پرسابقه‌ترین وزیر کشور اتحادیه اروپا یک بار دیگر وجدان انسانی را به همکاران همتای خود یادآوری کرد. ینس آسلبورن، وزیر کشور لوکزامبورگ گفت: «ما برای آن دسته از پناهجویان افغانستان که از مسیر قانونی وارد اروپا می‌شوند، به سهمیه‌بندی نیاز داریم.»

او افزود: «کشورهای عضو اتحادیه اروپا بالاخره باید نشان دهند که ما آماده کمک به انسان‌ها هستیم.»

آسلبورن با انتقاد شدید از موضع اتریش گفت: «این واقعا وحشتناک است. واقعا انسان را به استیصال می‌اندازد. چنین عبارت‌پردازی‌های پوپولیستی تنها ترس برمی‌انگیزند. باید مسائل را به طور مشترک حل کنیم. ما که نمی‌توانیم انسان‌های افغانستان را به کره ماه پرتاب کنیم.»

به نظر می‌آید گوش شنوایی برای این فراخوان آسلبورن وجود ندارد. کشورهای اتحادیه اروپا در این زمینه نظری یکدست ندارند و بیشتر بر اساس منافع سیاست داخلی خود عمل می‌کنند. سران کشورهای عضو حال قرار است با برگزاری اجلاسی فوق‌العاده مسئله را حل کند.

در وضعیت کنونی، کشورهای عضو اتحادیه اروپا چنین مواضعی را در قبال پناهجویان افغان اتخاذ کرده‌اند:

اتریش

رد مطلق و شدیدترین لحن در مورد پذیرش پناهجویان افغان از سوی کارل نهامر، وزیر کشور اتریش بیان شده است. به گفته او "بالاترین اولویت در این است که با کشورهای همجوار افغانستان صحبت شود تا بتوان حفاظت و کمک را در خود منطقه تضمین کرد".

از دید او اتحادیه اروپا باید علاوه بر این اقدامات بیشتری در مورد حفاظت از مرزهای خارجی خود صورت دهد، "اما هیچ دلیلی وجود ندارد که چرا افغان‌ها باید الان به اتریش بیایند". نهامر حتا در مورد ایجاد مراکزی برای بازگرداندن پناهجویان افغان در کشورهای همجوار افغانستان سخن رانده است.

یونان

یونان نیز حاضر به پذیرش پناهجویان افغان نیست. نوتیس میتاراکی، وزیر امور مهاجرت در این رابطه گفت که یونان بار دیگر به "دروازه هجوم بی‌قاعده پناهجویان به سوی اروپا بدل نخواهد شد".

او افزود، حدود ۴۰ هزار پناهنده و پناهجو در یونان اسکان یافته‌اند که درخواست نیمی از آنها پذیرفته شده و پرونده نیم دیگر در دست بررسی است. وزیر امور مهاجرت می‌گوید، دولت یونان ترکیه را کشوری امن برای پناهجویان افغان می‌داند.

نوتیس میتاراکی گفت، در شرایط کنونی، مسئله این است که به دلایل بشردوستانه به برخی کسان و اعضای خانواده‌شان پناه دهیم که در زمان مأموریت ناتو به نیروهای نظامی یونان در افغانستان کمک کرده بودند؛ و شمار آنها تنها چند صد نفر است.

از سوی دیگر، تصویری که امروز از افغانستان می‌بینیم بسیار مبهم است و نمی‌توان دانست که آیا یونان بار دیگر شاهد یک موج بزرگ از پناهجویان خواهد بود یا نه.

فرانسه

دولت فرانسه هم‌اکنون در تلاش است، اظهارات روز دوشنبه گذشته امانوئل مکرون، رئیس‌ جمهوری این کشور را تعدیل کند؛ سخنانی که با انتقادات داخلی زیادی روبرو شد.

مکرون در نطقی تلویزیونی مخالفت خود را با "موج بی‌قاعده پناهجویان" از افغانستان اعلام کرد. گابریل آتال، سخنگوی دولت روز چهارشنبه ۱۸ اوت (۲۷ مرداد) توضیح داد که هر ساله هزاران پناهجوی افغان در فرانسه پذیرفته می‌شوند که به دلیل پیگردها و جنگ از کشورشان گریخته‌اند.

او افزود: «ما به این روند آمادگی پذیرش پناهجویان ادامه می‌دهیم.» فرانسه در شب گذشته، چهارشنبه ۱۸ اوت حدود ۱۸۰ نفر را به دلایل بشردوستانه از کابل خارج کرد.

مقامات فرانسه می‌گویند، باید یک ابتکار بین‌المللی وجود داشته باشد که به پناهجویان افغان یک سرزمین امن برای زندگی عرضه کند. سخنگوی دولت اما از ذکر این نکته که احتمالا چه تعداد پناهجو در فرانسه پذیرفته خواهند شد، خودداری کرد.

این موضوع برای امانوئل مکرون که در اوایل سال آینده با انتخابات جدید ریاست‌ جمهوری روبرو است، مسئله حساسی است. احزاب دست‌راستی، به ویژه حزب "اجتماع ملی" به رهبری مارین لوپن، سال‌هاست که بر طبل ترس و وحشت از مهاجران می‌کوبند.

ایتالیا

ماریو دراگی، نخست‌وزیر ایتالیا، اما هنوز در مورد مسئله پناهجویان از افغانستان موضع نگرفته است. او گفته است، اولویت اروپایی‌ها در شرایط کنونی در این است که آن دسته از افغان‌ها و اعضای خانواده‌شان را بپذیریم که با غرب همکاری داشته‌اند و یا برای حقوق زنان تلاش کرده‌اند.

