کشف شبکه جاسوسی روسیه در آمریکا: انگیزه‌ها و واکنش‌ها
۱۳۸۹ تیر ۹, چهارشنبه
نیروهای آگاهی و امنیتی آمریکا یکشنبه گذشته (۲۷ ژوئن) ده فرد مظنون به جاسوسی برای روسیه را در خاک آمریکا دستگیر کردند. یک نفر هم در قبرس بازداشت شد. گفته می‌شود که این افراد سال‌ها همچون شهروند عادی آمریکا در ایالات متحده زندگی می‌کرده‌اند.
چند روز پیش از آن، یعنی روز پنجشنبه (۲۴ ژوئن) بود که باراک اوباما و دمیتری مدودف در آرلینگتون در فضایی صمیمی در برابر دوربین‌‌های تلویزیون به همبرگر فروشی "رایز هل برگر" رفتند و هر کدام یک "چیزبرگر" سفارش دادند و سیب‌زمینی سرخ‌کرده را با هم تقسیم کردند. بعد از آن اوباما غذای میز را پرداخت و مدودف گذاشت از او پذیرایی شود. در این زمان اوباما از وجود یک شبکه جاسوسی روسی در خاک آمریکا مطلع بوده است.
ولی پس از اجلاس سران کشورهای گروه ۸ و گروه ۲۰، یعنی سه روز پس از صرف همبرگر، با دستگیری اعضای یک شبکه‌ی جاسوسی، جنجالی در مطبوعات به پا شد، به طوری که سخن از بازگشت به فضای "جنگ سرد" رفت.
گفته می‌شود که اوباما نیز از زمان دستگیری اعضای این شبکه خشنود نبوده است، آنهم کوتاه پس از سفر مدودف به آمریکا. ولی بنا به ارزیابی اداره آگاهی فدرال (اف بی آی)، افراد مظنون خطر را حس کرده و احتمال فرار آنها می‌رفته است. ولی اتهام‌هایی که به آنها زده می‌شود چندان محکم نیستند.
نخستین گزارش‌ها از شیوه‌ی فعالیت این افراد حاکی از آن است که جاسوس حرفه‌ای نبوده‌اند. از نظر دَن درزنر، کارشناس روسیه از دانشگاه تافتس، «این روس‌ها با این شیوه‌ای که کار می‌کردند، چه چیزی را می‌خواستند پیدا کنند که در شبکه‌ی اینترنت نمی‌توان یافت؟»
نقش احتمالی مخالفان سیاست اوباما در نزدیکی به روسیه
در آمریکا محافلی هستند که سیاست نزدیکی اوباما به روسیه را برنمی‌تابند. در کارزار انتخاباتی میان اوباما و مک‌کین از حزب جمهوریخواه، در سیاست خارجی هر یک، هیچ موضوعی به اندازه نوع برخورد با روسیه تا این اندازه متفاوت نبوده است.
مک کین حتا می‌خواست روسیه را از گروه ۸ بیرون بیندازد. از سوی دیگر، وی خواستار گسترش ناتو تا مرزهای روسیه بود، حتا اگر روس‌ها بشدت بدان اعتراض داشته باشند.
برخی دمکرات‌ها از دوران کلینتون نیز که هنوز برخی‌شان مقام‌های مهم دولتی دارند، نسبت به پیشنهادهای اوباما به روسیه به دیده‌ی تردید می‌نگرند. آنها هنوز افتخار می‌کنند که در دوران کلینتون قلمرو ناتو، با وجود مقاومت کرملین، به سمت شرق اروپا گسترش یافت. آنها همچون گذشته به قدرتمندان جدید حاکم بر روسیه با سوءظن می‌نگرند.
ولی کاخ سفید کوشید پس از طی تنش‌های دوران جرج دبلیو بوش، دور جدیدی از مناسبات را با روسیه آغاز کند. این رویکرد نخستین ثمرات خود را نشان داد. مسکو اجازه داد آمریکایی‌ها از مسیرهای جدید نقل و انتقال به افغانستان استفاده کنند. همین‌طور کرملین دست‌کم با تحریم‌‌های نرم علیه جمهوری اسلامی ایران موافقت کرد. هر دو طرف در مورد قرارداد کاهش کلاهک‌های اتمی به توافق رسیدند و مدودف در مصاحبه‌ها از "رفیق همراه، اوباما" سخن می‌راند. آمریکایی‌ها هم از این تعارفات کردند.
