در جریان سفر نخست‌وزیر روسیه به چین، دو کشور چندین بسته توافق را امضا کرده و بر تعمیق و گسترش روابط تجاری دوجانبه تاکید کردند. روسیه تحت تحریم‌های شدید غرب، برای فروش نفت و گاز خود به چین روی آورده است.
میخائیل میشوستین (چپ) و لی کیانگ، نخست‌وزیران روسیه و چینعکس: Alexander Astafyev/dpa/picture alliance
تبلیغات
میخائیل میشوستین، نخست‌وزیر روسیه اولین مقام بلندپایه سیاسی این کشور است که از زمان حمله به اوکراین به چین رفته است. او در پکن با شی جین پینگ، رئیس جمهور و لی کیانگ، نخست‌وزیر چین دیدار و گفت‌وگو کرد.
روسیه پس از حمله به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ تحت شدیدترین تحریم‌های غرب قرار گرفته است. در نشست اخیر گروه جی هفت در ژاپن این کشورها برای تحریم‌های بیشتر علیه روسیه توافق کرده و از چین خواستند تا برای خروج نیروهای روسیه از اوکراین به مسکو فشار وارد کند.
سفر نخست‌وزیر روسیه به چین اما خلاف آن چیزی است که هفت کشور صنعتی دنیا و نیز کشورهای غربی خواهان آن هستند.
به گزارش خبرگزاری رویترز، میشوستین روز چهارشنبه ۲۴ مه در دیدار با لی کیانگ گفت: «ویژگی این رابطه احترام متقابل به منافع یکدیگر و تمایل به پاسخگویی مشترک به چالش‌ها است که با افزایش آشفتگی در عرصه بین‌المللی و فشار تحریم‌های غیرقانونی از سوی کشورهای غربی همراه است.»
او به یک ضرب‌المثل چینی نیز اشاره کرد و گفت: «همانطور که دوستان چینی ما می‌گویند با اتحاد می‌توان کوه‌ها را جابه جا کرد.»
شی جین پینگ، رئیس جمهور چین نیز در دیدار با میشوستین گفت: «چین و روسیه باید راه‌هایی را برای بالا بردن سطح همکاری‌های اقتصادی، تجاری و سرمایه‌گذاری پیدا کنند.» او همچنین تاکید کرد که در زمینه انرژی این همکاری باید گسترش پیدا کند.
رشته توافق‌هایی که میان دو کشور امضا شده شامل تعمیق سرمایه‌گذاری در خدمات تجاری، یک بسته شامل صادرات تولیدات کشاورزی به چین و همکاری‌های ورزشی است. دو کشور درباره تامین تجهیزات تکنولوژی روسیه نیز گفت‌وگو کردند.
فرصت طلایی چین
تحریم‌های غرب علیه روسیه فرصتی استثنایی برای چین به وجود آورده تا با خرید ارزان انرژی از روسیه از بازار این کشور برای فروش محصولات خودش نیز استفاده کند.
میزان ارسال انرژی از روسیه به چین در سال جاری ۴۰ درصد افزایش داشته است. صادرات چین به روسیه نیز به طور محسوسی افزایش داشته است. به گفته اداره گمرک چین تنها در ماه آوریل در مقایسه با آوریل سال قبل، صادرات چین به روسیه ۱۵۳ درصد رشد داشته است. در ماه مارس نیز صادرات چین به روسیه دوبرابر ماه مارس سال قبل بود.
کشورهای غربی توسعه روابط چین و روسیه را نقض تحریم‌های بین‌المللی و به ضرر اوکراین می‌دانند. پکن اما می‌گوید روابطش با روسیه نقض نرم‌های بین‌المللی نیست و چین این حق را دارد تا با هر کشوری که می‌خواهد رابطه داشته باشد، بدون آنکه کشور سومی را هدف قرار دهد یا متضرر کند.
دبیر شورای امنیت روسیه روز دوشنبه در گفت‌وگو با عضو دفتر سیاسی حزب کمونیست چین، تعمیق روابط مسکو و پکن را موضوعی استراتژیک برای روسیه دانست.
