یاد قربانیان انفجار نیروگاه هستهای چرنوبیل در ۳۵ سالگی این حادثه گرامی داشته میشود. اوکراین میخواهد از محل فاجعه یک جذبه گردشگری بسازد. اما کارشناسان میگویند انفجار راکتور چرنوبیل نه اولین و نه آخرین فاجعه بود.
تبلیغات
۲۶ آوریل سال ۱۹۸۶ یعنی ۳۵ سال پیش در چنین روزی فاجعه چرنوبیل رخ داد که از آن به عنوان بزرگترین فاجعه در تاریخ استفاده از انرژی هستهای یاد میشود. بر اثر انفجار در نیروگاهی که گفته میشد برای مصارف غیرنظامی تاسیس شده است، هزاران تن کشته و زخمی شدند، دهها هزار نفر در محل دیگری اسکان داده شدند و مناطق آلوده اطراف انفجار، ویرانههای آلوده به تشعشعات هستهای مسدود شد.
منطقه باید احیا شود
حال دولت اوکراین میخواهد به جای نگاه به گذشته و به فاجعه، بر روی «یک بازسازی موفق» سرمایهگذاری کند. بوروخوفسکی ، معاون وزیر محیط زیست اوکراین گفته تلاش او بر این است که منطقه اطراف راکتور را احیا کند. او میگوید: «چرنوبیل مکانی یادآور یک خاطره فاجعهبار است. اما همچنین مکانی است که میتوانید ببینید مردم چگونه با عواقب یک فاجعه جهانی کنار می آیند.»
در واقع اوکراین در تلاش است گردشگران را به این منطقه جذب کند. مقامهای مسئول به آن حتی به عنوان یک منبع مهم گردشگری نگاه میکنند و یک کارآفرین جهانگردی در این باره گفته است که قرار نیست آن فاجعه به دست فراموشی سپرده شود، اما «شما باید در هر سالگردی به یاد داشته باشید که این روز یک روز پیروزی نیز هست».
یکی از "جاذبههای" غم انگیز برای گردشگران خرابه های پریپیات است که زمانی یک شهرک مدرن برای کارکنان چرنوبیل با ۵۰ هزار نفر سکنه بود. این شهر به گفته مقامات اوکراین قرار است به عنوان میراث جهانی یونسکو اعلام شود.
چرنوبیل نباید تکرار شود
پائولینا زرلوک، پزشک اوکراینی با نگاه به گذشته و یادآوری خاطرات آن زمان تاکید میکند: "چرنوبیل نباید تکرار شود". او که متخصص مغز و اعصاب بوده، اندکی پس از انفجار و بدون هیچ گونه اقدامات ویژه ایمنی همراه با جمعی از دیگر پزشکان همکارش به منطقه آسیب دیده اعزام شد. او میگوید: "ما مرگ را دیدیم". این پزشک که از سال ۲۰۱۷ در آلمان زندگی میکند هنگام بازگویی خاطراتش به رادیوی سراسری آلمان به فضای آن زمان اشاره میکند و این که رهبران آن زمان اتحاد جماهیر شوروی و مقامهای مسئول در روزهای اول اجازه درز هیچ اطلاعاتی را نمیدادند و با پناهنکاری خود مردم را بیدفاع در مقابل خطری مهلک رها کرده بودند.
"هیچ گزینه ای جز حذف انرژی هستهای نیست"
مجیب لطیف، محقق محیط زیست و مخالف انرژی هستهای خروج آلمان از انرژی هستهای را گامی میداند که هیچ گزینه دیگری در مقابل آن وجود ندارد. او تاکید میکند که خطرات انرژی هستهای بسیار زیاد است و میگوید: «هر فناوری در مقطعی دچار حادثه میشود و انسانها نیز اشتباه می کنند، ولی در مورد انرژی هستهای ریسک و خطر بالاتر از آن است که اشتباه انسانی خطری محدود داشته باشد. فاجعه راکتور چرنوبیل نه اولین و نه آخرین فاجعه بود».
۳۵ امین سالگرد فاجعه چرنوبیل مصادف است با دهمین سالگرد فاجعه تاسیاست هستهای فوکوشیما. زمینلرزه ماه مارس سال ۲۰۱۱ در ژاپن منجر به یک سونامی بزرگ شد که به نیروگاههای اتمی فوکوشیما آسیبهای اساسی وارد کرد. در پی این فاجعه، سامانه خنک کننده رآکتورها از کار افتاد و منجر به ذوب هستهای در رآکتورهای نیروگاه شد.
این فاجعه اتمی باعث آواره شدن حدود ۴۷۰ هزار نفر از مردم این منطقه شد. و حتی اکنون بهرغم گذشت ده سال از آن فاجعه هنوز بازماندگان آن زمینلرزه و سونامی از پیامدها و عواقب آن رنج میبرند.
