هزاره جدید با امیدواری و خوشبینی آغاز شد: سال ۲۰۰۰ میلادی کشورهای جهان متعهد شدند آمار جهانی فقر را تا سال ۲۰۱۵ میلادی را تا پنجاه درصد ‎کاهش دهند. این هدف پنج سال بعد در نشست بین‌المللی نیویورک، بار دیگر مطرح و بر دست‌یابی به آن تأکید شد. اما، به نظر می‌رسد هر چه زمان می‌گذرد احتمال عملی شدن چنین هدفی کمتر می‌شود.

بر اساس تعریف سازمان ملل متحد‌، هر کس درآمدی کمتر از ۱،۲۵ دلار در روز داشته باشد زیر خط فقر مطلق، قرار می‌گیرد. خبر خوش اینجاست که بر اساس آمار موسسه جهانی تحقیقاتی دیده‌بان جهان‎ (Worldwatch) در سال گذشته، تنها ۶ دهم درصد از جمعیت جهان زیر خط فقر مطلق قرار داشتند. اما بعد منفی قضیه اینجاست که لازم نیست سر از حساب‌وکتاب ریاضی درآورید تا متوجه شوید که هیچ ‌اقدام موثری برای مبارزه با فقر در جهان، نمی‌شود.

بحران مالی در جهان و افزایش فقر

بربل دیک‌من Bärbel Dieckmann مدیر سازمان آلمانی مبارزه با گرسنگی در جهان‌هم اعتراف می‌کند:«همه ما می‌دانیم که به اهداف تعیین شده، از جمله کاهش پنجاه درصدی آمار فقط نخواهیم رسید.» آنچه جامعه بین‌الملل در سال ۲۰۰ میلادی وعده داد، هر چند که تعهدی انساندوستانه بود اما عملی نخواهد شد.

نه فقط کاهش پنجاه درصدی فقر که کاهش مرگ‌ومیر نوزادان و مادران، تحصیل برای همه کودکان و فراهم آوردن شراط مناسب بهداشتی هم جزو اهداف تعیین شده بودند. هر چند که در گوشه و کنار جهان نمونه‌های قابل ذکری از پیشرفت‌های دلگرم‌کننده ‌در این زمینه‌ها مشاهده می‌شود اما تصویر کلی، هنوز هم خاکستری است.

بودجه‌ای که قرار بود هزینه عملی کردن این اهداف شود در گرداب بحران مالی در جهان ناپدید شد. اوکسفام سازمان جهانی امداد، تخمین می‌زند در پی بحران مالی در جهان در هر دقیقه ۱۰۰ نفر زیر خط فقر سقوط می‌کنند.

کشاورزان خرده، قربانیان سیاست‌‌‌های غلط

افزایش فقر در جهان بیش از بیش گریبانگیر کشاورزان و ساکنان روستاها در کشورهای در حال توسعه است. ۷۰ درصد همه کسانی که زیر خط مطلق فقر قرار دارند کشاورزان خرده و کارگران مزارعی هستند که از خود زمینی ندارند. ‌چندین دهه متوالی است که اقتصاد کشاورزی کشورهای در حال توسعه مورد بی‌توجهی قرار گرفته است.

بربل دیک‌من می‌گوید: «به همین جهت سازمان ‌مبارزه با گرسنگی در جهان و بسیاری از نهادهای غیردولتی از سیاست رئیس‌جمهور جدید آمریکا خرسند هستند. باراک اوباما در در نشست گروه هشت در ایتالیا اعلام کرد که ایالات متحده آمریکا در نظر دارد سرما‌یه‌گذاری برای توسعه اقتصاد کشاورزی را گسترش دهد. و این نشانه خوبی است.»

البته این نشانه‌‌های خوب برای بهبود وضعیت کنونی حقیقتأ ضروری هستند. اثرات منفی تغییرات اقلیمی در این زمینه کاملأ محسوس است. خشک‌سالی‌های طولانی مدت یا طغیان‌های ناگهانی که تمامی محصولات کشاورزی را نابود می‌کنند، کم نیستند. همانطور که خانم دیک‌من هم می‌گوید: این مشکل، مشکلی جهانی است. وی اشاره می‌کند:«دست‌کم می‌بایست اندکی به اهداف تعیین شده نزدیک‌تر شویم و امکان تحصیل، تهیه آب ‌و خوراک و بهداشت مناسب را فراهم کنیم. در غیر اینصورت این مشکلات به کشورهای در حال توسعه ختم نخواهد شد.»

بحران‌گرسنگی می‌تواند همانند بحران مالی جهان‌گیر شود

همانطور که بحران مالی از آمریکا شروع شد و سپس گریبانگیر همه کشورهای جهان را گرفت، بحران کمبود مواد غذایی هم می‌تواند جهانگیر شود. اگر گرسنگی صدها هزار نفر را در کشورهای در حال توسعه به اعتراض‌های خیابانی بکشاند، ثبات سیاسی تمامی پنج قاره به خطر خواهد افتاد.

جفر دی ساکس، اقتصاددان معروف آمریکایی هم معتقد است ثبات سیاسی کشورهای ثروتمند در گرو ثبات سیاسی کشورهای در حال توسعه است. جفر دی ساکس می‌گوید شرایط لازم برای عملی کردن اهداف تعیین شده مهیاست. وی اشاره می‌کند:« از نظر برنامه‌ریزی در ابعاد جهانی موفق بودیم. توافق‌‌ها و تعهد‌هایی تعیین کرده‌ایم که برای عملی کردن آنها، لازم نیست خیلی فکر کنیم. کافی است که رهبران سیاسی جهان اراده کنند تا این مشکلات حل شوند.»‎

با پرداخت تنها ۷ /۰ (هفت دهم) درصد از درآمد ناخالص جهانی تمامی اهداف ذکر شده قابل دسترسی است؛ اهدافی که از ۳۰ سال پیش مطرح‌اند. همانطور که جفری دی‌ساکس نیز اشاره می‌کند این مسئله تنها یک خواست سیاسی است، حتی در شرایطی که همه کشورهای جهان گرفتار بحران مالی و اقتصادی هستند.

دولت آلمان در حال حاضر ۲۸ صدم درصد از درآمد ناخالص خود را برای دست‌یابی به اهداف تعین شده، از جمله کاهش فقر در جهان هزینه می‌کند. این کشور مصمم است به کمک سایر کشورهای اتحادیه اروپا، سقف کمک‌مالی خود را تا سال ۲۰۱۵ میلادی به ۷ دهم درصد برساند.

نویسنده: هله یپسن / شبنم نوریان

تحریریه: مصطفی ملکان