کمبود بنزین؛ ادعاهای بزرگ، مشکلات بزرگ‌تر
۱۳۸۹ مرداد ۶, چهارشنبه
بر اساس آمار رسمی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران که امروز، چهارشنبه ششم مرداد ماه، منتشر شده مجموع مصرف بنزین کشور در هفته منتهی به اول مردادماه نسبت به هفته پیش از آن نزدیک به هفت میلیون لیتر افزایش داشته است. در همین مدت مصرف گازوئیل نیز ده درصد بیشتر شده. ایران حدود ۴۰ درصد از بنزین مورد نیاز خود را از خارج تامین می‌کند. در پی صدور قطعنامه‌ی ۱۹۲۹ شورای امنیت سازمان ملل و تحریم‌های یک‌جانبه‌ی آمریکا و اتحادیه اروپا که صنایع نفت و گاز در کانون آن قرار دارد، بزرگترین صادرکنندگان بنزین به ایران از ادامه‌ی همکاری با جمهوری اسلامی خودداری کرده‌اند.
کارشناسان احمدی‌نژاد را جدی نمی‌گیرند
ظرفیت تولید بنزین در داخل ایران در حال حاضر حدود ۴۴ میلیون لیتر در روز بیشتر نیست. اخیرا که مصرف بنزین از ۶۶ میلیون لیتر در روز فراتر رفته، واردات روزانه‌ی نزدیک به ۲۳ میلیون لیتر بنزین ضروری است. محمود احمدی‌نژاد بارها، از جمله هفتم تیرماه ۸۹، ادعا کرده «در صورت نیاز ظرف مدت یک هفته می‌توانیم تولید بنزین خود را ۲۰ میلیون لیتر افزایش داده و در این زمینه خودکفا شویم.»
ظاهرا حتا مسئولان شرکت ملی نفت و کارشناسان این حوزه نیز سخنان احمدی‌نژاد را جدی نمی‌گیرند و در اظهاراتشان نشان می‌دهند، افزایش ظرفیت تولید در این ابعاد به این سرعت ناممکن است. وزیر نفت مسعود میرکاظمی، در تازه‌ترین اظهارات خود از طرح‌هایی سخن گفته است که در صورت موفقیت‌آمیز بودن مراحل آزمایشی آنها روزانه ۱۵ میلیون لیتر بنزین به تولید افزوده خواهد شد. او خودکفایی در تولید بنزین را به سال ۱۳۹۲ موکول کرده است.
خودکفایی ظرف یک هفته یا چند سال؟
برخلاف ادعاهای محمود احمدی‌نژاد، مسئولان شرکت نفت زمان لازم برای رسیدن به خودکفایی در تولید بنزین را از دو ماه تا چند سال ذکر می‌کنند. خبرگزاری نیمه‌دولتی فارس، ۲۱ تیرماه سال جاری از قول حسین نقره‌کار شیرازی معاون امور بین‌الملل وزیر نفت نوشت، در صورت قطع کامل فروش بنزین به ایران «در عرض ۲ ماه پتروشیمی‌های ما امکان تولید اضافه ۱۷ میلیون لیتر را دارند و ۵ ۶ میلیون لیتر باقی مانده تا ۲۳ میلیون لیتر واردات بلافاصله قابل جایگزینی است.»
چهار روز پیش محمد رویانیان که ریاست ستاد مدیریت حمل و نقل و مصرف سوخت را بر عهده دارد به خبرنگاران گفت «ما تا آخر سال ۱۰ میلیون لیتر در روز به تولید اضافه می‌كنیم.» در این صورت کشور حتا در پایان امسال نیز هنوز ۱۳ میلیون لیتر بنزین تا "خودکفایی" مورد ادعای احمدی‌نژاد فاصله خواهد داشت.
