چماق در برابر حفظ محیط زیست!
۱۳۸۷ شهریور ۱۷, یکشنبه
روز چهارشنبه، ۱۳ شهریور،۲۰۰ نفر از اعضای تعاونی مسکن وزارت جهادسازندگی به ساختمان اداره کل محیط زیست تهران هجوم بردند و کارمندان این اداره را کتک زدند. مدیر اداره، دکتر محمدباقر صدوق براثر جراحات به بیمارستان منتقل شد.
دعوا بر سر سرخه حصار
دعوا برسر اراضی پارک ملی سرخه حصار است که متعلق به "اداره محیط زیست تهران" است و از منابع مهم زیست محیطی ایران محسوب می‌شود، اما در عین حال به تعاونی مسکن جهاد کشاورزی فروخته شده است! این دعوا سابقه‌ای ۲۳ ساله دارد و به نظر می‌آید هر روز اشکال بحرانی‌تری بخود می‌گیرد.
بخشی از اراضی سرخ حضار در سال ۶۴به تعاونی جهاد وزارت کشاورزی تحت عنوان "تعاونی زیتون" فروخته شد. درحالی که طبق مصوبه‌ی شورای عالی انقلاب در سال ۱۳۵۸ اراضی سرخ حضار به سازمان حفاظت محیط زیست واگذار شده بود و در سال ۱۳۶۱ هم طبق مصوبه‌ی شماره‌ی ۹۱ شورای عالی محیط زیست سرخه حصار به عنوان پارک ملی اعلام شد.
میترا البرزی کارشناس محیط زیست و عضو هیئت مدیره جمعیت زنان "مبارزه با آلودگی محیط زیست" می‌گوید: «در نتیجه خیلی عجیب است منطقهای که در سال ۶۱ بعنوان پارک ملی اعلام می‌شود، در سال ۶۴ حدود ۲۴۰ هکتارش به ۴هزار عضو تعاونی وزارت کشاورزی، جهاد کشاورزی آنزمان واگذار می‌شود. این کار در همان ابتدای امر کار غیرقانونی بوده است. چون وقتی منطقهای بعنوان پارک ملی اعلام می‌شود، دیگر مدیریت و تکفلش تحت نظر سازمان محیط زیست است و هیچ‌گونه کاربری غیر از حفاظت در آن دیگر نمی‌تواند وجود داشته باشد.»
حکم و نقض حکم
۲۳ سال است که درگیری میان تعاونی زیتون و اداره محیط زیست ادامه داشته و اکنون کار این درگیری‌بجای باریکتری کشیده است. در اسفندماه سال گذشته دیوان عدالت عالی اعلام کرد از آنجا که در سال ۱۳۶۱ این اراضی بعنوان پارک ملی اعلام شده‌اند و این زمان قبل از واگذاری اراضی توسط جهاد به اعضای تعاونی است، مالکیت اعضای تعاونی بر این اراضی ملغی است. به فاصله کوتاهی، یعنی اواخر اسفند شبعه‌ی هشت تجدیدنظر دیوان عدالت اداری حکم اولیه‌ی دیوان عدالت اداری را که در اوایل اسفند صادر شده بوده رد کرد و تملک سازمان محیط زیست را بر اراضی سرخه حصار منتفی اعلام نمود.
به عقیده میترا البرزی پشت تعاونی زیتون افراد ذی‌نفوذی قرار دارند که حکم دیوان عدالت اداری به این سرعت به نفع آنان تغییر کرده است : "وگرنه به فاصله‌ی دادن رای تجدیدنظر در دیوان عالی اداری مثلا فرض بکنید به فاصله‌ی بیست روز در ایران یک امر خیلی خیلی غیرمحتمل است. یعنی حکم اولیه یک اسفند صادر شده، حکم ثانوی که حکم اولیه را در حقیقت ملغی کرد اواخر اسفند اعلام شد."
از سوی دیگراعضای تعاونی مسکن مدعی هستند که مبالغی را پرداخت کرده‌اند، اراضی خریداری کرده‌اند. در این مورد میترا البرزی توضیح می‌دهد «معاون قضایی دیوان عدالت اداری می‌گوید چون سازمان محیط زیست زمین‌های معوضی به مالکین تعاونی ارائه نداده و بودجه‌ی این را تامین نکرده، در نتیجه ما آمدیم و حکم اولیه‌ی دیوان عدالت اداری را لغو کردیم و مجددا اراضی را به تعاونی دادیم و حق سازمان محیط زیست بر اراضی سرخه‌حصار را در حقیقت ما قانونی و دارای مجوز قانونی نمی‌دانیم.»
