایم» پژوهشگر انستیتوی «علم و سیاست» و مدیر گروه تحقیقاتی «سیاست‌های امنیتی» می‌نویسد، با توجه به بحث‌های گسترده‌ای که ماه‌های گذشته جریان داشت، تحریم‌های پیش‌بینی شده در قطعنامه، اقدام‌های موجه و قابل‌پذیرشی هستند.
به نظر این کارشناس، آمریکا موفق شده نظر مثبت چین و روسیه را هم به این تحریم‌ها جلب کند. به نظر مارکوس کایم، در چنین شرایطی، اگر آمریکا و متحدانش بخواهند زمانی را صرف آزمایش توافق‌نامه ترکیه و برزیل با ایران کنند، تمام تلاش‌های ماه‌های گذشته برای تنظیم پیش‌نویس قطعنامه و جلب موافقت چین و روسیه بر باد خواهد رفت.
به نظر مارکوس کایم همین امر، یعنی هدر دادن تلاش‌های چندین ماهه‌ی آمریکا برای جلب موافقت اعضای دائم شورای امنیت و آلمان، برای اعمال دور جدیدی از تحریم علیه ایران، می‌تواند هدف مقام‌های تهران از پذیرش طرح مبادله سوخت باشد. چرا که بیانیه‌ی تهران یک تفاهم‌نامه و تنها بیانگر علاقمندی ایران برای مبادله سوخت است و نه بیشتر.
به نوشته‌ی اشپیگل آنلاین، محمود احمدی‌نژاد، رئیس جمهور ایران در ماه‌های اخیر مشغول یک «بازی موش و گربه» بود. او در ماه فوریه اعلام کرد که پیشنهاد آژانس برای مبادله سوخت را می‌پذیرد، اما چند روز بعد از این گفته‌ی خود عقب نشست. مارکوس کایم، پژوهشگر انستیتوی علم و سیاست می‌گوید احمدی‌نژاد در ماه‌های گذشته دستی را که از سوی باراک اوباما به سوی او دراز شده‌بود پس زد. این امر موجب دلسردی مقام‌های واشنگتن شد.
به نظر مارکوس کایم، اراده‌ی آمریکا برای پیشبرد تحریم‌ها در شورای امنیت را همچنین می‌توان به این معنا درک کرد که واشنگتن مایل نیست در مناقشه‌ی اتمی با ایران، کارگردانی ماجرا را به برزیل و ترکیه واگذار کند.
ایران دنبال چیست؟
پایگاه خبری «اشپیگل آنلاین» در ادامه گزارش خود به این موضوع می‌پردازد که ایران از پذیرش مبادله‌ی سوخت چه هدفی را دنبال می‌کند؟
این گزارش می‌نویسد، اندکی پس از امضای بیانیه سه جانبه در تهران، اظهارات برخی مقام‌های ایرانی موجب برانگیخته‌شدن تردیدها در مورد جدی‌بودن این کشور در پذیرش طرح مبادله سوخت شد. بلافاصله در تهران گفته شد که این توافق‌نامه فقط شامل سوخت مورد استفاده در امور پزشکی است و نیز تاکید گردید که ایران غنی‌سازی اورانیوم را متوقف نخواهد کرد.
به هین خاطر اولیور اشمید، از کارشناسان بنیاد آلمانی سیاست خارجی می‌گوید بیانیه تهران یک «چرخش تاریخی» نیست. این کارشناس نیز همانند دیگر ناظران بر این نظر است که ایران با امضای بیانیه تهران به دنبال خرید زمان، به تعویق انداختن تحریم‌ها و فرار از پیامدهای آنهاست.
به نوشته اشپیگل آنلاین، تهران بارها از این تاکتیک‌ها برای فرار از مجازات استفاده کرده است. از سال ۲۰۰۳ تاکنون که قدرت‌های بزرگ درگیر مناقشه با ایران برای توقف غنی‌سازی اورانیوم هستند، هیچ تحولی در این راستا رخ نداده است. تازه در فوریه گذشته این خبر از تهران به سراسر عالم مخابره شد که ایران غنی‌سازی اورانیوم با غلظت ۲۰ درصد را آغاز کرده و قادر است آن را تا ۸۰ درصد نیز برساند. این میزان از غنی‌سازی اورانیوم تنها می‌تواند کاربرد نظامی داشته باشد.
