هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه آمریکا روز سه‌شنبه (۱۰ ژانویه) به وقت محلی در بیانیه‌ای آغاز غنی‌سازی اورانیوم در تأسیسات فردو را محکوم کرد. وی در این بیانیه تأکید کرده که ایران هیچ توجیهی در این زمینه ندارد و برداشتن این گام‌ها ایران را به ساخت سلاح هسته‌‌ای نزدیک‌تر می‌کند. کلینتون از ایران خواست که هر چه سریع‌تر به غنی‌سازی اورانیوم در تأسیسات فردو در قم خاتمه دهد و به تعهدات بین‌‌المللی خویش پایبند بماند.

"اتحادیه اروپا" نیز نسبت به آغاز غنی‌سازی اورانیوم در تأسیسات زیرزمینی "فردو" واکنشی شدید نشان داد و آن را "نقض" قطعنامه‌های شورای امنیت دانست. در همین راستا، نشستی که قرار بود آخر این ماه درباره اقدامات تحریمی علیه ایران برگزار شود، یک هفته جلو افتاد و تاریخ ۲۳ ژانویه برای آن تعیین شد. احتمال می‌رود که تحریمات شدیدتری علیه ایران وضع شود که صنعت نفت را نیز در بر گیرد.

علی اصغر سلطانيه، نماينده‌دائم ايران در "آژانس بين‌المللی انرژی اتمی"، واكنش قدرت‌های غربی به آغاز فعاليت غنی‌‌سازی اورانیوم در سايت فردو در نزدیکی قم را "اغراق‌آميز و با انگيزه سياسی" خواند. وی ضمن تائید فعاليت‌های غنی‌‌سازی اورانیوم در سايت یادشده گفت: «تمام فعاليت‌های هسته‌‌ای ايران، از جمله غنی‌‌سازی در نطنز و فردو تحت نظارت كامل آژانس با حضور بازرسان و دوربين‌های آژانس كه به طور ۲۴ ساعته فعاليت می‌‌كنند، قرار دارد.» آژانس اتمی این گفته مقامات ایرانی را تائید کرده است.

"آژانس بین‌المللی انرژی اتمی" روز دوشنبه (۹ ژانویه) در اطلاعیه‌ای از اقدام ایران مبنی بر غنی‌سازی اورانیوم ۲۰ درصدی در تأسیسات فردو انتقاد کرد. قدرت‌های غربی از جمله آمریکا و آلمان این اقدام را موجب شدت گرفتن مناقشه اتمی دانستند.

غرب ایران را متهم می‌کند که زیر پوشش برنامه هسته‌ای، در جهت تولید بمب اتمی قدم بر می‌دارد. به نظر مقامات غربی، اورانیوم ۲۰ درصدی کاربرد دوگانه دارد، یعنی هم می‌تواند در مصارف تولید برق یا تحقیقات پزشکی به کار رود و هم در تولید بمب هسته‌ای. شورای امنیت سازمان ملل متحد تا کنون با تصویب ۴ قطعنامه ایران را از ادامه این گونه فعالیت‌ها منع کرده است.

حمله نظامی؛ یک گزینه

ایالات متحده به ویژه به خاطر اسرائیل، یعنی مهم‌ترین متحد غرب در خاورمیانه، نگران روند وقایع ایران است. مارک هیبس، از کارشناسان مؤسسه کارنگی در امور تقویت صلح، عقیده دارد: «اسرائیل به ایران هشدار داده است که برای متوقف ساختن فعالیت‌های هسته‌ای آن، از حمله نظامی به تأسیسات آن ابایی ندارد.» این تحلیل‌گر سیاسی تصریح می‌کند که با طرح شدن امکان حمله نظامی «مناقشه هسته‌ای به طرف مرحله‌ای خطرناک پیش می‌رود.»

ایران از سویی فعالیت سایت فردو را بی‌اهمیت جلوه می‌دهد و آمادگی خود را برای از سرگیری مذاکرات هسته‌ای، که از یک سال پیش قطع شده است، اعلام می‌کند، اما از سوی دیگر به تهدیدات لفظی خود ادامه می‌دهد، با مانور نظامی در خلیج فارس قدرت‌نمایی می‌کند و از احتمال مسدود کردن "تنگه هرمز" سخن می‌گوید.

مقامات رسمی ایران در آخرین اقدام سیاسی خود علیه ایالات متحده، یک آمریکایی ایرانی‌تبار به نام امیر میرزای حکمتی را به اتهام جاسوسی برای سازمان اطلاعاتی امریکا (سیا) به اعدام محکوم کردند. ایران ماه گذشته یک هواپیمای بدون سرنشین را به نمایش گذاشت و پرواز آن بر فراز خاک ایران را اقدامی خصمانه از طرف آمریکا دانست.

