ریچارد شاباز، رئیس بهداشت ایالت اونتاریو در شرق کانادا در ماه مه سال گذشته این سوال را مطرح کرد: «چه می‌شود اگر ما یک اپیدمی اعلام کنیم، اما کسی مریض نشود؟»

اکنون پس از گذشت یک سال از تولد عبارت «آنفلوانزای خوکی»، می‌توان با این مقام اداره‌ی بهداشت کانادا هم‌نظر بود. وبسایت اشپیگل آنلاین در مقاله‌ای در این‌باره از چهار درسی سخن گفته که جامعه جهانی باید از ماجرا بگیرد.

تعریف از اپیدمی باید تغییر کند

در آلمان یک اپیدمی چنین تعریف می‌شود: «آسیب‌های بزرگ و طولانی و زیان‌‌های پایداری که اساس زندگی انسانهای بی‌شماری را به خطر می‌اندازند». این تعریف پس از دو بیماری خطرناک - آنفلوانزای مرغی و ذات‌الریه - در آلمان بوجود آمد. آنفلوانزای خوکی نشان داد که چقدر این تعریف اشتباه است. سازمان بهداشت جهانی یک اپیدمی را تنها بر اساس سرعت شیوع ویروس تعریف می‌کند، مستقل از اینکه خود بیماری تا چه اندازه جدی است.

سیاستمداران باید با جرات‌تر شوند

به هنگام بروز یک بیماری هیچ وقت مشخص نیست که ویروس این بیماری تا چه اندازه و در چه ابعادی خطرناک خواهد شد. وقتی ویروسی می‌تواند به مرگ انسان‌های بی‌شماری بیانجامد، باید واکسنی برای مردم فراهم شود. اما مشکل اینجاست که تهیه یک واکسن بین سه تا شش ماه طول می‌کشد. یعنی تصمیم برای تهیه واکسن عملا باید زمانی گرفته ‌شود که هنوز درباره یک ویروس اطلاعات زیادی موجود نیست.

کشور ثروتمندی مثل آلمان باید به سفارش و تهیه واکسن برای شهروندانش اقدام کند. اما در عین‌حال قرارداد با شرکت‌های داروسازی چنان باشد که امکان انصراف از قرارداد و یا کاهش میزان سفارش‌ها امکانپذیر باشد. در مورد بیماری آنفلوانزای خوکی این عمل می‌توانست مانع از هدر رفتن پولهای زیادی شود. زیرا یافته‌های بعدی نشان داد که ارزیابی‌های اولیه در باره‌ی خطرات این بیماری اغراق‌آمیز بوده است.

شرکت‌‌های داروسازی، برنده‌ی بازی

برنده‌ی ماجرای آنفلوانزای خوکی شرکت‌های داروسازی روشه (Roche) و گلاکسواسمیت کلین (GlaxoSmithKline) بودند. دولت آلمان پول‌های کلانی را برای فراهم کردن واکسن به این شرکت‌ها پرداخت کرد. سود شرکت روشه در یک سالی که جنجال آنفلوانزای خوکی ادامه داشت، به بیش از ۱۰ میلیارد یورو رسید. دولت آلمان می‌توانست از این پول کلان که پول مالیات مردم بود، به طور موثرتر در بخش بهداشت استفاده کند.

رسانه‌ها باعث تشدید هیستری شدند

رسانه‌ها در بزرگنمایی آنفلوانزای خوکی سهم بسیاری داشتند. گزارش هر روزه‌ی رسانه‌ها بسیاری را هراسان کرد. برای مثال روزنامه‌ی «بیلد» (Bild) پر خواننده‌ترین روزنامه آلمان، در گزارشی نوشته بود: «یک متخصص آنفلوانزای خوکی احتمال می‌دهد که در آلمان ۳۵ هزار نفر قربانی شوند». این متخصص بعدها اعتراف کرد که از شرکت‌های نوآرتیس Novartis و GlaxoSmithKline برای چنین اظهاراتی پول دریافت کرده بود. بار دیگر مشخص شد که رسانه‌ها تمایل دارند، نظرهای افراطی را بیان کنند تا عقاید سنجیده.

DG/MM