پکن تا کنون حمله روسیه به اوکراین را رسما محکوم نکرده اما همواره از برقراری صلح میان دو کشور حمایت کرده و مدعی داشتن یک نقشه راه به منظور برقراری صلح است. این برنامه اما از سوی غرب با دیده تردید نگاه می‌شود.
هفته گذشته لی هویی، فرستاده ویژه پکن در امور اوراسیا به اوکراین رفت و با ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهوری این کشور دیدار کرد. او در این دیدار بر تلاش پکن برای پیشبرد گفت‌وگوهای صلح و حل و فصل سیاسی این منازعه تاکید کرد. لی هویی قرار است روز جمعه ۲۶ مه به روسیه برود.
رد پای اژدهای سرخ در اقتصاد جهان به روایت تصویر
امضای توافقنامه راهبردی ایران و چین واکنش‌های بسیاری برانگیخت. ایران در عین حال بخش بسیار کوچکی از سرمایه‌گذاری هنگفت چین در دو دهه اخیر را جذب کرده است. حجم سرمایه‌گذاری چین چقدر و در کدام کشورها بوده است؟
چین بر اساس داده‌های "موسسه امریکن اینترپرایز"، فقط ظرف ۱۵ سال گذشته، ۲ تریلیون و ۱۰۰ میلیارد دلار در همه کشورها سرمایه گذاری کرده است؛ از کشورهای ثروتمند مثل سوئیس و آمریکا گرفته تا کشورهای آفریقایی مانند کنگو.
عکس: picture-alliance/dpa/K.-J. Hildenbrand
سهم ایران از این حجم سرمایه‌گذاری چین فقط ۵۶/ ۲۶ میلیارد دلار بوده که میزان آن در هر دوره پنج ساله تغییر نکرده است؛ یعنی تحریم بین سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۲۰ تاثیر چندانی بر کاهش یا افزایش سرمایه‌گذاری چین در ایران نداشته است. (عکس: کارگران چینی در پروژه آزادراه تهران-شمال)
عکس: farsnews.com
بحران اقتصادی جهانی که سال ۲۰۰۸ شروع شد، فرصت مناسبی برای چین بود تا با عرضه وام‌های کلان، جای پایی در کشورهای جهان، حتی در کشورهای اروپایی باز کند.
عکس: picture-alliance/dpa
چین در سال ۲۰۱۳ طرح بلندپروازانه خود یعنی "راه ابریشم جدید" را کلید زد. این پروژه دو هدف اساسی دارد: ۱) افزایش تولید با مواد خام ارزان و انرژی ارزان ۲) انتقال مواد خام و فروش کالای چینی از طریق گسترش راه‌ها، بندرها، فرودگاه‌ها و خطوط راه آهن.
بنا بر داده‌های "مرکز مطالعات استراتژیک بین‌المللی" (CSIS) چین تنها طی شش سال (۲۰۱۳ تا ۲۰۱۹) حدود ۶۲ میلیارد دلار در بخش راه آهن ۳۴ کشور سرمایه‌گذاری کرده است. حضور فعال اقتصادی چین در واقع به معنای گسترش نفوذ سیاسی این کشور هم هست. (عکس: شی جین پینگ، رئیس جمهور چین در سال ۲۰۱۴ در کنار همتای ونزوئلایی خود، نیکلاس مادورو در کاراکاس)
عکس: AFP/Getty Images/L. Ramirez
تصویری از خط آهن باری-مسافری بنگوئلا در آنگولا. این خط از شهر لبیتو در آنگولا شروع و در شهر تنکه در جمهوری دموکراتیک کنگو به پایان می‌رسد. این خط آهن در آنگولا با سرمایه‌گذاری چین احیا شد.
