چگونه مهاجران در روند شکوفایی اقتصاد آلمان تاثیرگذار بودند
۱۳۹۴ شهریور ۲۲, یکشنبه
اگر نظری به دفترچه تلفن شهری صنعتی در آلمان، برای نمونه شهر دویسبورگ در منطقه "رور" بیندازیم، به نام‌های خانوادگی‌ای مانند "پاولوفسکی" یا "اوزدمیر" برمی‌خوریم که به‌ترتیب لهستانی و ترک هستند. اما کسانی که این اسامی به آن‌ها تعلق دارند، سال‌هاست شهروند آلمان هستند. پیشینیان این اشخاص سال‌ها پیش به امید یافتن کار و زندگی بهتر به شهرهای صنعتی آلمان آمدند. این مهاجران اقتصادی در شکل دادن به کشور آلمان سهیم شدند. بدون آنان آلمان فدرال به گونه‌ای که امروز هست نمی‌بود.
نشریه آلمانی "اشپیگل" به موضوع مهاجران اقتصادی در آلمان و نقش آنان در طول تاریخ این کشور پرداخته است. به نوشته "اشپیگل‌آنلاین"، وضعیت مهاجران اقتصادی در آلمان نسبت به گذشته فرق کرده است. هم اکنون تمرکز بیش از همه بر پذیرش کسانی است که از جنگ داخلی، برای مثال از سوریه گریخته‌اند و توجهی به کارگری که می‌خواهد از کشوری چون آلبانی به آلمان مهاجرت کند نمی‌شود.
"اشپیگل‌آنلاین" می‌نویسد که اما مهاجرانی که به دلیل فقر کشور خود را ترک می‌کنند نیز می‌توانند به غنای کشور میزبان کمک کنند. آلبرت ریچل، تاریخدان عرصه اقتصاد به این نشریه می‌گوید: «کسی که مهاجرت می‌کند، دارای انگیزه است و اغلب دانش و توانایی‌هایی را به همراه خود می‌آورد. اصطلاح آمریکایی "از بشقاب‌شویی به میلیونری رسیدن" در حقیقت شرح ماجرای پیشرفت شغلی مهاجران اقتصادی است.»
بیشتر بخوانید: صفحه ویژه پناهجویی در اروپا
آلمان در دوره‌های مختلف با پدیده مهاجران اقتصادی روبرو بوده است. هر زمان که وضعیت اقتصادی آلمان خوب بوده، گروه‌های بزرگی از مهاجران به امید پیدا کردن کار و کسب درآمد کافی برای گذران زندگی خود و خانواده‌شان به این کشور مهاجرت کرده‌اند.
در دوره‌هایی که اوضاع اقتصادی آلمان بد بوده، بسیاری از آلمانی‌ها بخت خود را در خارج از این کشور آزموده‌اند. همان‌طور که امروز بسیاری نام‌های لهستانی، ترکی و اسپانیایی در میان شهروندان آلمانی می‌توان یافت، در آمریکا و برزیل هم اسامی آلمانی فراوان است.
به گفته سیمون ایک، مدیر خانه مهاجرت آلمان در برمرهافن، ورود و خروج مهاجران از ویژگی‌های تاریخ آلمان است. به‌ویژه در قرن نوزدهم میلادی میلیون‌ها آلمانی به آمریکا مهاجرت کردند. سیمون ایک می‌گوید: «اقتصاد آلمان نیز همواره از نیروی کار خارجیان استفاده کرده است. از جمله رشد اقتصادی آلمان در دهه ۱۹۵۰ میلادی به کمک کارگران ترک، اسپانیایی و پرتغالی حاصل شد.»
نگاهی به مهم‌ترین مهاجرت‌های اقتصادی در رابطه با آلمان
از ۱۸۱۶ تا ۱۹۱۴، مهاجرت حدود ۵ میلیون و پانصد هزار آلمانی به آمریکای شمالی و آمریکای جنوبی
از ۱۸۷۰ تا ۱۹۱۴، مهاجرت بیش از ۴۰۰ هزار لهستانی به منطقه صنعتی رور در آلمان
از ۱۹۴۸ تا ۱۹۶۱، پس از جنگ جهانی دوم، مهاجرت حدود ۶۰۰ هزار آلمانی به خارج این کشور؛ مقصد بیشتر آنان آمریکا و کانادا بود.