"نگرانی" روسیه

منابع رسمی روسیه گفته‌اند که روند تحولات مربوط به مناقشه هسته‌ای ایران را "با نگرانی" دنبال می‌کنند. وزارت خارجه روسیه شامگاه سه‌شنبه (۱۰ ژانویه) در سایت اینترنتی خود ابراز تأسف کرد که ایران همچنان به خواسته‌های جامعه بین‌المللی بی‌توجهی می‌کند.

 وزارت خارجه روسیه از تمام طرف‌های ذینفع در مناقشه هسته‌ای درخواست کرد که "از اقدامات شدید و عجولانه" پرهیز کنند و در عوض به از سرگیری گفت‌وگوهای "کشورهای ۵ به اضافه یک" با ایران کمک کنند. در اطلاعیه وزارت خارجه روسیه گفته می‌شود: «امیدوار هستیم که ایران به ضرورت همکاری نزدیک با مقامات انرژی هسته‌ای توجه کند».

روسیه همچنان با تدابیر شدیدتر تحریمی علیه ایران مخالفت می‌کند و مایل است به همکاری‌های تجارتی خود با ایران ادامه دهد. به یاری روسیه، در تابستان گذشته نیروگاه هسته‌ای بوشهر در جنوب ایران گشایش یافت.

 چین و ژاپن، خریداران مهم نفت ایران

دولت باراک اوباما به تلاش‌های خود برای به انزوا کشیدن ایران ادامه می‌دهد. روز سه‌شنبه (۱۰ ژانویه) تیموتی گایتنر وزیر خزانه‌داری آمریکا، تلاش کرد مقامات چینی را به همکاری با قدرت‌های غربی در اقدامات تنبیهی علیه ایران قانع کند.

 جمهوری خلق چین، که با وضع تحریم‌های شدیدتر علیه ایران، مخالفت نشان داده، گفته است که مناقشه هسته‌ای ایران می‌تواند "پیامدهای فاجعه‌بار" داشته باشد. چین در حال حاضر خریدار بیش از یک پنجم از نفت خام ایران است.
چن ژیادونگ، یک دیپلمات چینی متخصص در مسائل خاورمیانه در گفت‌وگویی با خبرگزاری رسمی کشورش گفت: «ما مصرانه از تمام کشورهای ذینفع می‌خواهیم از هر اقدامی که تنش‌های کنونی را به سوی شرایط جنگ ببرد، خودداری ورزند.» وی افزود: «اگر جنگی در این منطقه روی دهد، نه تنها کشورهای منطقه را به کام خود می‌کشد، بلکه اقتصاد جهان را به بحرانی عمیق فرو می‌برد.»

 ژاپن نیز گفته است که از شدت‌گیری رویارویی "بسیار نگران" است. از سوی ژاپن نشانه‌های روشن‌تری از همراهی با غرب در اعلام اقدامات تحریمی علیه جمهوری اسلامی دیده می‌شود. کوشیرو گمبا، وزیر خارجه ژاپن، در دیدار از کشورهای خلیج فارس، ابراز امیدواری کرد که مجادله با ایران "از راه دیپلماتیک و به صورت صلح‌آمیز" حل شود.
وزیر خارجه ژاپن در گفت‌وگو با مقامات کشورهای تولیدکننده نفت، درباره احتمال خرید نفت خام بیشتر از آنها برای جایگزینی نفت خام ایران رایزنی کرده است. ژاپن با خرید حدود ۱۴ درصد از نفت ایران، ۹ درصد از واردات نفتی خود را تأمین می‌کند.

عربستان سعودی به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت خام اوپک، از ظرفیت کامل برای افزایش تولید نفت خام برخوردار است. به همین دلیل، از عربستان به عنوان مهم‌ترین گزینه برای پر کردن جای خالی ایران یاد می‌شود. عربستان تعهد کرده است در صورت کاهش عرضه نفت خام در بازار جهانی، از ظرفیت‌های تولید اضافی خود برای پر کردن این خلاء بهره بگیرد.

اقتصاد ایران به صادرات نفت وابسته است و حدود ۶۰ درصد از درآمدهای دولت از این راه تأمین می‌شود. جمهوری اسلامی برای مقابله با تحریم‌ها به اقدامات زیادی دست زده است، با وجود این گفته می‌شود که پیامدهای فشار اقتصادی روز به روز آشکارتر می‌شود، برای نمونه پول رسمی ایران (ریال) در سه ماه گذشته یک سوم ارزش خود را از دست داده است.

AA/SJ