ژاپن هنوز برای فاضلاب اتمی این فاجعه راهحلی ندارد و تصمیم گرفته است یک میلیون متر مکعب آب خنک کننده از نیروگاه دایایچی فوکوشیما را به اقیانوس آرام بریزد. این آب قرار است پیش از رهاسازی در اقیانوس، طبق نرمهای موجود به لحاظ مواد رادیواکتیو رقیق شود. تصمیمی که نگرانی شدید مدافعان محیط زیست و اعتراض کشورهای همسایه از جمله کره جنوبی را به دنبال داشته است.
فاجعه فوکوشیما نقطه عطفی در سیاست دولت آنگلا مرکل در برخورد با انرژی هستهای هم بود. دولت آلمان تصمیم گرفت به کار نیروگاههای هستهای این کشور تا سال ۲۰۲۲ پایان دهد. اگرچه رسیدن به این هدف تا سال آینده ساده نیست، اما وزیر محیط زیست آلمان با اشاره به فاجعه چرنوبیل تاکید کرده است که راهی جز این وجود ندارد و چرنوبیل نشان داد که «چگونه خطاهای انسانی درمدیریت انرژی هستهای غیرقابل جبران و غیرقابل کنترل هستند».
یکی از مهمترین معضلات آلمان، حتی پس از پایان دادن به کار آخرین نیروگاه، زبالههای اتمی است که هنوز برای دفع بیخطر آن راه حل کارسازی یافت نشده است. این معضل تمامی کشورهایی است که روی انرژی هستهای سرمایهگذاری کردهاند.
سالگرد انفجار چرنوبیل؛ بدترین فاجعه غیرنظامی تاریخ جهان
در پی انفجار مهیبی که در راکتور چهارم اتمی نیروگاه اتمی چرنوبیل در اوکراین در روز ۲۶ آوریل ۱۹۸۶ رخ داد، مواد رادیو اکتیو فراوانی آزاد شد. این حادثه بدترین فاجعه غیرنظامی تاریخ جهان نام گرفته است.
عکس: picture-alliance/dpa
هیروشیما: ۱۹۴۵
در همان نخستین ماههای پس از انفجاربمب اتمی در هیروشیما حدود ۱۴۰ هزار تا ۳۵۰ هزار انسان جان خود را ازدست دادند. در سالهای پس از این فاجعه نیز میزان سرطان، بیماریهای قلبی و کبد و همچنین تغییرات هورمونی و کروموزمی در هیروشیما افزایش یافت. امروزه نیز میزان ابتلا به سرطان خون در بین ساکنان هیروشیما بیشتر از ساکنان شهرهای دیگر ژاپن است.
عکس: picture-alliance/dpa
منطقه ویسموت، شرق آلمان: ۱۹۴۶ـ ۱۹۹۰
منطقه ویسموت که در شرق آلمان قرار دارد، در سالهای ۱۹۴۶ تا ۱۹۹۰ سومین معدن بزرگ اورانیوم و تامینکننده برنامه هستهای شوروی سابق محسوب میشد. طبق آمار اداره حفاظت از آلودگی به تشعشعات خطرناک، از هر ۸ کارگر این معدن یکی بر اثر تشعشعات رادیواکتیو جان خود را از دست داده است. به این ترتیب شمار قربانیان بر ۷ هزار نفر بالغ میشده است. موارد ابتلا به سرطان ریه نیز در این منطقه بالاست.
عکس: Wismut GmbH
صحرای نوادا: ۱۹۵۰ـ ۱۹۹۲
آزمایشهای اتمی که بین سالهای ۱۹۵۰ تا ۱۹۹۲ در مرکوری (صحرای نوادا) انجام گرفت، آلودگی بسیاری از مناطق آمریکا به تشعشعات رادیواکتیو را به دنبال داشت. در دندانهای شماری از کودکان حتی استرانسیم رادیواکتیو کشف شد و موارد ابتلا به سرطان نیز افزایش یافت. در سالهای ۱۹۶۳ تا ۱۹۹۲ آزمایشها به شکل زیرزمینی صورت میگرفتند، اما بروز سوانح سبب میشد که غبارهای آلود به تشعشعات رادیواکتیو به بیرون رخنه کنند.
عکس: Getty Images
مجتمع اتمی سلافیلد: ۱۹۵۷
از سال ۱۹۵۲ به بعد بود که اولین راکتورهای مجتمع اتمی سلافیلد پلوتونیوم مورد نیاز بریتانیا برای ساخت بمب اتمی را تامین کردند. از سال ۱۹۵۶ از این مجتمع هستهای برای تولید برق استفاده شد. در سال ۱۹۵۷ یکی از راکتورهای مجتمع مزبور دچار آتشسوزی شد. سوانح بیشماری که بعدها روی داد نیز سبب آلودگی خاک و آب دریای منطقه به رادیواکتیو شد. میزان ابتلای کودکان کارگران این مجتمع به سرطان خون نیز بالاست.
عکس: Getty Images
هاریس بورگ: ۱۹۷۹
ذوب شدن سوخت هستهای در نیروگاه اتمی Three Mile Island در آمریکا در سال ۱۹۷۹ نخستین فاجعه بزرگ در راکتوری هستهای پیش از فجایع چرنوبیل و فوکوشیما محسوب میشود. مقادیر زیادی از تشعشعات رادیواکتیو سبب آلودگی محیط زیست شد. تحقیقات از بالا بودن میزان سرطان در این منطقه سخن میگویند. تحقیقات متقابلی که از سوی صنایع اتمی انجام گرفته، این نکته را رد میکنند.