رئیس دولت ایتالیا که یک کابینه ائتلافی احزاب پوپولیستی و راست افراطی تشکیل داده، اما فراتر از این توضیح بیشتری نداد.

ایتالیا شاکی از آن است که در تابستان امسال نیز موجی از پناهجویان از شمال آفریفا از مسیر دریای مدیترانه به سوی این کشور سرازیر شده‌اند.

اسپانیا

دولت مادرید تنها آماده پذیرش موقت آن دسته از پناهجویان افغانی است که برای سازمان‌ها و نهادهای اروپایی و غربی کار می‌کرده‌اند و به دلایل بشردوستانه باید از کشورشان خارج شوند. اسپانیا فراتر از این، پیشنهاد دیگری تاکنون ارائه نداده است.

هلند

در هلند هم‌اکنون در این باره بحث می‌شود که به افغان‌هایی که در چارچوب مأموریت ناتو و یا سازمان‌های امداد همکاری داشته‌اند، پناه داده شود.

این تنها چند صد نفر را دربرمی‌گیرد. متأسفانه نخستین هواپیمای هلندی برای خروج افراد، به دلیل وضعیت هرج‌ومرج حاکم در فرودگاه کابل، مجبور شد خالی به کشور بازگردد.

کشورهای اسکاندیناوی

دانمارک طی ماه‌های گذشته سیاست پناهجوپذیری خود را چنان سخت کرده است که حتا پناهندگان سوری که درخواست‌شان پذیرفته شده نیز در معرض خطر بازگرداندن اجباری به دمشق قرار گرفته‌اند. بنابراین پذیرش پناهجویان افغان در این کشور در شرایط کنونی تقریبا منتفی است.

در سوئد نیز وضعیت مشابه است؛ دولت ائتلافی در موقعیت شکننده‌ای به سر می‌برد و سیاست لیبرال پناهجوپذیری پیشین قربانی فشار احزاب دست‌ راستی شده است.

آلمان

تصویر آلمان در این زمینه چندان روشن نیست. بر اساس محاسبات اواخر هفته گذشته برلین، شمار افغان‌هایی که در گذشته با ارتش آلمان همکاری داشته‌اند و یا فعالان جامعه مدنی و سازمان‌های غیردولتی (NGO) که آنها را باید به دلایل بشردوستانه پذیرفت، حدود ۱۰هزار نفر است. علاوه بر این، آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان خواستار اقدام هماهنگ اتحادیه اروپا شده است.

نخست قرار است افرادی که در معرض خطر هستند به یک کشور همجوار منتقل شوند و از سوی کمیساریای عالی امور پناهندگان سازمان ملل (UNHCR) به آنها کمک شود.

سپس در گام دوم می‌توان بررسی کرد، به‌ویژه افرادی را که در معرض خطر هستند، از مسیرهای کنترل‌شده به اروپا انتقال داد. آرمین لاشت، کاندیدای صدراعظمی آلمان در این رابطه گفته است، نباید بار دیگر مرتکب "خطای ۲۰۱۵" شویم.

در این میان برخی ایالت‌های آلمان اعلام آمادگی کرده‌اند که هر کدام چند هزار پناهجوی افغان را بپذیرند، از جمله ایالت نوردراین وستفالن آلمان.

در ماه ژوئن سال جاری میلادی احزاب دولت ائتلافی در پارلمان بوندستاگ آلمان، درخواست حزب سبزها برای خروج و انتقال سریع افغان‌های در معرض خطر را رد کرده بود. امروز برای بسیاری از این افراد، مسیرهای خروج از کشور به دلیل ایست‌های بازرسی طالبان بسته شده است.

کشورهای همجوار افغانستان

در اتحادیه اروپا مدام به کشورهای همجوار افغانستان اشاره می‌شود. بر اساس داده‌های کمیساریای عالی امور پناهندگان سازمان ملل (UNHCR)، در طول سال‌های گذشته، حدود ۹۰ درصد پناهجویان افغان در کشورهای همجوار اسکان یافتند. حدود دو میلیون نفر در پاکستان به سر می‌برند؛ و در این میان دولت این کشور خطوط مرزی را با کشیدن حصار بسته است و نمی‌خواهد بیش از این پناهجوی افغان بپذیرد.

همین وضعیت را در ایران شاهد هستیم، که در آنجا، بر اساس ارقام غیررسمی، حدود سه میلیون افغان به مدت چند ده سال است که زندگی می‌کنند. دولت ایران قصد دارد یک منطقه حائل در خطوط مرزی خود و افغانستان ایجاد کند که در آن پناهجویان افغان به طور موقت به سر برند.

به ویژه وابستگان به اقلیت قومی هزاره که شیعه‌مذهب و تحت پیگرد هستند، سال‌هاست که به ایران پناه برده‌اند. مقامات جمهوری اسلامی می‌گویند، وضعیت نابسامان اقتصادی کشور، اجازه پذیرش پناهجویان بیشتر را نمی‌دهد.

احتمال یک موج مهاجرت توده‌وار به سوی اروپا نیز به این دلیل منتفی است که اغلب مسیرها بسته شده‌اند. ترکیه هم‌اکنون در حال تکمیل دیوار مرزی در سرحدات خود با ایران است تا مسیر عبور افغان‌ها از کشور را مسدود سازد.

حدود نیم میلیون افغان هم‌اکنون در ترکیه حضور دارند که باعث نارضایتی فزاینده بسیاری شهروندان این کشور شده است. به نظر می‌آید دولت ترکیه حضور پناهجویان افغان را به موضوع مذاکرات خود با اتحادیه اروپا برای دریافت کمک مالی بیشتر بدل کرده است.