از ۱۹۵۰ تا ۱۹۶۱، "نقل مکان" حدود ۳ میلیون و هشتصد هزار نفر از آلمان شرقی به آلمان غربی
از ۱۹۵۵ تا ۱۹۷۳، ورود نزدیک به ۱۴ میلیون "کارگر میهمان" از کشورهای ترکیه، ایتالیا، اسپانیا، مراکش و یوگسلاوی به آلمان
از ۱۹۹۰ تا ۱۹۹۴، در پی فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، مهاجرت حدود یک میلیون و سیصد هزار نفر آلمانی‌تبار از کشورهای جزو این اتحادیه به آلمان
از ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۳ مهاجرت نزدیک به یک میلیون و پانصد هزار آلمانی به خارج از این کشور؛ مقصد مهاجرت بسیاری از آنان سوئیس یا آمریکا بود.
مهم‌ترین مهاجرت‌ها به آلمان:
مهاجرت لهستانی‌ها به منطقه صنعتی رور
پس از بنیانگذاری "رایش آلمان" بسیاری از لهستان وارد منطقه زیر نفوذ این امپراتوری شدند. تازه‌واردان که به دنبال کار می‌گشتند توانستند در معادن منطقه رور مشغول کارگری شوند.
منطقه رور در این دوره شکوفا شده و نیاز به نیروی کار داشت. از سال ۱۸۷۰ میلادی و در عرض چند دهه جمعیت این منطقه چندین برابر شد. در سال ۱۹۱۴ بیش از ۴۰۰ هزار کارگر لهستانی در منطقه رور زندگی می‌کردند. تنها یکصد و پنجاه هزار تن از آنان برای همیشه در آلمان ماندند.
کارگران میهمان
اقتصاد آلمان پس از خاتمه جنگ جهانی دوم با وضعیتی وخیم روبرو بود. با این همه، هنوز ده سال از پایان جنگ نگذشته، این کشور "معجزه اقتصادی" را تجربه کرد. مردم آلمان نمی‌توانستند به تنهایی نیاز کارخانجات به نیروی کار را پاسخ دهند. از این رو، آلمان فدرال در سال ۱۹۵۵ نخستین قرارداد استخدام نیروی کار را با ایتالیا امضا کرد. در دهه ۱۹۶۰ میلادی آلمان قراردادهایی مشابه با کشورهای اسپانیا، ترکیه، یونان و یوگسلاوی بست.
در مجموع در فاصله سال‌های ۱۹۵۵ و ۱۹۷۳ حدود ۱۴ میلیون "کارگر میهمان" وارد آلمان فدرال شدند. نزدیک به ۳ میلیون تن از آنان در آلمان ماندند و پس از چندی اعضای خانواده خود را نیز به این کشور آوردند.
نقل‌مکان از شرق به غرب آلمان
حدود ۴ میلیون و پانصد هزار نفر در فاصله سال‌های ۱۹۵۰ و ۱۹۹۰ جمهوری دمکراتیک آلمان (آلمان شرقی) را ترک کردند و به آلمان فدرال (آلمان غربی) آمدند. بیشتر این عده پیش از بنای دیوار برلین با خانه و کاشانه خود در شرق آلمان وداع گفتند. آن‌ها در پی زندگی در فضای باز سیاسی بودند، در عین حال بسیاری از آنان می‌خواستند از "معجزه اقتصادی" در غرب آلمان بهره‌مند شوند.
دستیابی به محصولاتی که برای داشتن زندگی‌ای مرفه ضروری دیده می‌شدند، همچون یخچال، تلویزیون و اتومبیل، با حضور در جامعه سرمایه‌داری غرب آلمان تحقق می‌یافت.
مهاجران آلمانی‌تبار
کسانی که اجدادشان آلمانی بودند اما در اروپای شرقی می‌زیستند از دهه ۱۹۵۰ میلادی اجازه داشتند به آلمان مهاجرت کنند. اما تا دهه ۱۹۸۰ تنها تعداد محدودی از این حق استفاده کرده بودند.
در فاصله سال‌های ۱۹۸۰ تا ۱۹۹۰ موجی از مهاجرت گروه یاد شده به آلمان آغاز شد. نزدیک به سه میلیون آلمانی‌تبار در این دوره از کشورهای گوناگون اروپای شرقی به آلمان وارد شدند. این حرکت در آغاز دهه ۱۹۹۰ میلادی با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به اوج رسید.
