رئیس جمهور ایالات متحده دستور انتقال سفارت کشورش در اسرائیل به اورشلیم (بیتالمقدس) را صادر کرد. رئیس اسبق کمیته حقوق بینالملل سازمان ملل این اقدام را مغایر حقوق بینالملل میداند.
تبلیغات
تصمیم دونالد ترامپ برای انتقال سفارت ایالات متحده از تلآویو به اورشلیم/بیتالمقدس موجی از اعتراضات جهانی را برانگیخته است.
از نخستین واکنشهای فلسطینیها و کشورهای مسلمان میتوان دریافت که این اقدام رئیس جمهور آمریکا باعث بروز بحرانهای تازهای در منطقه خواهد شد. سازمان حماس از فلسطینیها را به شرکت در انتفاضه تازهای فراخوند.
دولت ترکیه نیز کشورهای اسلامی را برای رایزنی در باره برخورد مناسب با تصمیم ترامپ دعوت کرده است. قرار است که این نشست روز چهارشنبه (۱۳ دسامبر / ۲۲ آذر) برگزار شود.
سازمانهای حقوق بشری و کارشناسان حقوق بینالملل نیز این اقدام رئیس جمهور آمریکا را محکوم کرده و آن را مایهی تشدید بحرانهای خاورمیانه و مانعی برای رسیدن به صلح میان اسرائیل و فلسطینیها میدانند.
"تصرف با اعمال زور"
عضو سابق کمیته حقوق بشر سازمان ملل و عضو سابق و رئیس کمیسیون حقوق بینالملل سازمان ملل متحد در گفتوگو با دویچه وله تاکید میکند که ترامپ با این اقدام، بر خلاف حقوق بینالملل عمل کرده و «یک قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل را نقض کرده؛ قطعنامهای که ایالات متحده هم آن را امضا کرده است.»
در این قطعنامه آمده است که تصرف شرق اورشلیم توسط اسرائیل، اشغال بخشی از مناطق فلسطینی بهشمار میرود.
توموشات میگوید: «این تصرف با اعمال زور انجام گرفته و حقوق بینالملل شدیدا بر این نکته تاکید دارد که کشورهای ثالث چنین اقدامی را بهرسمیت نشناسند».
تاثیر اقدام ترامپ بر وضعیت ساکنان شرق اورشلیم
پروفسور حقوق آلمانی در پاسخ به این پرسش که آیا انتقال سفارت آمریکا تاثیری بر وضعیت ساکنان اورشلیم خواهد داشت میگوید: «از نظر حقوقی چیزی تغییر نخواهد کرد. اما این احتمال وجود دارد که اسرائیل از این موقعیت برای محدود کردن حق اقامت فلسطینیها در شرق اورشلیم استفاده کند. در گذشته پیوسته تلاشهایی برای تاراندن فلسطینیها ازشرق اورشلیم صورت گرفته است».
کارشناس حقوق بشر و حقوق بینالملل در این راستا به عدم اعطای مجوز ساخت ساختمان به فلسطینیها در شرق اورشلیم اشاره میکند. علاوه بر این، مقامات مسئول اسرائیلی بارها حق سکونت فلسطینیهایی را که در شرق اورشلیم زندگی میکنند اما برای مدت کوتاهی خانه خود را ترک کردهاند، از آنها گرفته است.
کریستیان توموشات در پاسخ به پرسشی پیرامون پیامدهای اقدام ترامپ احتمال میدهد که خشونت در منطقه تشدید یابد، برای مدت نامعلومی هر گونه روزنهای برای ازسرگیری مذاکرات صلح بسته شود و از جانب کشورهای مسلمان واکنشهای گوناگونی صورت گیرد؛ «از جمله تحریم نفتی».
توموشات ضمن بیان اینکه این اقدام باعث ایجاد زخم تازهای شده است میگوید: «ترامپ نمیداند چه میکند».
روایتی تصویری از شهر پرماجرای اورشلیم در گذر تاریخ
اورشلیم (بیتالمقدس) از کهنترین شهرهای جهان است و از شهرهایی که بر سر آن جنگهای فراوانی در گذر تاریخ صورت گرفته است. یهودیان، مسیحیان و مسلمانان آن را شهری مقدس میدانند و مشاجره بر سر این شهر همچنان ادامه دارد.
عکس: picture-alliance/Zumapress/S. Qaq
اورشلیم (بیتالمقدس)، شهر داوود
آن گونه که در عهد عتیق روایت شده، داود، پادشاه قوم بنیاسرائیل اورشلیم را حدود یکهزار سال پیش از میلاد مسیح از دست یبوسیان (تیرهای از کنعانیان) آزاد ساخت. او اورشلیم را به مرکز حکمرانی و کانون دینی قلمرو خود بدل کرد. طبق روایت انجیل سلیمان، فرزند او، تلاشهای پدرش در راستای گسترش اورشلیم را ادامه داد و معبد مقدس یا هیکل سلیمان را که به معبد اول معروف است، در این شهر بنا کرد.
عکس: Imago/Leemage
بازگشت به اورشلیم در دوران کوروش کبیر
نبوکد نصر دوم (بخت نصر)، پادشاه بابل در سالهای ۵۹۷ و ۵۸۶ پیش از میلاد اورشلیم را تسخیر کرد و دست به نابودی معبد "هیکل سلیمان" در این شهر زد. او پس از فتح اورشلیم همچنین دستور حبس یهودیان را داد و بسیاری از آنان را آواره کرد. کوروش کبیر، پادشاه هخامنشی، پس از آنکه بابل را به تصرف خود درآورد به یهودیان اجازه داد که به بیتالمقدس بازگردند، معبد اول را بازسازی کنند و همچنین کنیسه بسازند.