راه‌های تامین بنزین مورد نیاز
به رغم دشواری‌ها به نظر می‌رسد جمهوری اسلامی برای تامین بنزین مورد نیاز خود در کوتاه مدت راه‌هایی داشته باشد؛ با این همه هیچ یک از این راه‌ها به معنای دست یافتن به "خودکفایی" نیست. ایران می‌تواند بخشی از نیاز خود را از طریق دلالان یا از راه قاچاق تامین کند. بنابر گزارش‌ها قاچاقان بنزین از کردستان عراق از مدتی پیش با شتابی روزافزون آغاز شده است. ورود بنزین از این مسیر مورد تایید مقامات کردستان قرار گرفته است.
یکی دیگر از امکانات، استفاده از ذخائر استراتژیک کشور است که برای مدت کوتاهی جوابگوی مشکلات خواهد بود. راه دیگر جبران کاهش صادرات بنزین به ایران، تغییر کاربری برخی از صنایع پتروشیمی است. ظاهرا این مهمترین راهی است که اکنون در دستور کار قرار دارد. بی جهت نیست که خبرگزاری‌های داخلی امروز گزارش داده‌اند، وزیر نفت در حاشیه بازدید از عسلویه «از آماده باش مجتمع‌های پتروشیمی برای تولید آزمایشی روزانه بیش از ۱۵ میلیون لیتر بنزین خبر داد.» محمد رویانیان نیز سوم خرداد گفت «در صورت تحریم می‌توانیم از ظرفیت پتروشیمی‌ها استفاده كنیم.»
ضربه از طریق بنزین؟
هیچ یک از راه‌هایی که از طریق آن بتوان در کوتاه مدت کسری بنزین را تامین کرد، کم‌هزینه و بدون پیامدهای منفی نیستند. اختصاص بخشی از ظرفیت صنایع پتروشیمی و پالایشگاه‌ها به تولید بنزین به معنای از دست دادن دیگر تولیداتی است که بخشی از درآمدهای نفتی را نصیب کشور می‌کند. همچنین تغییر در چرخه‌ی تولید صنایع عظیم نفتی هزینه‌های اضافه‌ای را به کشور تحمیل خواهد کرد.
به نظر می‌رسد، ادعای مسئولان جمهوری اسلامی که تحریم‌ها را بی‌اثر و حتا باعث رونق تولید و تسریع خودکفایی عنوان می‌کنند چندان با واقعیت همخوانی نداشته باشد. در این میان گاهی به وجود مشکلات در این حوزه نیز اعتراف می‌شود. به گزارش خبرگزاری ایلنا محمد رویانیان می‌گوید «مهمترین سوختی كه دشمنان میتوانند از طریق آن به كشور ضربه بزنند بنزین است.»
احمدی‌نژاد: صرفه‌جویی نیمی از مصرف!
محمود احمدی‌نژاد همان روز که از "خودکفایی در تولید بنزین در ظرف یک هفته" سخن می‌گفت، تاکید کرد «ایران کشوری است که اگر مردم آن تصمیم بگیرند میتوانند مصرف بنزین را بدون آسیب رساندن به رشد اقتصادی خود تا نصف کاهش دهند.» ظاهرا این نیز راه‌کار دیگری برای مقابله با تحریم بنزین تلقی می‌شود؛ به شرط این که شهروندان "تصمیم" مورد نظر احمدی‌نژاد را بگیرند و مانند هفته‌ی گذشته مصرف بنزین افزایش پیدا نکند.
در روزهای نخست مرداد ماه کنفرانسی زیر عنوان "مدیریت و بهینه سازی مصرف" در تهران تشکیل شد تا در آن کارشناسان به بررسی مشکلات این عرصه بپردازند. به گزارش ایلنا مدیر پژوهشگاه صنعت نفت در این سمینار گفته است «نبود اهداف مشخص کلان و تعریف شده در سطح ملی، نبود مرجع جامع مدیریت انرژی، عدم وجود ارتباط تنگاتنگ بین واحدهای پژوهشی انرژی، نبود چشم انداز مشخص در زمینه برنامه‌ریزی انرژی، ...از جمله مشکلات کشور در این حوزه به شمار می‌رود.»
BK/BM