عبدالفتاح سلطانی، سخنگوی کانون مدافعان حقوق بشر، می‌گوید، زمینه‌ی صدور مجازات اعدام برای کودکان، سن مسئولیت کیفری در ایران است که برای پسر ۱۵ سال و برای دختر ۹ سال تمام قمری است. از این رو به عقیده‌ی وی ابتدا باید سن مسئولیت کیفری در ایران همانند سایر کشورهای پیشرفته جهان به ۱۸ سال برسد.

دویچه‌وله: آقای سلطانی کانون مدافعان حقوق بشر فراخوانی را صادر کرده است با عنوان «اعدام بس کودکان». اگر ممکن است در مورد این طرح بیشتر برای ما توضیح بدهید.‌

عبدالفتاح سلطانی: می‌دانید که در جامعه‌ی ما هم از نظر قوانین و هم از نظر وضعیت اجتماعی این جامعه، عده‌ای از کودکانی که زیر هجده سال هستند بعضا مرتکب تخلفات یا اعمال خلاف قانون می‌شوند که طبیعی است جامعه باید در رابطه با این اعمال عکس‌العمل نشان بدهد. اما آنچه باید در جامعه ما به نحوی با آن برخورد شود و از آن جلوگیری شود، اعدام کودکانی است که در زیر هجده سال گرفتار ناهنجاری‌های رفتاری و اجتماعی می‌شوند و ممکن است دست به اعمال خلاف قانون از قبیل قتل، سرقت یا امثال آن بزنند.

هیچ انسان خردمندی نمی‌گوید که اگر کسی مرتکب تخلف شد، مخصوصا در سنین زیر هجده سال، این شخص باید رها شود یا به او جایزه‌‌‌‌‌‌‌ بدهند، بلکه آنچه مورد نظر ماست این است که هرکسی، مخصوصا منظور ما کودکان زیر هجده سال هستند، اگر مرتکب جرمی بشوند، نباید مجازات اعدام برای این اشخاص در نظر گرفته شود، بلکه باید فرصت بازسازی شخصیت‌شان به آنها داده شود، در کانون‌های اصلاح و تربیت نگهداری شوند، تا زمانی که بازسازی شخصیت پیدا کنند و شرایط بازگشت‌شان به دامان جامعه فراهم بشود. حتا از نظر شرعی و مذهبی هم وقتی در قرآن، کتاب مقدس مسلمان آمده که هر انسانی اگر توبه کند، توبه‌اش پذیرفته می‌شود، طبیعی است اگر کودکان زیر هجده سال اعدام شوند، فرصت توبه از آنان گرفته می‌شود. یعنی امکان بازگشتن به زندگی شرافتمندانه در دامن اجتماع برایشان فراهم نخواهد شد.

لذا ما معتقد هستیم که از همه‌ی مسئولین، از افکار عمومی داخلی و خارجی باید بخواهیم که کمک کنند تا قوانینی که در این زمینه هست اصلاح شود و شرایطی فراهم شود که هیچ جوان یا نوجوان زیر هجده سالی که مرتکب جرمی شد، مواجه با مجازات اعدام نشود، خواه قصاص باشد یا هر نام دیگری که می‌خواهند برایش بگذارند.

از آنجایی که ریشه‌ی مجازات اعدام برای افراد زیر هجده سال در تعیین سن مسئولیت کیفری است که در ایران برای دختر ۹ سال تمام قمری و برای پسر پانزده سال تمام قمری است، آیا اولویت این طرح فراخوان کانون، در رابطه با تغییر سن مسئولیت کیفری است یا این که فعلا شما فقط روی مجازات اعدام می‌خواهید کار کنید؟

ما معتقدیم این موضوع باید ریشه‌ای اصلاح شود. یعنی اولین کاری که باید صورت بگیرد، اصلاح قوانین مربوط به مسئولیت کیفری است. می‌دانید که مسئولیت کیفری با تکالیف شرعی فرق می‌کند. اگر در قوانین و مقررات شرعی ما مثلا برای واجب شدن نماز یا روزه، سنی در نظر می‌گیرند و آن بلوغ جسمی است مثلا ۹ سال برای دختر یا پانزده سال برای پسر، این به این معنا نیست که یک کودک در سن پانزده سالگی یا در سن نه سالگی به بلوغ فکری هم رسیده باشد. الان که در دادگاههای ما عده‌ای از قضات فهمیده‌اند و دارند حکم صادر می‌کنند، جوان‌های زیر هجده سالی را که مرتکب جرمی مثل قتل می‌شوند، چون به بلوغ فکری نرسیده‌اند، حکم اعدام برایشان صادر نمی‌کنند. حداقل بعضی موارد این جوری شده است.

همین امروز در روزنامه‌ها این مطلب آمده بود که برای پسری که در سن پانزده ـ شانزده سالگی مرتکب قتل شده بود، دادگاه با این استدلال که چون به بلوغ فکری نرسیده است، مسئولیت کیفری به آن معنا که برایش قصاص صادر کنیم وجود ندارد و بنابراین حکم پرداخت دیه برای قتل صادر کرده بود. تقریبا عقلای قوم پذیرفته‌اند که بلوغ جسمی لزوما همزمان و توام با بلوغ فکری نیست. یک انسان می‌تواند به بلوغ جسمی برسد، ولی به حد بلوغ فکری که لازمه‌ی مسئولیت کیفری است هنوز نرسیده باشد.

فکر می‌‌کنید الان سیستم قضایی ایران به گونه‌ای هست که آمادگی پذیرش این طرح کانون مدافعان را داشته باشد؟

من فکر می‌کنم در بدنه‌ی قوه‌ی قضاییه، قضات بسیاری هستند که راضی نیستند کودکان زیر هجده سال مواجه با مجازات اعدام بشوند و حتا من دیده‌ام که در مسئولین عالی‌رتبه‌ی قوه قضاییه نیز بعضا چنین دیدگاه‌هایی دیده شده است. پس من فکر می‌کنم هم در اجتماع ما و هم در قوه قضاییه، زمینه‌ی این کار آماده است و آثاری هم از آن دیده شده است. ما امیدوار هستیم که نماینده‌های مجلس همت کنند و این قانون را اصلاح کنند و مردم هم مطالباتشان را مطرح کنند و دنبال این طرح را بگیرند و برای اجرایش اصرار کنند. فکر می‌کنم که زمینه بسیار آماده است برای این که تغییر اساسی در این قبیل قوانین صورت گیرد و سن ‌‌‌‌مسئولیت کیفری را به هجده سال برسانند.

مصاحبه‌گر: میترا شجاعی

تحریریه: بهنام باوندپور