مخالفت ایران با پیشنهاد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای مبادله سوخت مورد نیاز رآکتور تحقیقاتی تهران و بی نتیجه ماندن پیشنهادهای تشویقی دیگر، تلاش کشورهای غربی برای تشدید تحریم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌علیه جمهوری اسلامی را افزایش داده است. ایران تاکنون با اتکاء به حمایت‌های روسیه و چین، موضوع تحریم و کارآیی عملی آن را جدی نگرفته است. دکتر رضا تقی‌زاده در مصاحبه با دویچه‌وله از زمینه‌ها و واقعیت‌هایی می‌گوید که می‌توانند به همراهی و همکاری چین با جامعه جهانی علیه ایران منجر شوند.

دوبچه‌وله: وزیر خارجه بریتانیا به خبرنگاران گفته که در سفر خود به چین، موضوع ایران در صدر فهرست مسائل مورد گفتگوست. به نظر شما تلاش‌های بین‌المللی برای متقاعد کردن چین برای فاصله گرفتن از برنامه‌های اتمی ایران تا چه اندازه موفق آمیز خواهد بود؟

رضا تقی‌زاده: چین در گذشته یا قادر نبوده و یا بنای این را نداشته که با استفاده از حق وتوی خود، تصمیمات سایر اعضای شورای امنیت را رد کند. بنابراین به نظر نمی‌رسد اگر اکثریت اعضای شورای امنیت به این نتیجه برسند که اعمال تحریم علیه ایران ضروری است، چین جلوی آن بایستد. در عین حال، لحن کشورهای غربی در دیدار با مقامات چینی، بیشتر جنبه‌ی مشورتی و حتی تهدید‌آمیز دارد. آنها به چین یادآوری کرده و می‌کنند که اگر با بقیه کشورهای عضو شورای امنیت همکاری نکند، در اقلیت قرار می‌گیرد.

چین یک بازیگر بین‌المللی است و قدرت اقتصادی‌اش رو به افزایش است. این کشور مایل است چهره خوبی در جهان داشته باشد و حرکت بر خلاف جریان عمومی نظام بین‌المللی به وجهه آن لطمه‌ای جدی وارد می‌کند. در گذشته هم، مشابه این مذاکرات با چین را کشورهای منطقه‌ای مانند عربستان و اسراییل داشته‌اند. این مذاکرات جنبه دعوت یا خواهش ندارند، بلکه بیشتر حامل توضیح و اخطار برای همراهی چین با سایرین برای مقابله با برنامه اتمی ایران هستند.

سفیر بریتانیا هم همین را گفته که انزوای چین به خاطر برنامه‌های اتمی ایران، به سود پکن نیست و به اعتبار این کشور در عرصه بین‌المللی لطمه می‌زند. سوال اینجاست که آیا چین به عنوان یک ابرقدرت در جایی که می‌تواند با کارت ایران به روش خود بازی کند، سیاست خارجی خود را به این آسانی سیاست تغییر می‌دهد؟

در گذشته چین همیشه همین نارضایتی‌های ضمنی را برای اعمال فشار بیشتر به ایران نشان داده اما در مرحله تصمیم‌گیری به بقیه اعضای شورای امنیت پیوسته و به نظر می‌رسد این بار هم چنین شود. فراموش نکنید که موقعیت بریتانیا در اروپا نیز بسیار مهم است. اگر چین بخواهد در مقابل اعمال تحریم‌هایی مانند فروش بنزین یا فرآورده‌های نفتی مقاومت کند، شرکت‌های اروپایی مانند بیمه لوید که باید فروش این محموله‌ها را ضمانت کنند یا سیستم بانکی که بایستی نقل و انتقال مالی را انجام دهند، مشکلاتی را برای چین ایجاد می‌کنند. چین شرکای دیگری نیز در جهان دارد و قرار نیست تجارت جهانی چین به‌خاطر ایران دچار لطمه شود. البته خود چینی‌ها به این موضوع واقف هستند اما یادآوری‌های جهانی هم برایشان بد نیست.

بازارهای ایران در حال حاضر در تصرف کالاها و تکنولوژی چینی هستند. آیا این حجم بالای مبادله نقشی در سیاست خارجی چین ایفا نمی‌کند؟

چین یک صادرکننده بزرگ جهانی است. تردیدی نیست که چین می‌خواهد بازار خود در ایران را حفظ کند و دوست ایران بماند. اما وقتی حجم ۲۵ میلیارد دلار تجارت چین با ایران را با صدها میلیارد دلار مبادله تجاری آن با آمریکا مقایسه کنیم، اهمیت شریک بزرگتر را در می‌یابیم. بازار آمریکا بزرگ‌ترین بازار صادرات چین است و چین باید برای جلب رضایت شرکای بزرگ تلاش کند.

و در صورت اتمی شدن ایران، چه خطر و زیانی متوجه چین خواهد بود؟

سیاست خارجی چین در جهت توسعه رقابت‌های تسلیحاتی در منطفه و بروز یک برخورد نظامی در منطقه نیست. پیشگیری از اتمی شدن ایران، سیاست خارجی چین و منافع آن را در خطر قرار می‌دهد. لطمه‌ای که تجارت خارجی چین از تحریم‌های بیشتر ایران می‌بیند، به مراتب از زیان یک ایران اتمی کمتر است. تصور من این است که چین در انتهای همه گفتگوهای تاجرمابانه، در کنار جامعه جهانی قرار می‌گیرد.

مصاحبه‌گر: مهیندخت مصباح
تحریریه: مصطفی ملکان