کاریکاتورهای محمد پس از ده سال هم‌چنان بحث‌برانگیز است
۱۳۹۴ مهر ۸, چهارشنبه
ده سال پیش در روزنامه‌ی دانمارکی "یولاندز پوستن"، دوازده کاریکاتور از پیامبر اسلام منتشر شد که موجی از خشم و خشونت در برخی از کشورهای اسلامی به‌راه انداخت.
در درگیری‌های پلیس با مسلمانان برافروخته که به نشانه‌ی اعتراض به نشر این کاریکاتورها به خیابان‌ها ریخته بودند، دست کم ۲۵۰ تن کشته و شمار زیادی زخمی شدند. تظاهرکنندگان انتشار این طرح‌ها را توهین به پیامبر اسلام و اصول این دین می‌دانستند.
بیشتر بخوانید: آیا می‌توان با خدا شوخی کرد؟
کورت وسترگارد، کاریکاتوریست این مجموعه که هم‌چنان تحت محافظت پلیس قرار دارد، معتقد است که طرح‌های او انتقادی به اسلام سیاسی بوده و نه دین اسلام و به این خاطر دلیلی برای "پوزش‌خواهی از مسلمانان" نمی‌بیند.
وسترگارد که اکنون ۸۰ سال دارد و سال‌ها است که بازنشسته شده، با اشاره به این که "انتقاد از مراجع و صاحبان قدرت وظیفه‌ی یک کاریکاتوریست است" به خبرنگار دویچه وله می‌گوید: «من تنها از یک نماد قدرت انتقاد کردم که این بار یک مذهب فراگیر بود.» به گفته‌ی وسترگارد، در انتقاد از قدرت، این که نماینده‌ی آن سیاسی یا مذهبی است، نقشی بازی نمی‌کند.
"مرجع مذهبی‌ای" که کورت وسترگارد در مجموعه‌ی کاریکاتورهای ۱۲ گانه‌ی خود طرح زده، مردی با لباس روحانی، چهره‌ای خشن و ابروهای در هم است که در یک طرح در عمامه‌ی خود، نارنجک یا بمب دستی حمل می‌کند و در طرحی دیگر جلوی دروازه‌ی بهشت ایستاده و به شهیدانی که در آستانه‌ی آن صف کشیده‌اند، با تاسف می‌گوید: "باکره‌هایمان تمام شده!"
تعریفی نو از "توهین به مقدسات"
فلمینگ رز، سردبیر وقت این روزنامه‌ی دانمارکی، با اشاره به این که انتشار مجموعه طرح‌های وسترگارد در ده سال پیش "کار نادرستی" نبوده، می‌گوید که یک جامعهی چندفرهنگی باید ظرفیت پذیرش انتقاد را داشته باشد.
بیشتر بخوانید: تیراندازی در نشست "اسلام، کفر و آزادی بیان" در دانمارک
فلمینگ رز که هنوز هم تحت محافظت پلیس قرار دارد، بر این باور است که بدون بازنگری به "پدیده‌ی توهین به مقدسات"، هم‌زیستی صلح‌آمیز میان شهروندان یک کشور چند فرهنگی و چند مذهبی امکان ندارد. او می‌افزاید: »برای ایجاد یک جامعهی صلح‌آمیز باید مفهوم توهین به مقدسات را از نو تعریف کنیم.»
سه صدای منتقد
"جامعهی مسلمانان دانمارک" ولی هم‌چنان نشر "کاریکاتورهای محمد" در سال ۲۰۰۵ را مورد انتقاد قرار می‌دهد و معتقد است که پیامبر اسلام "به هیچ شکلی نباید به تصویر کشیده شود، چه برسد به صورت کاریکاتور."
امرام شاه که سخنگوی این جامعه است در این رابطه می‌گوید: «ایده‌‌های این کاریکاتورها، مثلا محمد را با بمب در رابطه قرار دادن، خیلی خام است و شیوه‌ی متمدنانه‌ای برای برانگیختن بحث‌های اجتماعی نیست.»
عظما احمد، فعال اجتماعی پاکستانی‌تباری که در محله‌ای مسلمان‌نشین در کپنهاک، پایتخت دانمارک زندگی می‌کند، نیز معتقد است که "صاحبان قدرت" به نام دفاع از آزادی بیان خواست اقلیت‌ها را نادیده می‌گیرند.
او می‌گوید: «آزادی بیان در عمل تنها در انحصار کسانی است که از امتیازهای ویژه‌ای برخوردارند. آنها از این حق برای مسخره‌کردن اقلیت‌ها سوء استفاده می‌کنند.» عظما احمد بر این باور است که از حق آزادی بیان باید در راه ایجاد همبستگی و اعتماد به یکدیگر در جامعه سود ببرد و نه در جهت تفرقه‌افکنی.
بیشتر بخوانید: انتقاد سردبیر شارلی ابدو از رسانه‌های غربی به‌خاطر عدم انتشار کاریکاتور پیامبر
کارولینا دام، مادر جهادگر ۱۸ ساله‌‌ای به نام لوکاس که چند سال پیش مسلمان شد، نیز با این کنشگر جوان هم‌نظر است. لوکاس نزدیک به یک سال پیش، به صفوف اسلام‌گرایان افراطی "دولت اسلامی" پیوست و سرانجام در ژانویه‌ی سال جاری میلادی در جنگ کوبانی در مرز ترکیه ـ سوریه کشته شد.
کارولینا دام با این حال معتقد است که باید دامنه‌ی استفاده از آزادی هنر و بیان را محدود کرد. او می‌گوید: «انسان باید به دیگران احترام بگذارد. برای ما تصویر کردن مسیح و بودا مسئله‌‌ای نیست. برای مسلمانان ولی این موضوع مهم است. چه دلیلی دارد که به این مسئله‌ی حساسیت‌برانگیز دامن بزنیم؟»
"حق وتوی جهادگرایان"
برخی‌معتقدند که اسلام‌گرایان افراطی با اعمال خشونت و ایجاد وحشت، امکان نشر آزاد کاریکاتورهای انتقادی را از میان برده‌اند.
به گفته‌ی یاکوب مخانگاما، حقوق‌دان و روزنامه‌نگار نشریه‌ی "یوستیتیا" در دانمارک، در حال حاضر جو تهدیدکننده و رعب‌آوری بر عرصه‌ی رسانه‌ها در این کشور حاکم است. او می‌گوید که این امر به ویژه پس از عملیات تروریستی در فرانسه و انفجار بمب در تحریریه‌ی "شارلی ابدو" در پاریس، دهشتناک‌تر شده است.
او ضمن ابراز تاسف از بروز این شرایط مرعوب‌کننده می‌افزاید: «در حال حاضر جهادگرایان حق وتو دارند و روزنامه‌نگاران ما هم آن را، هر چند تحت فشار، به رسمیت شناخته‌اند.» به گفته‌ی مخانگاما، بسیاری از همکاران او بیشتر از سر ترس ونه به انگیزه‌ی مدارا با مذاهب دیگر از ابراز نظرهای خود خودداری می‌کنند.