در مناطق سنی‌نشین ایران مشارکت مردم در انتخابات مجلس در قیاس با هشت دوره‌ی پیشین کاهش چشمگیری داشت. کارشناسان امور اهل سنت به دویچه‌وله گفتند، بیشتر از ۵۰ درصد از نمایندگان سنی‌مذهب مجلس هشتم به دلیل "نامه‌های بی‌پاسخی" که ظرف سال‌های گذشته به آیت‌الله خامنه‌ای نوشته بودند و همچنین فعالیت در "فراکسیون نمایندگان اهل سنت در مجلس" رد صلاحت شده‌اند.

با این حال تعداد کسانی که برای استفاده از تریبون مجلس برای طرح و بیان مشکلات پیروان اهل سنت باور داشتند نیز کم نبود. اما نتایج شمارش آرا در نواحی سنی‌نشین کشورنشان می‌دهد که تعداد نمایندگان آنها کاهش یافته است.

"از گنبدکاووس حتی یک ترکمن انتخاب نشد"

یوسف کر، یک فعال مدنی ترکمن در گفتگو با دویچه‌وله می‌گوید: «در استان گلستان صلاحیت ۱۲۹ نفر تائید شد. از میان ۷ نماینده استان گلستان تاکنون فقط یک نماینده ترکمن انتخاب شده است.»

به گفته‌ی این کارشناس امور ترکمن‌های ایران برای نخستین بار درانتخابات کنونی کشور حتی یک نفر از شهر گنبدکاووس که اکثریت جمعیت آن ترکمن هستند، انتخاب نشده است. وی همچنین اشاره می‌کند، از دیگر شهرهای ترکمن‌نشین کشور بندرترکمن و آق‌قلا نیز از میان ترکمن‌ها کسی به مجلس راه نیافته است.

افزایش نارضایتی در میان اهل سنت

در عین حال جواد قناعت، استاندار گلستان به خبرنگاران محلی گفت که بیش از ۸۰ درصد مردم این استان در رای‌گیری شرکت کرده‌اند. بر اساس آمار استاندار گلستان ۴ نفر نماینده برحسب جمعیت این استان از میان ترکمن‌ها باید انتخاب می‌شدند.

یوسف کرتاکید دارد که جمهوری اسلامی ایران به بهانه‌های مختلف و ترفندهای اداری از ورود ترکمن‌ها به مجلس جلوگیری می‌کند. وی نتیجه می‌گیرد که عدم ورود ترکمن‌ها به مجلس ایران نارضایتی را میان آنها بیشتر خواهد کرد.

تردید درباره‌ آرای رای‌دهندگان در زاهدان

دکتر عبدالستار دوشوکی، فعال سیاسی بلوچ از لندن نیز درگفتگو با دویچه‌وله درباره‌ی صحت و شفافیت انتخابات در استان سیستان و بلوچستان تردید نشان می‌دهد.

وی دلیل می‌آورد: «در شهری مثل زاهدان که اکثریت آن بلوچ و سنی‌مذهب هستند آقای شهریاری نامزد سیستانی‌ها، حدود ۳۰ هزار رای بیشتراز نامزد بلوچ‌ها آورده است. این مسئله قابل توجیه نیست. در شهرهای بلوچستان مشارکت مردم چشمگیر نبود. گرچه مردم به خاطر رقابت‌های قبیله‌ای بین کاندیداها معمولا شرکت می‌کنند ولی نه به آن اندازه‌ای که جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده است.»

آقای دوشوکی نتیجه می‌گیرد که "نوعی مهندسی در ترکیب و تعداد آرا" صورت گرفته است.

آیا فراکسیون نمایندگان اهل سنت در مجلس شکل خواهد گرفت؟

با توجه به ضعف حضور نمایندگان اهل سنت در مجلس نهم کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند، زمینه ‌و شرایطی برای تاسیس فراکسیون نمایندگان اهل سنت در مجلس وجود ندارد. به نظر دوشوکی، حتی اگر این فراکسیون تاسیس شود "تحت نظارت و کنترل رهبری" خواهد بود.

