حسن روحانی رئیس جمهوری ایران در سخنان خود در جمع سپاهیان، درباره فعالیت‌های اقتصادی سپاه، این نیروی نظامی را رقیب مردم و بخش خصوصی ندانست و گفت سپاه باید پروژه‌های مهمی را که بخش خصوصی توان آن را ندارد بر عهده بگیرد.

برداشت‌های متفاوتی از سخنان روحانی درباره نقش سپاه در اقتصاد شده است. گروهی بر این باورند که این سخنان به خصوص بخش اول آن که به در دست گرفتن پروژه‌های بزرگ توسط سپاه اشاره دارد، تلویحا بدان معناست که فعالیت‌های اقتصادی این نهاد نظامی باید محدود شود.

گروهی دیگر اما بر این باورند که سخنان رئیس‌جمهوری در حقیقت نوعی پاسخ به کسانی است که معتقدند سپاه باید تمام و کمال از فعالیت‌های اقتصادی بیرون رانده شود و روحانی با اظهارات خود، خواسته نشان دهد که برنامه او قطع ید سپاه از اقتصاد نیست.

مهرداد عمادی کارشناس اقتصادی مقیم لندن برداشتی بینابینی از این سخنان روحانی دارد. او در گفت و گو با دویچه‌وله تصریح می‌کند که هردوی این برداشت‌ها تا اندازه‌ای درست است. به نظر او وقتی روحانی از برعهده گرفتن پروژه‌های بزرگ توسط سپاه می‌گوید، منظورش تشویق سپاه به ماندن در همین پروژه‌هاست.

یا زمانی که روحانی می‌گوید پروژه‌هایی را که بخش خصوصی توان انجامش را ندارد سپاه بر عهده بگیرد، به نظر آقای عمادی منظور این است که بخش خصوصی تا جایی که می‌تواند فعالیت‌های اقتصادی را انجام دهد و هرجا نتوانست آن را به سپاه واگذار کند.

خروج نظامی‌ها از اقتصاد در کره جنوبی؛ یک الگوی خوب

مهرداد عمادی معتقد است اصلا خروج کامل سپاه از فعالیت‌های اقتصادی نه از نظر سیاسی عملی است و نه به نفع اقتصاد ایران است. او می‌گوید: «دهه‌هاست که سپاه ماشین‌آلات، سخت‌افزارها و کارشناسانی در این زمینه جمع کرده است. مدیریت سپاه را در این پروژه‌ها، من هیچ‌وقت به کیفیت بخش خصوصی واقعی ندانسته‌ام، اما نمی‌شود یک‌باره این سرمایه را به صورت عاطل و بی‌مصرف رها کرد».

به نظر این کارشناس اقتصادی در ایران باید چیزی شبیه آنچه در کره جنوبی پس از کودتای سال ۱۹۶۱ و به قدرت رسیدن نظامیان و بعد پاکسازی نظامیان از عرصه سیاسی و اقتصادی تا سال ۱۹۷۹ روی داد، انجام گیرد. به گفته آقای عمادی بیرون رفتن نظامیان از اقتصاد باید گام به گام صورت پذیرد.

مهرداد عمادی می‌گوید: «به جای آن که ما یک‌مرتبه بخواهیم خلائی ایجاد کنیم که در نتیجه‌ی آن هزاران کارشناس و مهندسی که در پروژه‌های سپاه کار می‌کنند، بیکار خواهند شد، باید اجازه داد که این پروژه‌ها تمام شود و در مرحله‌ی بعدی چهارچوب فعالیت‌های سپاه همانند بقیه‌ی بخش خصوصی باشد. به نظر من، شاید کم‌هزینه‌ترین کانال و گزینه‌ برای انجام بازسازی اقتصاد و به خصوص بخش خصوصی ایران همین راه باشد».

توانمندسازی بخش خصوصی؛ ضرورتی اجتناب ناپذیر

برای گذار از این مرحله آن چیزی که باید به طور کامل اجرا شود، توانمندسازی بخش خصوصی است. اگر بخش خصوصی در حال حاضر توان انجام پروژه‌های بزرگ را ندارد، به این دلیل است که هیچگاه به این بخش اجازه داده نشده تا در چنین پروژه‌هایی فعالیت کند.

به نظر آقای عمادی: «آن‌جاهایی که بخش خصوصی به خاطر پایین بودن سود و به خاطر دشوار بودن پروژه حاضر به کار نیست، در آن‌جا بودن بخش مهندسی سپاه، به نظر من، مشکلی نمی‌تواند داشته باشد. اما این که در پروژه‌هایی که سودآور هستند و بخش خصوصی خیلی خوب می‌تواند انجام بدهد، حتی اگر هم بزرگ باشند (مانند انرژی، نفت و...)، ما بگوییم چون فعلاً بخش خصوصی نداریم، پس در دست سپاه باشد، من این را درست نمی‌دانم».

در حقیقت ایران باید یک دوران انتقالی را طی کند که در آن پروژه‌های سودآور در دست بخش خصوصی باشد تا با جذب سرمایه‌ی داخلی و یا خارجی این بخش بتواند کم کم وارد این پروژه‌ها بشود. کاری که در کره‌ی جنوبی، چین و مالزی انجام شد. بدین ترتیب بخش خصوصی هم به تدریج آماده پذیرش پروژه‌های بزرگتر می‌شود.

"فریز کردن" امکانات و فعالیت‌های کنونی سپاه

سعید لیلاز کارشناس اقتصادی در یادداشتی که در روزنامه اعتماد روز چهارشنبه (۲۷ شهریور/ ۱۸ سپتامبر) منتشر شده، درباره چگونگی فعالیت اقتصادی سپاه نوشته است: «پیشنهاد مشخص ما این است که دولت از هرگونه خروج داوطلبانه سپاه از فعالیت‌های اقتصادی و تمرکز بر حوزه اختصاصی خودش استقبال کند. این پیشنهاد بدان معنا نیست که چیزی باید از سپاه گرفته شود، بلکه باید فعالیت‌ها و امکاناتی که در حال حاضر در سپاه وجود دارد در حد فعلی فریز شود و چیزی به آن‌ها اضافه نشود، مگر این‌که سپاه داوطلبانه بخواهد پروژه یا شرکتی را به دولت پس بدهد».

مهرداد عمادی پیشنهاد لیلاز را "منطقی و متین" می‌داند و معتقد است باید از هر گزینه‌ای که هزینه‌ی انتقال و بازسازی بخش خصوصی را پایین آورده و شتاب بازسازی را بالا ببرد استقبال کرد. وی پیشنهاد لیلاز را نیز در همین راستا ارزیابی می‌کند.

آقای عمادی می‌گوید: «ما نباید به سپاه به عنوان یک نیروی خارجی و یک نیروی تخریبی نگاه کنیم. باید به عنوان نیرویی نگاه کنیم که متأسفانه در این سال‌ها در خارج از حیطه‌ی کار خودش گسترش پیدا کرده و این هزینه‌افزا بوده، ولی این بدان معنا نیست که حالا باید ما همه شروع به تخریب و حمله به سپاه کنیم. تغییر و تحول در اقتصاد باید به شکل آرام و متین صورت بگیرد».