"از این به بعد مسئولیت هر کس با خودش است." برای یک کاپیتان کارکشته که او را "سلطان طوفان‌ها" لقب داده بودند، گفتن چنین جمله‌ای خطاب به خدمه کشتی تحت فرماندهی‌اش قطعا کار آسانی نبوده است.

هیچ‌کس نمی‌داند که کاپیتان ادوارد جان اسمیت ۶۲ ساله بعد از تشکر و خداحافظی از اعضای تیمش در حالی که هنوز با قامتی راست کابین را ترک می‌کرد، در ذهنش به چه چیزی می‌اندیشید؛ به جاه‌طلبی حرفه‌ای‌اش برای شکستن رکوردی که ناکام ماند؟ به زندگی سرنشینان کشتی‌اش که حالا برای سوار شدن بر قایق‌های نجات شتاب داشتند و آنانی که بختشان آنقدر بلند نبود که قایقی نصیبشان شود؟ و یا شاید مروری بر سال‌های زندگی‌اش و راهی که پشت سر گذاشته بود در آخرین لحظاتی که دیر یا زود آب سراسر کشتی را فرا می‌گرفت.

کاپیتان وقتی از کابین خارج شد، دیگر اثری از خود بر جای نگذاشت و سایه‌اش هم میان ترددهای سراسیمه سرنشینان و خدمه تایتانیک بر روی عرشه گم شد. بعدها هم جسد وی هرگز پیدا نشد و به همراه ۱۵۲۲ انسان دیگر جایی در میان اقیانوس برای همیشه دفن شد.

۱۰۰ سال پیش در شامگاه ۱۴ آوریل ۱۹۱۲ کشتی "آر ام اس تایتانیک" ۲ ساعت و ۴۰ دقیقه پس از برخورد با یک کوه یخ در اقیانوس اطلس به زیر آب رفت و از میان ۲۲۲۷ سرنشین آن تنها ۷۰۵ تن زنده ماندند.

چه‌قدر تایتانیک!

بقایای این کشتی عظیم بخار تا ۷۳ سال دست نخورده در اعماق اقیانوس باقی ماند. تازه در سال ۱۹۸۵ بود که یک تیم غواصی باستان‌شناسی زیر آب متشکل از رابرت بالارد، اقیانوس‌شناس آمریکایی و ژان لویی میشل، اقیانوس‌شناس فرانسوی بقایای تایتانیک را در عمق ۴ هزار متری کشف کردند.

آلبوم عکس: شکوه غرق شده کشتی تایتانیک به روایت تصویر

دماغه و قسمت پاشنه کشتی به فاصله ۶۰۰ متری از یکدیگر در کف اقیانوس جای گرفته و میان آنها مبلمان، چمدان‌ها، تکه‌های لباس، ظرف، جواهرات و دیگر اشیای شخصی مسافران به چشم می‌خوردند؛ شاهدانی خاموش که ردی از جلال و شکوه زمانی که تایتانیک آب‌ها را در می‌نوردید، با خود داشتند.

از آن زمان تا کنون بسیاری از این وسایل و قطعات در جریان ۳۲ عملیات کاوشگرانه از زیر آب بیرون کشیده شده‌اند. بر اساس رأی دادگاه در سال ۱۹۹۴ کمپانی "آر ام اس تایتانیک" حق مالکیت انحصاری برجای مانده‌های کشتی تایتانیک را به دست آورد.

چند ماه پیش وقتی از رابرت بالارد پرسیدند، آرزوی کشف بقایای چه چیزی را دارد، او که در طی سال‌ها اشتیاقش به سخن گفتن از تایتانیک رو به سردی گذاشته، جواب داد: «خیلی خوب می‌شود اگر باقی‌مانده‌های یک سفینه فضایی را کشف کنم، آنوقت مجبور نیستم دیگر در مورد تایتانیک حرف بزنم.»

آقای بالارد البته تا سال‌ها تنها اجازه داشت بخشی از حقیقت‌ تایتانیک را علنی کند و مجبور به سکوت در مورد قسمت دیگر شده بود: هزینه‌های مأموریت "تایتانیک" در آن زمان از سوی ارتش آمریکا تأمین شده بود. رابرت بالارد به همراه همکارش در حالی که به دنبال بقایای تایتانیک می‌گشتند، همزمان در حال انجام مأموریتی مخفیانه از سوی ارتش با هدف کنترل دو زیردریایی اتمی غرق شده آمریکا هم بودند.

