تعجب نکنید. سهم ته سیگار از کل پسماندهای دنیا ۳۰ تا ۴۰درصد است. از ۶ تریلیون سیگار مصرفی در سال، ۴/۵ تریلیون عدد در جنگل‌ها، سواحل، آب‌راهه‌ها و معابر شهری انداخته می‌شوند. یعنی تنها یک سوم چوب پنبه‌ها سر از سطل آشغال در می‌آورند.

زیر پا له کردن ته سیگار یا پرت کردن آن از پنجره خودرو به معنای ناپدید شدن پسماند نیست. باران و باد ته سیگارهایی را که در کوه و جنگل، جاده، نهر آب و باغچه و... انداخته شده‌اند، به رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و حتی اقیانوس‌ها می‌برد.

با انداختن هر ته سیگار به زمین، مواد شیمیایی زیان‌باری چون نیکوتین و فلزات سنگینی مثل ارسنیک وارد محیط می‌شود. ماهی‌ها و آبزیان یا پرندگان و جانورانی که تصادفا آنها را می‌بلعند، در معرض مسمومیت یا خفگی قرار می‌گیرند. بسیاری اوقات و صدها کیلومتر دورتر از مناطق شهری، در شکم پرندگان دریایی یا لاک‌پشت‌ها ته سیگار کشف می‌شود.

فیلتر سیگار که بافت و شکلی پنبه مانند دارد، از نوعی پلاستیک بسیار ماندگار به نام سلولز استات (cellulose acetate) ساخته شده است. تجزیه این فیبر بسته به کیفیت آن ۱۸ ماه تا ۱۰ سال زمان می‌‌برد. الیاف‌های ته سیگار در چرخه جابجایی، به خیل عظیم میکروپلاستیک‌های موجود در جنگل‌ها، آبراهه‌ها، دریاها و اقیانوس‌ها می‌پیوندند.

تاثیر کامل ته سیگار بر گل و گیاه هنوز مشخص نیست. مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۹ در دانشگاه Anglia Ruskin انگلستان، ثابت کرد که جوانه‌زنی و شکوفایی گیاه کاشته شده در خاک آسیب دیده از ته سیگار، حدود ۲۵درصد کم می‌شود. هم‌چنین حجم ریشه و استحکام آن نیز ۶۰درصد پایین می‌آید. محققان در این پژوهش، زمین‌هایی را مورد مطالعه قرار دادند که عملا به عنوان جاسیگاری استفاده شده بودند. در خاک یکی ۱۲۸ فیلتر سیگار وجود داشت.

در فاصله سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۷، فروش سیگار الکتریکی (ویپ) هفت برابر شد. اما دفع بهینه این سیگارها هم خودش معضل جدیدی است؛ زیرا حالا با ترکیبی از نیکوتین، غلاف‌های پلاستیکی و کائوچویی و باطری‌ها طرف هستیم. تعداد سیگارهای الکترونیکی دورانداخته شده در سواحل و کرانه‌ها روز به روز بیشتر می‌شود. این در حالی است که تحقیقات درباره آثار زیان‌بار زیست محیطی این دورریز، هنوز در مراحل مقدماتی قرار دارد.

پاکسازی شهرها و معابر از ته سیگار، یکی از کارزارهای کنشگران زیست محیطی است. فعالان این حوزه در کره جنوبی، دسامبر ۲۰۱۹ با هزاران ته سیگار گردآوری شده، یک درخت کریسمس برپا کردند. یک ابتکار پرمعنا و هشداردهنده، آن هم جلوی دفتر مرکزی شرکت دخانیات در سئول.

۱۹ سپتامبر از سال ۲۰۰۸ روز جهانی پاکسازی زمین نام‌گذاری شده و کارزارهای جمع آوری ته سیگار در این روز به اوج می‌رسند. امسال البته به دلیل کرونا، فعالیت‌های زیست محیطی شبیه قبل نبود. اینجا در نیجریه، گروهی از کنشگران با ماسک و رعایت فاصله فیزیکی، جوی آب را از لوث وجود زباله‌ها پاک می‌کنند.

۱۵۷ کشور دنیا روز جهانی پاکسازی زمین را برگزار می‌کنند که ایران هم یکی از آنهاست. تصویر: پویش جمع‌آوری آشغال سیگارهای کف خیابان ولیعصر در شهریور ۱۳۹۸.

کمپانی‌ها موظفند خطرات ناشی از مصرف توتون و تنباکو را پشت پاکت‌های سیگار به آگاهی مصرف‌کنندگان برسانند. اما هنوز هیچ هشداری در باره پیامدهای دورانداختن ته سیگار روی این پاکت‌ها دیده نمی‌شود. هر ته سیگار در صورت بارندگی، نزدیک یک متر مربع زمین را آلوده می‌کند. موش‌های ساکن جوی‌های خیابان ولیعصر هم اگر این ته سیگارها را بجوند، مسموم خواهند شد.

ته سیگار ۱۷۰ میلی‌گرمی را قاتل کوچک زمین می‌خوانند. فیلتر سیگار زباله‌ای ارگانیک نیست و وا رفتن آن در آب، یعنی ورود سم به چرخه طبیعت. در پویش جمع آوری ته سیگار در تهران، از خیابان ولیعصر ۲۰ کیلو ته سیگار جمع شد.

هر چند سیگاری‌ها عامل تولید چنین پسماندی هستند اما قانون برای دورانداختن ته سیگار، مجازاتی پیش‌بینی نکرده است. یک مسئول "کنترل دخانیات وزارت بهداشت" پیشنهاد فرهنگ‌سازی در این زمینه را می‌دهد. مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران گفته که به زودی سطل‌های ویژه جمع‌آوری فیلتر سیگار در سراسر خیابان ولیعصر نصب خواهند شد.