کارگران گارگاه‌های کوچک بدون حقوق قانونی کار
۱۳۸۹ دی ۲۵, شنبه
براساس قوانین کار ایران، کارگاههایی با کمتر از ۱۰ کارگر مشمول قانون کار نمی‌شوند. معافیت این کارگاه‌ها از رعایت حقوق کارگران باعث به‌وجود آمدن مشکلات جدی برای کارگران این کارگاه‌ها شده است. خبرنگاران و فعالین حوزه کارگران "دریافت نکردن حقوق"، "نداشتن بیمه"و... را از جلمه تبعات اجرای چنین قانونی می‌دانند.
خبرگزاری ایلنا روز شنبه ۲۵ دی‌ماه، دبیر خانه‌کارگر ساوه از مشاهده تعهد محضری کارگرانی خبرداده که "حق مطالبه هیچ گونه حقوقی" در صورت بروز حادثه هنگام کار را ندارند. مهدی زمانی نوری همچنین به قراردادهایی اشاره می‌کند که "سفید‌امضا" هستند، یعنی تاریخ شروع و پایان کار کارگران در آن‌ها نوشته نمی‌شود. دبیر خانه کارگر ساوه از حداقل ۵ واحد صنعتی خبر می‌دهد که در این شهر حقوق کارگران را ماه‌ها است پرداخت نکرده‌اند.
در همین زمینه سیامک طاهری خبرنگار حوزه کارگران در تهران در گفت‌و‌گو با دویچه وله، این اتفاق را در کارگاههایی با کمتر از ده کارگر گسترده می‌داند و اضافه می‌کند: «چند سال پیش مجلس ایران قانونی را وضع کرد که بر مبنای آن، کارگاههایی که تعداد کارگرانشان زیر ۱۰ نفر هستند، از شمول قانون کار معاف میشوند و شامل قانون کار نیستند. یکی از مضرات این طرح، قراردادهای سفید امضا است. موارد دیگری هم بسیار زیاد است، این‌که کارگرها با حقوق بسیار اندکی استخدام میشوند، هر شش ماه یکبار اخراج میشوند و کارگران جدیدی استخدام میشوند. به این ترتیب، به علت وجود این قانون چنین حالتی پیش آمده و تقریباً در کارگاههای زیر ۱۰نفره، میتوان گفت از وسعت بسیار زیادی برخوردار است.»
خبرنگار حوزه کارگران درباره این‌که در صورت بروز حادثه برای کارگران ایرانی چه مرجعی برای رسیدگی به وضع آن‌ها وجود دارد می‌گوید: «معمولاً مرجع رسیدگی به این امور وزارت کار است و کارگر باید در درجهی اول به آنجا مراجعه کند. البته در مواردی و تحت شرایطی میتوان به دادگستری هم مراجعه کرد. ولی یکی از مشکلات بزرگ در ایران این است که کارگران به حقوقشان آگاه نیستند و نمیدانند اصلاً باید به کجا مراجعه کنند. مواردی پیش میآید که کارفرما با پرداخت مبلغی بسیار جزیی به کارگر، حتی او را خوشحال هم می‌کند و او دیگر دنبال قضیه را نمیگیرد. حتی ممنون کارفرما هم می‌شود که این مبلغ جزیی را به او داده است.»
حقوق ۶۰ هزار تومانی
در این میان، با اجرای طرح هدفمندسازی یارانه‌ها و افزایش قیمت‌ها هنوز رقمی به عنوان حداقل دستمزد‌ها در سال ۱۳۹۰ برای حدود ۸ میلیون کارگر ایرانی تعیین نشده، اما طبق آن‌چه سال پیش از سوی مقامات دولتی ایران اعلام شده کارگران ایرانی باید حداقل حدود ۳۲۰ هزار تومان در ماه حقوق بگیرند.
سیامک طاهری اما این اعداد را واقعی نمی‌داند و از حقوق ۶۰ هزار تومانی در ماه برای کارگران در بعضی شهرستان‌های ایران خبر می‌دهد. او چنین می‌گوید: «طبق قانون کار حداقل دستمزد حدود ۳۲۰هزار تومان است اما بازهم شامل کارگاههای زیر ۱۰ نفر نمی‌شود. موارد بسیار زیادی را می‌شود، بهخصوص در شهرستان‌های کوچکتر مثال زد که کسانی با ۶۰، ۷۰ و ۸۰ هزارتومان حقوق در ماه کار میکنند.»
همه از همدیگر طلبکارند
آیا شرایط امروز اقتصادی ایران، کم شدن رونق واحدهای تولیدی می‌تواند دلیلی بر اتفاقات اخیر حوزه کارگری باشد؟ روزنامه‌نگار حوزه کارگری در تهران در پاسخ به این سوال رکود اقتصادی را یکی از دلایل وضعیت امروز کارگران می‌داند و ادامه می‌دهد: «الان در ایران با یک رکود اقتصادی مواجه هستیم. علت آن هم بدهیهای دولت است که مسئلهی عمدهی گردش پولی در ایران را رقم میزند. وقتی دولت بدهیهای خود به بخش خصوصی، بخشهای دولتی و بخشهای عمومی پرداخت نمیکند، در نتیجه آن‌ها هم تعهداتشان را نسبت به کارگاه‌ها و بنگاههای تولیدی زیر دست خود انجام نمیدهند. الان وضعیت بسیار بدی که در اقتصاد ایران به‌وجود آمده به این شکل است که همه از همدیگر طلبکارند و در این میان پولی ردوبدل نمی‌شود.»
بیمه کردن کارگران هم از دیگر مواردی است که در قانون کار ایران کارفرمایان مجبور به رعایت آن هستند اما تا چه حد کارفرمایان ایرانی به آن پایبند هستند؟ سیامک طاهری: «در مورد کارگران سفید امضا و کارگرانی که تا شش ماه استخدام هستند و کارگرانی که شامل قانون کار نمی‌شوند بهخصوص در شهرستانها، این امر زیاد رواج ندارد. با توجه به نوع قراردادهایی که با کارگران می‌بندند، کارفرمایان راهها را پیدا میکنند برای این‌که از زیر بیمه کردن کارگران شانه خالی کنند.»
اما مهمترین اتفاق حوزه کارگری یک‌سال گذشته در ایران به گفته این روزنامه‌نگار حوزه‌کارگری، پرداخت نکردن حقوق بسیاری از کارگران است. سیامک طاهری از مهمترین اتفاق حوزه کارگری در یک سال گذشته می‌گوید: «به‌علت وضعیت تورمی، بهخصوص در سال گذشته افزایش حقوقها بسیار پایین بود. وضعیت معیشتی کارگران روز بهروز بدتر می‌شود. مسئلهی بزرگی که امروزه برای بسیاری از کارگران مطرح است و زندگی روزمرهی آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد، پرداخت نکردن حقوقها است. در بسیاری از موارد این حقوقها پرداخت نمی‌شوند. در مجموع وضعیت و معیشت زندگی کارگران ما رو به سراشیبی است.»
حسین کرمانی
تحریریه: مصطفی ملکان