عکس: picture-alliance/Mary Evans Picture Library
اورشلیم در دوران روم و بیزانس
اورشلیم از سال ۶۳ پس از میلاد مسیح تحت سلطه روم باستان بود. یهودیان در این دوران دست به مقاومت در برابر امپراتوری روم زدند. در سال ۶۶ میلادی بود که جنگ بین یهودیان و رومیان آغاز شد. این جنگ که چهار سال طول کشید، با پیروزی رومیان و نابودی دوباره معابد اورشلیم پایان یافت. حکومتهای روم و بیزانس در مجموع حدود شش قرن بر اورشلیم حکم راندند.
عکس: Historical Picture Archive/COR
فتح اورشلیم به دست اعراب
اعراب در جریان گسترش دین اسلام موفق به فتح اورشلیم شدند. به دستور عمر، خلیفه مسلمانان بود که اورشلیم در سال ۶۳۷ میلادی محاصره و در نهایت تسخیر شد. در دوران سلطه مسلمانان بر اورشلیم جنگ قدرت میان حکمرانان حاکم بود و چهرههای گوناگونی که با هم دشمنی داشتند، زمام امور در این شهر را به دست گرفتند.
عکس: Selva/Leemage
جنگهای صلیبی
گسترش سلطه و قلمرو سلجوقیان از سال ۱۰۷۰ میلادی به بعد نگرانی پادشاهان قلمروهای مسیحی را برانگیخت و سبب شد که پاپ اوربان دوم، مسیحیان را به جنگ صلیبی فراخواند. مسیحیان در طی ۲۰۰ سال دست به پنج جنگ صلیبی زدند تا اورشلیم را فتح کنند. تلاشهای آنان گاه نتیجهبخش بود، اما در سال ۱۲۴۴ میلادی مسلمانان بار دیگر توانستند این شهر مقدس را به تصرف خود درآورند و بر آن حکم برانند.
عکس: picture-alliance/akg-images
عثمانیان و سلطه بریتانیا
عثمانیان پس از فتح عربستان و مصر اورشلیم را در سال ۱۵۳۵ میلادی به یکی از مراکز دستگاه اداری خود بدل کردند. این شهر در نخستین دهه پس از تصرف عثمانیان شاهد شکوفایی و رونقی اقتصادی بود. در سال ۱۹۱۷ و در پی فروپاشی امپراتوری عثمانی، قلمرو فلسطین و به این ترتیب اورشلیم تحت کنترل بریتانیا قرار گرفت.
عکس: Gemeinfrei
شهری دو پاره
بریتانیا پس از پایان جنگ جهانی دوم به حکمرانی خود بر فلسطین پایان داد. سازمان ملل متحد به تقسیم فلسطین رأی مثبت داد تا بازماندگان هولوکاست وطنی جدید بیابند. شماری از کشورهای عربی در پی این تصمیم علیه اسرائیل وارد جنگ شدند و بخشی از اورشلیم را به تصرف خود درآورند. تا سال ۱۹۶۷ اورشلیم به بخش غربی (اسرائیلی) و بخش شرقی (اردنی) تقسیم شده بود.
عکس: Gemeinfrei
تصرف اورشلیم توسط اسرائیل
اسرائیل در سال ۱۹۶۷ و در جریان جنگ شش روزه علیه مصر، اردن و سوریه موفق شد شبهجزیره سینا، نوار غزه، کرانه باختری رود اردن، بلندیهای جولان و اورشلیم شرقی را به تصرف خود درآورد. چتربازان اسرائیلی توانستد به بخش قدیمی اورشلیم رخنه کنند و برای نخستین بار از سال ۱۹۴۹ به این سو جلوی دیوار ندبه بایستند. اسرائیل به این ترتیب اداره بخش شرقی اورشلیم را برعهده گرفت.
اسرائیل از آن زمان به مسلمانان اجازه داده که به کوه زیتون، واقع در بخش شرقی اورشلیم برای زیارت بروند و از مسجد الاقصی بازدید و در آنجا عبادت کنند. مجموعه مسجد الاقصی اکنون در منطقهای قرار دارد که اداره آن را مسلمانان عهدهدار هستند و زیر نظر مفتی اورشلیم اداره میشود. مسجدالاقصی سومین زیارتگاه مهم مسلمانان پس از مسجدالحرام و مسجدالنبی در مکه و مدینه است.
عکس: Getty Images/AFP/A. Gharabli
وضعیت نامشخص
اورشلیم تا به امروز یکی از موانع میان اسرائیل و فلسطین در راه رسیدن به صلح است. اسرائیل در سال ۱۹۸۰ اعلام کرد که اورشلیم "پایتخت ابدی و تقسیمناپذیر" این کشوراست. پس از آنکه اردن در سال ۱۹۸۸ از حق مالکیت کرانه باختری و اورشلیم شرقی چشم پوشید، دولت فلسطین اعلام موجودیت کرد و بخش شرقی اورشلیم را پایتخت خود دانست. وضعیت حقوقی اورشلیم یکی از مهمترین موضوعات در مناقشه اسرائیل و فلسطینیان محسوب میشود.