دوشوکی به دویچه‌وله می‌گوید : «جناح‌های مختلف در حاکمیت ایران بر سر مسائل مربوط به اهل سنت دیدگاه‌های مشترکی را نمایندگی می‌کنند. فراکسیون اهل سنت مجلس هم یک تشکل فرمالیته‌ای در تائید رهبری نظام خواهد بود. نمایندگان سنی هم که برای مجلس نهم انتخاب شده‌اند درباره‌ی برنامه‌ی دولت برای مدیریت مدارس دینی اهل سنت و دخالت دولت در امور دینی سنی‌ها سکوت اختیار خواهند کرد و مثل دوره‌های قبل با نوشتن نامه ‌و یا طرح مسائل سنی‌ها در مجلس، قوانین و سیاست‌های دولت را به چالش نخواهند کشید.»

استقبال ضعیف کردها از انتخابات

کاوه قریشی، آگاه به امور کردهای ایران نیز به دویچه‌وله می‌گوید: «مناطق کردنشین ایران به لحاظ جغرافیایی قابل دسته‌بندی نیست. در کردستان، کرمانشاه، ایلام، آذربایجان غربی هم کردها زندگی می‌کنند و آماری بر اساس اعتقاد شهروندان و درصد مشارکت آنان در انتخابات نیز منتشر نمی‌شود. در استان کردستان که بیشترین جمعیت آن اهل سنت هستند، نامزدهای بومی و محلی کرد به مجلس راه یافتند.»

وی می‌افزاید: «مشارکت ضعیف مردم کردستان را می‌توان در عدم توانایی نمایندگان سابق مجلس دید. در مجلس ششم و هفتم ما فراکسیون نمایندگان کرد و فراکسیون اهل سنت را داشتیم. به‌رغم آن تغییر چشمگیری در راستای احقاق حقوق شهروندان اهل سنت به وقوع نپیوست. اهل سنت در تهران نتوانستند صاحب مسجد شوند. حتی نمازخانه‌های آنها را در تهران و کلان‌شهرهای ایران بستند.»

سیاست واحد جناح‌های حاکم در قبال اهل سنت

کاوه قریشی در ادامه‌ی صحبت‌هایش با توجه به نتایج بدست آمده پس از انتخابات مجلس نهم در مناطق سنی‌نشین کشور خاطرنشان می‌کند: «اگر طرفداران خامنه‌ای اکثریت مجلس را داشته باشند، نشان می‌دهد که سیاست‌های کلی ایران در رابطه با مذاهب و اقلیت‌های دینی کمافی‌السابق به قوت خود باقی خواهد ماند. طرفداران احمدی‌نژاد هم بر سر حقوق مردم این مناطق تاکیدی نداشتند. بنابراین هر دو جناح سیاست واحدی را اتخاذ می‌کنند.»

این کارشاس به این امر نیز اشاره می‌کند که صف‌بندی‌های سیاسی رایج در ایران در مناطق سنی‌نشین و در آنجایی ‌که تنوع قومی و ملی دارند، قابل پیروی نیست.

کاوه قریشی یادآورمی‌شود که حتی در بهترین شرایط و در"طلایی‌ترین دوره‌ها" هم انتخاب دکتر جلال جلالی‌زاده، نماینده کرد به هیئت رئیسه‌ی مجلس ششم مخالفت شدید نمایندگان و حاکمیت را در آن زمان برانگیخت. جمعی از نمایندگان حتی تهدید کرده بودند که در صورت انتخاب یک نماینده‌‌ی سنی به عضویت هیئت رئیسه مجلس استعفا خواهند داد.

وضعیت اهل سنت در دوره‌ نهم مجلس بدتر خواهد شد

کارشناسانی که با دویچه‌وله گفت‌وگو کرده‌اند، اشتراک نظر دارند که جناح‌های مختلف کنونی حاکم بر کشور درباره‌ی اهل سنت در ایران دیدگاه‌های مشترک و واحدی دارند و وضعیت پیروان اهل سنت در دوره‌ی نهم مجلس بدتر از پیش خواهد شد.

این کارشناسان همچنین پیش‌بینی می‌کنند، با کنارگذاشته شدن برخی از نمایندگان اهل سنت، سیاست‌های دولت در کنترل امور دینی سنی‌ها تقویت پیدا خواهد داد. علاوه بر آن ناباوری به سیاست‌های نظام نیز در میان پیروان اهل سنت افزایش پیدا خواهد کرد.

طاهر شیرمحمدی
تحریریه: داود خدابخش