عکس: DW/N. Sul D'Angola
آفریقا با گسترش سریع شهرنشینی روبرو است. حتی کارشناسان می‌گویند که انقلاب چهارم صنعتی در آفریقا رخ می‌دهد. این در حالی است که زیرساخت‌های کافی برای تحقق این تحول هنوز وجود ندارد. چین و هند از این خلا استفاده می‌کنند. (عکس: سرمایه‌گذاری چین در بخش شیلات موزامبیک)
عکس: DW/S. Lutxeque
به نوشته مجله فوربس، چین بزرگترین شریک تجاری آفریقا است و حجم سالانه تبادلات دو طرف به ۲۰۰ میلیارد دلار می‌رسد. بر این اساس، بیش از ۱۰۰ هزار شرکت چینی در آفریقا فعالند. بنا بر داده‌های بخش تحقیقات تجارت چین – آفریقا در دانشگاه جان هاپکینز، بیشترین صادارات از آفریقا به چین در سال ۲۰۱۹ به ترتیب از کشورهای آنگولا، آفریقای جنوبی و جمهوری کنگو صورت گرفته است.
عکس: picture-alliance/Photoshot/Zhang Gaiping
مجله فوربس نوشته است که آفریقا ۲۰ درصد کتان مورد نیاز چین را تامین می‌کند. آفریقا نصف ذخایر منیزیم جهان را هم دارد که در صنعت فولاد به کار می‌رود و جمهوری دموکراتیک کنگو به تنهایی نصف ذخایر تلق جهان را در اختیار دارد. آفریقا همچنان ذخایر قابل توجه کولتان دارد که مورد نیاز صنعت الکترونیک است. چین به همه این منابع نیاز دارد. (عکس: معدن کبالت در جمهوری دموکراتیک کنگو)
عکس: Getty Images/AFP/F. Scoppa
دَن روخِفِن، پژوهشگر هلندی و بنیانگذار مؤسسه معماری "MORE" است. او تألیفات متعددی از جمله در زمینه گسترش شهرنشینی در آفریقا دارد. به گفته او، «در آفریقا هیچ پروژه ساختمانی بلندتر از ۳ طبقه و هیچ راهی طولانی تر از ۳ کیلومتر وجود ندارد که در دست چینی‌ها نباشد.» (عکس: کارگر چینی و محلی در کارگاه ساخت یک اتوبان در اوگاندا)
عکس: Imago
اما در ایران چه اتفاقی خواهد افتاد؟
جزئیات توافق راهبردی ۲۵ ساله ایران و چین منتشر نشده است. روزنامه "نیویورک تایمز" پیش از این نوشته بود که طرح این توافقنامه را رئیس‌جمهور چین پنج سال پیش (۲۰۱۶) پیشنهاد کرده بوده است. پیش‌نویس این توافقنامه ۴ تیرماه ۱۳۹۹ در پکن به امضا رسید. دو هفته بعد، روزنامه نیویورک تایمز به جزئیات این پیش‌نویس ۱۸ صفحه‌ای دست یافت و آن را منتشر کرد.
عکس: ana.press
"نفت در برابر سرمایه‌گذاری"
به نوشته وبسایت اقتصادی "بلومبرگ"، چین در چارچوب این توافق «۴۰۰ میلیارد دلار در ایران سرمایه‌گذاری می‌کند و در مقابل از ایران با تخفیف زیاد و به‌طور مداوم نفت می‌خرد». چین دقیقا مشابه همین استراتژی را در قاره آفریقا در پیش گرفته است. چین در مقابل بازسازی زیرساخت‌ها، حدود یک‌سوم نفت مورد نیاز خود را از کشورهای آفریقایی وارد می‌کند.
عکس: Mana Neystani
اگر موضوع "سرمایه‌گذاری در برابر نفت ارزان‌قیمت" درست باشد، پکن بخشی از سرمایه‌گذاری خود را از طریق اختلاف قیمت نفت ارزان جبران می‌کند. سود حاصل از سرمایه‌گذاری نیز بخش دیگری از هزینه‌ها را تأمین می‌کند. گسترش حوزه نفوذ چین در منطقه را هم می‌توان به سود اقتصادی افزود. توافقنامه ۲۵ ساله با چین کدام منافع ایران را تأمین می‌کند و چقدر برای ایران از نظر اقتصادی به صرفه است؟