بر اساس موافقتنامه‌‌ی یونسکو که در سال ۲۰۰۹ به امضا رسید، این سازمان حفاظت از بقایایی را که دست‌کم صد سال زیر آب مانده باشند، بر عهده می‌گیرد. از همین رو کشتی تایتانیک از روز ۱۵ آوریل سال ۲۰۱۲ در برابر هر گونه تخریب یا غارت از سوی یونسکو محافظت می‌شود.

ایرینا بوکوا، دبیر کل این سازمان ضمن هشدار به غواصان و منع آنها از نصب صفحات یادبود در اطراف تایتانیک گفته است: «تمامی این بقایای قدیمی مراکز باستان‌شناسی هستند که از نظر علمی بسیار باارزشند و از سویی دیگر یادآور تراژدی‌های انسانی هستند که باید با آنها با احترام برخورد کرد.»

"در سفر بعدی تو هم باید بیایی"

به مناسبت صدمین سالگرد غرق شدن کشتی تایتانیک خانه حراجی Guernsey در آمریکا بیش از ۵۵۰۰ از اشیای به دست آمده از تایتانیک را به فروش می‌رساند. ارزش این مجموعه ۱۸۹ میلیون دلار تخمین زده می‌شود.

در میان این اشیا دو شیشه عطر نیز دیده می‌شوند که روی آنها رایحه‌ی "زنبق دره" نوشته شده.  محتویات این شیشه‌ها در تمام این سال‌ها دست‌نخورده باقی مانده است. این عطرها در یک شرکت انگلیسی در شهر منچستر تولید شده‌اند که صاحب آلمانی‌تبار آن به نام آدولف زالفلد یکی از مسافران بخش درجه یک کشتی تایتانیک بوده است.

او در مجموع ۶۵ شیشه عطر کوچک را به عنوان نمونه به همراه خود داشته که تمامی آنها به زیر آب رفته‌اند، اما خودش توانست با سوار شدن بر قایق نجات شماره ۳ جانش را نجات دهد.

این بازرگان ثروتمند پیش از غرق شدن تایتانیک خطاب به همسرش در نامه‌ای نوشته بود: «عجب کشتی خارق‌العاده‌ای. کابینم را دوست دارم و برای نهار سوپ، فیله ماهی‌، دنده گوساله و کلم سفید خوردم و همه را هم با آبجو پایین دادم. در سفر بعدی تو هم باید بیایی.»

کمپانی "‌آر ام اس تایتانیک" اعلام کرده است که هدفش از این حراجی تنها سودجویی نبوده بلکه قصد دارد تا "درها را به روی آینده تایتانیک بگشاید."

از همین رو نیز این حراجی پیش‌شرط‌هایی داشته که از جمله آنها "دست‌نخورده ماندن" مجموعه است. خریدار موظف است این اشیا را به طور حرفه‌ای در محلی نگهداری کند و دست‌کم بخشی از آن را در معرض دید عموم قرار دهد. به گفته‌ی رئیس خانه‌حراجی Guernsey نزدیک به ۲۰ علاقمند از جمله چند موزه، انستیتو، افراد حقیقی و "دست‌کم یک حزب سیاسی آلمان" برای شرکت در این حراجی ابراز تمایل کرده‌اند.

گذشت "زیبای" زمان

فیلمی که جیمز کامرون‌، کارگردان هالیوود در سال ۱۹۹۷ از واقعه غرق شدن کشتی تایتانیک با بازی لئوناردو دی کاپریو و کیت وینسلت بر پرده سینماها آورد، هم در گیشه و هم در میان منتقدان از استقبال چشمگیری برخوردار شد و توانست لقب پر فروش‌ترین فیلم در تاریخ سینما را از آن خود کند، هر چند این رکورد با اکران فیلم "آواتار" اثری از همین کارگردان شکسته شد.

کیت وینسلت، هنرپیشه انگلیسی نقش اول این فیلم به تازگی در گفت‌وگویی با شبکه تلویزیونی "ام تی وی" در مورد بازی در نقش "رز" اظهار داشت: «لهجه آمریکایی من می‌توانست خیلی بهتر باشد و همینطور هم بازی‌ام. در ضمن فکر می‌کنم الان هم خیلی زیباتر از آن زمان هستم.»

فیلم تایتانیک در مجموع ۱۱ جایزه اسکار را از آن خود کرد. کیت وینسلت در شاخه بهترین هنرپیشه نقش اول زن نامزد دریافت این جایزه شده بود که در نهایت اسکار به وی تعلق نگرفت.

این فیلم هم‌اینک به صورت سه بعدی در بسیاری از سینماهای جهان به روی پرده رفته است.

سمیرا نیک‌آیین
تحریریه: شهرام احدی