عکس: picture-alliance/dpa
چرنوبیل: ۱۹۸۶
در بیستوشش ماه آوریل سال ۱۹۸۶ در پی انفجاری مهیب در راکتور چهارم نیروگاه اتمی چرنوبیل در اوکراین به دلیل خطای انسانی، مواد رادیواکتیو فراوانی آزاد شدند. حادثهای که بدترین فاجعه غیرنظامی تاریخ جهان نام گرفت. میخائیل گورباچف که در آن زمان رهبر نیرومند شوروی بود، روزها از گفتن حقیقت به افکار عمومی خودداری کرد. این پنهانکاری فضایی از عدم اطمینان به رهبران حزب کمونیست شوروی را بهدنبال داشت.
عکس: picture-alliance/AP
چرنوبیل: ۱۹۸۶
این دوقلوها بعد از فاجعه چرنوبیل به دنیا آمدهاند. پدر آنها یکی از کارکنانی بود که پس از فاجعه در تلاش جلوگیری از گسترش تشعشعات بودند و مادر آنها نیز ساکن شهر آلوده چرنوبیل. ذوب شدن سوخت هستهای و همچنین انفجار رآکتورها سبب شد که مقادیر زیادی از تشعشعات رادیواکتیو به بیرون رخنه کند و مناطق زیادی را غیرقابل سکونت سازد. شمار قربانیان چرنوبیل بر بیش از ۱۵ هزار نفر بالغ میشود.
عکس: picture alliance/dpa
چرنوبیل: ۱۹۸۶
پس از فاجعه نیروگاه اتمی چرنوبیل در شوروی سابق، مناطق وسیعی اطراف این نیروگاه که اکنون بخشی از اوکراین و بلاروس است، به دلیل تشعشعات رادیواکتیو خالی از سکنهاند. بیش از ۳۵۰ هزار نفر خانه و زندگی خود را ترک کردند. روستاهای اطراف مرز اوکراین به کل متروکه شدند.
عکس: picture-alliance/ dpa
سیبری: ۱۹۹۳
مجتمع اتمی Tmosk-7 در سیبری که به شهری اتمی میماند و تا سال ۱۹۹۲ نیز وجود آن مخفی نگاه داشته شده بود، در سال ۱۹۹۳ دستخوش انفجار گردید. تشعشعات پلوتونیوم و سزیم رادیواکتیو سبب آلودگی مناطقی از سیبری شد. در مجتمعهای اتمی Tmosk-7 و Majak تا کنون دست کم ۳۸ سانحه بزرگ روی داده و سبب شده که در طول سالها، صدهاهزار تن از کارگران و اعضای خانوادههای آنها به تشعشعات رادیواکتیو آلوده شوند.
عکس: imago/ITAR-TASS
فوکوشیما: ۲۰۱۱
در سال ۲۰۱۱ زمینلرزهای پرقدرت هزاران نفر را به کام مرگ کشید و بسیاری نیز ناپدید شدند. اما مهمتر ویرانی نیروگاه اتمی فوکوشیما بود که دامنه پیامدهایش هنوزهم ناروشن است. ذوب شدن سوخت هستهای در نیروگاه فوکوشیما شدیدترین آلودگی آبهای اقیانوسهای جهان به تشعشعات رادیواکتیو را به دنبال داشت. حدود ۱۹ هزار نفر در پی زمینلرزه و خیزش امواجی با ارتفاعی تا ۲۰ متر، جان خود را از دست دادند.
عکس: Tanjo Také
فوکوشیما: "وقتی همه چیز نیست و نابود می شود"
"وقتی همهچیز نیست و نابود میشود، چه احساسی به انسان دست میدهد؟" فیلم "درودهایی از فوکوشیما" پاسخ سینمای آلمان به این پرسش حیاتی است. دوریس دوریه، کارگردان پرآوازهی آلمانی، برای یافتن پاسخ به همین پرسش چند ماه پس از وقوع فاجعه فوکوشیما به مناطق آلوده رفت، تا به چشم خود "نیستی را ببیند و تجربه کند". این فیلم هر چند از نیستی نشان دارد، ولی پیامآور شور و عشق بیپایان به زندگی است.
عکس: Hanno Lentz/Majestic
عراق: دهه ۹۰ میلادی
در جنگ خلیج فارس در آغاز دهه ۹۰ میلادی مهماتی مورد استفاده قرار گرفتند که در آنها اورانیوم رقیقشده به کار رفته بود. این امر سبب شد تا مردم عراق تحت تاثیر تشعشعات اتمی قرار گیرند. در شهر بصره شمار نوزادان معلول و همچنین میزان ابتلا به سرطان از آن زمان افزایش داشته است. میزان ابتلای کودکان به سرطان حتی سهبرابر شده است.