علت درگیری‌ها
به باور میترا البرزی این درگیری‌ها و فروش اراضی تحت پوشش محیط زیست نهادهای مختلف ناشی از عدم اعتقاد مدیران کشور به حفاظت از محیط زیست است: «به همین خاطر است که ما مرتبا در تمام مناطق حفاظت شده‌مان که فقط ۷ درصد کشور است، ۷/۲ درصد کشور است و نسبت به استاندارد جهانی که باید ۱۰ درصد کشور جزو مناطق حفاظت شده باشد بسیار پایین‌تر است، این اعتقاد وجود ندارد و ما مرتبا دست‌اندازی‌های متفاوت را از جانب ارگانهای دولتی و خصوصی به این مناطق شاهد هستیم.»
دست‌اندازی به پارک ملی سرخه‌حصار
پارک ملی سرخه حصار با نه هزار هکتار مساحت ۷۶۰ گروه گیاهی را در خود جای داده و به عنوان بی‌نظیرترین مناطق شناسایی شده است. با این‌حال این اولین بار نیست که به این منبع پراهمیت زیست محیطی در تهران دست‌اندازی می‌شود.
میترا البرزی می‌گوید: «سال گذشته اعلام شد که یکی از گزینه‌هایی که برای گورستان تهران در نظر گرفته‌اند پارک ملی سرخه‌حصار است. پارک ملی سرخه‌حصار در یک منطقه‌ی مرتفع قرار گرفته است، منطقهای جنگلی‌‌ست و اصلا از مناطق مرتفع برای گورستان استفاده کردن به‌هیچ‌وجه کار صحیحی نیست. چون تغذیه‌منابع آب در این ارتفاعات انجام می‌شود. بهر صورت، شهرداری اعلام کرد که یکی از گزینه‌های ما برای انتقال گورستان پارک ملی سرخه‌حصار است. از آنطرف ما مصوبه‌ی هیات وزیران را داریم برای انتقال حدود ۲۴کیلومتر خط لوله‌ی ۲۴ اینچی برای انتقال فراورده‌های نفتی، دوباره از پارک ملی سرخ‌حصار!»
خطر در کمین پارک ملی گلستان
تنها پارک ملی سرخه حصار نیست که در خطر نابودی قرار گرفته است. پارک ملی گلستان، با تعارض عبور جاده‌ی چند بانده مواجه است. میترا البرزی می‌گوید: «به دریاچه‌های طشت و بختگان که آنها هم پارک ملی هستند، بخاطر سد سیوند که در مورد آن بحث‌های فراوانی بود، دیگر هیچ آبی نمی‌رسد. در حقیقت باید بگوییم که تمام مناطق‌مان تحت فشار بسیار زیادی هستند.»
به عقیده کارشناسان محیط زیست اگر قرار باشد مسئولین و مدیران با همین شیوه‌ی پیش بروند و خود سازمان حفاظت محیط زیست که به نوعی متولی این مناطق در ایران است ضعیف و به موضوع تعرض به مناطق با مماشات عمل کند، دیگر چیزی از مناطق حفاظت شده‌ی ایران باقی نخواهد ماند. هم اکنون به گفته میترا البرزی «این چیزی هم که می‌گوییم ۷درصد اسما ۷درصد است. یعنی مناطقی‌ست که روی کاغذ و روزنامه‌ی رسمی بعنوان مناطق حفاظت شده ثبت شده، ولی دارای تعارضات بسیار متعدد است.»
ضعف آگاهی
هنوز تملک "تعاونی مسکن زیتون" بر پارک ملی سرخه‌حصار اثبات نشده ولی تعداد زیادی بنگاه معاملات ملکی در خود پارک، در نزدیکی اداره‌ی کل سازمان محیط زیست دائر شده‌اند. افرادی که گویا از طرف مدعیان مالیکت بر اراضی سرخه حصار بوده‌اند، بخشی از پارک را آتش زدند. میترا البرزی می‌گوید «۱۰هزار نهال سه ساله‌ی پارک قطع شد و کارهای متعددی در همین پارک انجام شده که خود اینها نشان‌دهنده‌ی این است که واقعا ما در همین مدیریت همان قسمت‌هایی که هم که هنوز در دستمان هست، چقدر ضعیف‌ایم.»
موضوع درگیری بر سر اراضی سرخه‌حصار علاوه بر سوءمدیریت در دولت، ضعف آگاهی عمومی در مورد محیط زیست و ضرورت حفظ آن را به نمایش می‌گذارد. به عقیده کارشناسان افرادی که منافع خود را به حفظ محیط زیست ترجیح می‌دهند، ممکن است ندانند که بی‌توجهی به وظیفه حفظ جنگلها و پارکهای ملی چه پیامدهایی برای اقتصاد، پاکیزگی جوی و سلامتی عمومی دارد و خود آنان و فرزندانشان نیز از بابت این بی‌توجهی بسیار زیان می‌ببینند. اگر ضعف آگاهی نبود، آنان انتقاد خود را متوجه دولت می‌کردند و به دنبال راه حلی بودند که هم منافع آنان را در نظر گیرد و هم توجه اکید به محیط زیست را.
مریم انصاری