اگر مناقشه بر سر برنامه‌های هسته‌ای ایران همچنان ادامه یابد و شورای امنیت به تحریم بیشتر ایران اقدام کند، مناسبات اقتصادی ایران و آلمان بیش از پیش محدود خواهد شد.

بنا به آخرین گزارش‌ها، خانم آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان در نظر دارد سطح مناسبات شرکت‌های آلمانی با ایران را مجدداً مورد ارزیابی قرار دهد. او گفته است، شرکت‌های آلمانی باید معاملات خود با ایران را کاهش دهند. سیاستمداران حزب دموکرات مسیحی، حزب خانم مرکل نیز اعلام کرده‌اند، بزودی در این باره با موسسات اقتصادی گفت‌وگو خواهند کرد.

در سال ۲۰۰۵ آلمان ۶/۵ میلیارد دلار کالا به ایران صادر کرد، این میزان در سال ۲۰۰۶ دستکم ۷ درصد کاهش یافت. در سال جاری نیز آهنگ این کاهش ادامه داشته است و بنظر می‌رسد در هفته‌های آینده اقتصاد آلمان در آستانه‌ی تصمیم‌گیری جدیدتری در مناسباتش با ایران قرار دارد.

در روزهای اخیر، رسانه‌های آلمان خبر دادند که مقام‌های آمریکایی مستقیما به شرکت‌های آلمانی مراجعه کرده و از آنها خواسته‌اند که به معاملات خود با ایران پایان دهند. برخی خبرها نیز حاکی از آن بود که شرکت‌های آلمانی نسبت به پیامد ادامه‌ی روابط تجاری خود با ایران تهدید شده‌اند. اما خبرگزاری آلمان روز یکشنبه ۱۱ نوامبر نوشت مقام‌های آمریکایی موضوع "تهدید" را رد کرده، اما تایید کرده‌اند که موسسات آلمانی را دعوت به قطع روابط تجاری با ایران کرده‌اند.

چین جایگزین آلمان

اما اگر دود ادامه‌ی مناقشه‌ی هسته‌ای غرب با ایران به چشم موسسات آلمانی می‌رود، گویا سودش مستقیما به جیب چینی‌ها سرازیر می‌گردد. بنا بر گزارش رسانه‌های آلمان، تنها در سه‌ماهه‌ی نخست سال جاری، میزان صادرات چین به ایران ۴۴ درصد افزایش یافته است.

حجم مبادلات بازرگانی میان ایران و چین در سال ۲۰۰۶ بیش از ۱۴ میلیارد دلار بود که نسبت به سال قبل از آن ۴۳ درصد افزایش نشان می‌داد. جواد منصوری، سفیر ایران در چین پیش‌بینی کرده است که این میزان در سال جاری میلادی (۲۰۰۷) به ۲۰ میلیارد دلار برسد.

ایران در عین‌حال یکی از بزرگترین تامین‌کنندگان نفت‌خام چین است و بیش از ۱۲ درصد از واردات نفت آن کشور را تامین می کند. چین هم‌اکنون روزانه بیش از نیم میلیون بشکه نفت از ایران وارد می‌کند که دو برابر میزان آن در سال ۲۰۰۶ است. بنا به آمارهای گمرک چین، ایران در حال حاضر تامین‌کننده‌ی نخست نفت‌خام چین است.

چین فارغ از کشمکش کشورهای غربی با ایران و امتناع از همکاری با آنها در اعمال محدودیت‌های تجاری علیه ایران، جای پای اروپایی‌ها، بویژه آلمان را در اقتصاد ایران پر می‌کند. مصطفی پورمحمدی، وزیر کشور ایران با اطمینان می‌گوید: «پکن در تلاش برای تحمیل محدودیت‌ علیه تهران همکاری نخواهد کرد. محدودیت ایران برای چین منطقی یا منفعت‌آمیز نیست.»

در سال‌های گذشته، ژاپن در آسیا در مقام نخست مبادلات بازرگانی با ایران قرار داشت، اما در یک سال گذشته هم خرید نفت ژاپن از ایران و هم صادرات کالاهای صنعتی آن کشور به ایران کاهش یافته است.

قطع کمک‌های امدادی بانک جهانی به ایران

در همین‌‌حال، رسانه‌های خبری جهان گزارش داده‌اند که بانک جهانی تامین هزینه‌های چهار پروژه‌ی خود در ایران را قطع کرده است. بانک جهانی دلیل اقدام خود را تحریم‌‌های آمریکا و مشکل در پیدا کردن بانک‌ طرف حساب در ایران اعلام کرده است.

ماه گذشته دولت آمریکا چندین بانک بزرگ ایرانی از جمله بانک ملی، صادرات و ملت را در لیست تحریم قرار داد. اين بانک‌ها متهم به دخالت در تروريسم، برنامه‌های هسته‌ای و موشکی ایران شده‌اند. پرداخت هزينه‌ها برای پروژه‌های بانک جهانی همگی از طريق بانک ملی انجام می‌شد که يکی از بزرگ‌ترين بانک‌های ايران است.

بانک جهانی در ایران در ۹ پروژه، به ارزش تقریبی ۵ میلیون دلار شرکت دارد و تاکنون بیش از ۳ میلیون دلار نیز در این پروژه‌‌ها هزینه کرده است. امدادرسانی در زمان زلزله، آب و بهداشت، مديريت جوی و تهيه مسکن شهری، چهار پروژه‌ی بزرگ مورد حمایت بانک جهانی در ایران هستند.

مقام‌های بانک جهانی گفته‌اند، دنبال راه‌های جایگزین برای حمایت از این پروژه‌ها هستند، اما تاکید کرده‌اند پيدا کردن چنین راه‌هایی به آسانی ممکن نيست.

قطع کمک‌های بانک جهانی به ایران یک نمونه از اثرات تحریم‌های غرب علیه ایران است. در هفته‌های اخیر اغلب دولت‌های اروپایی در حال بازبینی مناسبات تجاری خود با ایران با هدف کاهش سطح این مناسبات هستند. با این‌همه، وزیر خارجه‌ی ایران می‌گوید «تحریم‌های اقتصادی غرب علیه آن کشور اثری ندارند و شاخص‌های اقتصادی کشور یعنی صادرات، واردات، بورس و سرمایه‌گذاری رو به رشد هستند.»