از سال ۱۹۹۰ تا سال ۱۹۹۴ حدود یک میلیون و سیصد هزار نفر بدین ترتیب به آلمان فدرال مهاجرت کردند.
مهم‌ترین مهاجرت‌ها به خارج آلمان:
فرار به آمریکا
منطقه‌ای که بر آن پس از کنگره وین سال ۱۸۱۵ میلادی "کنفدراسیون آلمان" حکمفرما بود (ایالت‌های آلمانی‌زبان اروپای مرکزی) زمستانی بسیار سخت را از سر می‌گذراند. به‌خصوص در جنوب غربی این منطقه نخستین خانواده‌هایی که شغل‌شان کشاورزی بود تصمیم گرفتند از این منطقه مهاجرت کنند.
به مرور شهرت "دنیای جدید" (آمریکا) به شمال منطقه زیر نفوذ "کنفدراسیون آلمان" نیز رسید. بسیاری از دهقانان خرده‌پا به این نتیجه رسیدند که دیگر نمی‌توانند از راه کشاورزی چرخ زندگی خود را بچرخانند. آنان دار و ندار خود را جمع کردند تا با کشتی از راه اقیانوس اطلس خود را به آمریکا برسانند.
تا آغاز قرن بیستم میلادی بیش از ۵ میلیون نفر از آلمان به‌خصوص به آمریکا و همچنین به برزیل و آرژانتین مهاجرت کردند. بیشترین شمار مهاجران در فواصل سال‌های ۱۸۵۲ تا ۱۸۵۴ و ۱۸۸۰ تا ۱۸۸۲ آلمان را ترک کردند. هر کدام از این دو موج مهاجرت بیش از نیم میلیون نفر را در بر می‌گرفت.
دوره تورم شدید
پس از جنگ جهانی اول نیز موج جدیدی از مهاجرت آلمانی‌ها به خارج آغاز شد. بسیاری از آلمانی‌ها در آلمان پس از جنگ چشم‌اندازی برای زندگی نمی‌دیدند و بدین سبب تصمیم به مهاجرت به آمریکا گرفتند که امکانات شغلی آن بیش از آلمان بود.
بحران اقتصادی در آلمان شدید بود. با افزایش بی‌حساب تورم در سال ۱۹۲۳ حدود ۱۱۵ هزار آلمانی جلای وطن کردند.
دوره پس از جنگ
شهرها و تاسیسات صنعتی آلمان پس از جنگ جهانی دوم ویران شده بودند. بسیاری از مردم آلمان آینده‌ای برای خود در این کشور متصور نبودند. همچنین گروه بزرگی از آلمانی‌تبارها که در کشورهای اروپای شرقی می‌زیستند و پس از جنگ از آن کشورها بیرون رانده شده بودند، وارد آلمان فدرال نوبنیاد شدند.
اما بخش بزرگی از این تازه‌واردان نمی‌توانستند با وضعیتی که در آلمان حکمفرما بود خو بگیرند. "معجزه اقتصادی" نیز از این حیث یاری چندانی به آنان نمی‌رساند. بدین ترتیب موج جدیدی از مهاجرت از آلمان آغاز شد: در فاصله سال‌های ۱۹۴۸ و ۱۹۶۱ حدود نیم میلیون نفر با کشتی عازم آمریکا، کانادا و استرالیا شدند.
بچه‌های دوره "جهانی‌شدن"
اندک زمانی پس از آغاز هزاره جدید آلمان با معضلاتی چون رشد ضعیف اقتصادی و پنج میلیون بیکار روبرو بود. این وضعیت به‌ویژه جوانان آلمانی را به مهاجرت از کشورشان برانگیخت. بسیاری از آنان در پی یافتن کار به آمریکا، اتریش و سوئیس مهاجرت کردند.
در مجموع در فاصله سال‌های ۲۰۰۴ و ۲۰۱۳ حدود یک میلیون و پانصد هزار آلمانی از کشور خود مهاجرت کردند. سوئيس با حدود ۲۰۰ هزار مهاجر آلمانی در این دوره مهم‌ترین مقصد مهاجران به شمار می‌رفت.
اما مهاجران آلمانی در همه جا با استقبال روبرو نشده‌اند. اکثریت مردم سوئیس در رفراندومی در آغاز سال ۲۰۱۴ با باصطلاح " انبوه مهاجران" مخالفت کردند که منظور از آن مهاجران آلمانی نیز بود.