اندکی پیش از اعلام این خبر از سوی تهران، یوکیا آمانو مدیرکل جدید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارش خود نوشت: «اطلاعات موثق و قابل قبولی وجود دارند که نشان می‌دهند ایران در راه دستیابی به سلاح اتمی می‌کوشد و در حال ساختن کلاهک اتمی است.»
«مارکوس کایم» پژوهشگر انستیتوی «علم و سیاست» با اشاره به پنهان‌کاری‌های حکومت ایران، از جمله طراحی و ساخت تاسیسات فردو در نزدیکی قم، می‌گوید، تهران تنها به مواردی اعتراف می‌کند که دیگر قابل انکار و پرده‌پوشی نیستند.
انتظارات غرب از ایران
اشپیگل آنلاین در ادامه گزارش می‌نویسد، موضوع اساسی و تعیین‌کننده برای قدرت‌های غربی آن است که ایران به غنی‌سازی اورانیوم در خاک خود پایان دهد. زیرا نگران آن‌اند که این کشور زیر پوشش پروژه‌های تولید برق، در کار تولید جنگ‌افزارهای هسته‌ای باشد. مقام‌های ایران می‌گویند که برنامه‌ی اتمی این کشور ماهیت صلح‌آمیز دارد و برای تولید برق و مصارف پزشکی و دارویی است.
درخواست دیگر جامعه جهانی از ایران ارسال اورانیوم خود به خارج از کشور برای تغلیظ آن تا ۲۰ درصد است . این همان درخواستی است که ایران با میانجیگری ترکیه و برزیل موافقت خود را با آن اعلام کرده است، اما هنوز قرارداد اجرایی در این زمینه میان ایران و آژانس امضا نشده است.
بنابر گزارش اشپیگل آنلاین، یک در خواست دیگر جامعه جهانی از ایران شفاف‌سازی درباره ماهیت و اهداف برنامه‌ی اتمی و پاسخ به پرسش‌های آژانس بین‌المللی انژری اتمی در این باره است.
با وجود این که تحریم‌های جدید موجب تشدید مناقشه و رویارویی غرب با ایران خواهد بود، اما دیپلمات‌ها می‌گویند همین تحریم‌ها راه را برای دپیلماسی و حتی موفقیت آن باز خواهد کرد.
نقش چین و روسیه
پس از ماه‌ها تلاش دیپلماتیک آمریکا، اکنون پیش‌نویس قطعنامه‌ی جدیدی تنظیم شده است. این پیش‌نویس تحریم‌های جدیدتری علیه ایران در نظر گرفته و از شانس تصویب بالایی در شورای امنیت برخوردار است.
الیور اشمید، کارشناس بنیاد آلمانی سیاست خارجی می‌گوید، برقراری این تحریم‌ها کار درستی است و باید ایران متوجه شود که خود را از طریق برنامه اتمی‌اش در جهان منزوی می‌سازد. علاوه براین تصویب این قطعنامه نشان خواهد داد که در این تحریم‌ها چین و روسیه نیز همراه دیگر قدرت‌ها هستند.
چین و روسیه در سال‌های گذشته به خاطر علائق و منافع خود در مقابل چهار عضو دیگر گروه شش‌گانه قرار داشتند و مخالف تشدید تحریم‌ها علیه ایران بودند. چین سهم مهمی از نیازهای نفتی خود را از ایران تامین می‌کند و نگران آن است که تحریم‌ها، خرید نفت و گاز از ایران را دچار مشکل سازد. روسیه اما در تجهیزات نظامی و نیز تکمیل نیروگاه هسته‌ای بوشهر با ایران همکاری دارد.
اشپیگل آنلاین در ادامه‌ی گزارش خود می‌نویسد، در پیش‌نویس قطعنامه‌ی جدید ظاهرا بسیاری از نگرانی‌های چین و روسیه برطرف شده است. ویتالی چورکین، نمایده دائم روسیه در سازمان ملل می‌گوید، در قطعنامه‌ی جدید از زبان و ادبیاتی استفاده شده که ما می‌توانیم با آن کنار بیاییم. این قطعنامه بر سر راه مناسبات عادی اقتصادی کشورها با ایران مانعی ایجاد نمی‌کند.
و همکار چینی او در شورای امنیت، لی بائودونگ نیز می‌گوید، تحریم‌های تازه به معنای آن نیست که راه‌ها برای تلاش‌های دیپلماتیک بسته خواهد شد.
MM/BM