می‌توان پرسید، آیا قرار است این سیاست دولت آمریکا که پرثمر بوده، توسط برخی محافل سیاسی این کشور تخریب شود؟ آیا قرار است مناسباتی که میان دو قدرت رو به تنش‌زدایی می‌رود، با مانع یک جنجال جاسوسی برخورد کند؟ صاحب‌نظران واقع‌بین این احتمال را نمی‌دهند.
چارلز کاپچان، مسئول دایره اروپا در شورای امنیت ملی دوران ریاست جمهوری بیل کلینتون، در این زمینه به اشپیگل آنلاین می‌گوید: «قضیه‌ی جاسوسی در این دور جدید از مناسبات آمریکا و روسیه بیشتر یک چالش تبلیغاتی است تا یک تهدید واقعی».
فیودور لوکیانوو، سردبیر مجله‌ی تخصصی "روسیه و مسائل جهانی" به روزنامه "گاردین" چاپ لندن می‌گوید: «من فکر نمی‌کنم که این مسئله به یک جنجال بزرگ بدل شود». وی می‌افزاید که این قضیه حداکثر می‌تواند تا اندازه‌ای جبهه‌ی محافظه‌کاران در سنای آمریکا را تقویت کند که نسبت به تصویب قرارداد خلع سلاح با روسیه به دیده‌ی تردید می‌نگرند.
کارشناسان دیگر معتقدند که دریافت یک پاسخ از جانب روسیه اجتناب‌ناپذیر است، ولی آن شدت را نیز نخواهد داشت که از سوی یک نماینده‌ی مجلس دوما مشاهده شده بود. ولادیمیر کولِسنیکوو، معاون دادستان کل کشور و نماینده‌ی مجلس دومای روسیه در واکنش به دستگیری افراد مظنون به جاسوسی گفت: «این چیز محرمانه‌ای نیست که در روسیه نیز افرادی برای سازمان مخفی آمریکا کار می‌کنند ... این افراد در زمانی که شناسایی می‌شده‌اند، بدون اینکه صدایی بلند شود، از کشور اخراج می‌شدند، ولی امروز باید آنها را به طور علنی دادگاهی کرد». وی افزود، انتظار دارد دولت روسیه "واکنش متناسب" از خود نشان دهد.
با این حال باراک اوباما، رئیس جمهوری آمریکا قصد ندارد آتش قضیه را بیش از این تند کند. وی که روز سه‌شنبه درباره‌ی وضعیت اقتصاد ملی کشور سخن می‌گفت، در پاسخ به پرسش یک خبرنگار در مورد دستگیری افراد مظنون به جاسوس گفت: «Thank you»، و به همین عبارت اکتفا کرد.
ناکامی‌های جاسوسی روسیه در خارج از مرزها
به طور کلی به نظر می‌آید که روسیه در سال‌های اخیر در زمینه فعالیت‌های جاسوسی برونمرزی چندان موفق نبوده است. در ماه ژانویه‌ی سال جاری مقام‌های لهستان یک جاسوس روس را شناسایی کردند. در اسپانیا یک دادگاه این کشور در ماه فوریه یک مأمور اطلاعاتی مسکو را به ۱۲ سال زندان محکوم کرد.
در اوایل سال جاری، رسانه‌های هند جزئیات فعالیت یک زن بلوند روسی در مأموریت برای وطن‌اش را افشا کردند. این زن که دل یک افسر نیروی دریایی هند را ربوده بود، می‌کوشید از طریق این کادر بلندپایه‌ی ارتش هند، مقام‌های بالاتر وی را برای خرید ناو هواپیمابر روسی "آدمیرال (دریادار) گروشکوو" متقاعد سازد.
در آلمان نیز، بر اساس هشدار سازمان امنیت آلمان در اواسط ماه ژوئن امسال، فعالیت مأموران روسیه تشدید شده است. این فعالیت‌ها بیشتر حول کسب اطلاعات در زمینه‌‌ی فن‌آوری و داده‌های حوزه‌ی اقتصاد است.
"رفقای افسر"
به گزارش اشپیگل آنلاین، این مأموران دستور مقام‌های ارشد خود را اجرا می‌کنند: «رفقای افسر» بایستی «فعال‌تر از پیش، از منافع شرکت‌های روسی در خارج از مرزها پشتیبانی کنند»، از جمله از «توانمندی دفاعی روسیه». این سخنان ولادیمیر پوتین در سال ۲۰۰۷ است، هنگامی که وی هنوز ریاست جمهوری را برعهده داشت. او سال‌ها پیش‌تر از آن به عنوان افسر ارشد کا گ ب در شهر درسدن آلمان خدمت می‌کرد.
DK/BM