کمیته حقیقتیاب: مرگ رئیسی باعث فراموشی نقض حقوق بشر نشود
۱۴۰۳ خرداد ۸, سهشنبه
کمیته حقیقتیاب سازمان ملل در نامهای سرگشاده تاکید کرد مرگ رئیسی نباید باعث شود نقض حقوق بشر در ایران به فراموشی سپرده شود. رئیس این کمیته از ایران خواست قوانین مربوط به محدود کردن فضای مجازی و "زنستیزانه" را پس بگیرد.
تبلیغات
سارا حسین، رئیس کمیته حقیقتیاب مستقل سازمان ملل روز دوشنبه ۷ خرداد (۲۷ مه) در نامهای سرگشاده وضعیت حقوق بشر در ایران را بهویژه در ارتباط با زنان وخیم توصیف کرد.
این حقوقدان بنگلادشی در نامه سرگشاده خود نوشته است کمیته حقیقتیاب که پس از اعتراضات سراسری سال ۱۴۰۱ مامور رسیدگی به وضعیت حقوق بشر در ایران بوده در آخرین گزارش خود اقدام جمهوری اسلامی در سرکوب اعتراضات زنان را "نقض جدی حقوق بشر" دانسته که مصداق "جنایات علیه بشریت" شمرده میشود.
رئیس کمیته حقیقتیاب در نامه سرگشاده خود درباره احتمال تاثیر مرگ رئیسی بر "نقض جدی حقوق بشر و نقض قوانین بینالمللی" توسط جمهوری اسلامی هشدار داده است.
سارا حسین در این نامه ضمن اعتراض به تصویب قوانین محدودکننده فضای مجازی و همچنین قانون "عفاف و حجاب" برای محدودیت زنان و دختران ایرانیَ از جمهوری اسلامی خواسته است این قوانین را پس بگیرد.
رئیس کمیته حقیقتیاب در ادامه نامه خود حکومت ایران را فراخوانده است که حق برابری زنان و اقلیتهای مذهبی را بهرسمیت بشناسد.
کمیته حقیقتیاب در گزارش قبلی خود با استناد به اسناد و مدارک ارائه شده از طرف قربانیان خیزش مردمی شهریور ۱۴۰۱ افشا کرده بود که شماری از بازداشتشدگان با خشونت جنسی، از جمله تجاوز جنسی، تهدید به تجاوز، برهنگی اجباری، لمس کردن و برقگرفتگی اندام تناسلی خود مواجه شدند.
جمهوری اسلامی تا کنون به گزارشهای کمیته حقیقتیاب سازمان ملل واکنشی نشان نداده است.
شورای حقوق بشر سازمان ملل ۲۴ نوامبر سال ۲۰۲۲ در یک جلسه اضطراری با اکثریت آرا قطعنامهای را تصویب کرد که در آن از شورای حقوق بشر خواسته شد تا کمیسیونی مستقل و حقیقتیاب برای بررسی موارد نقض حقوق بشر در جریان اعتراضات ایران تشکیل دهد.
سارا حسین، حقوقدان مشهور بنگلادشی ریاست کمیتهحقیقتیاب مستقل سازمان ملل را برعهده گرفت.
اعتراض زنان ایرانی به یادبود رئیسی در سازمان ملل
جمهوری اسلامی ایران بعد از مرگ رئیسی با تبلیغات گستردهای تلاش کرده است بر افکار عمومی جهان تاثیر بگذارد.
مجمع عمومی سازمان ملل متحد قرار است مجلس یادبودی را به مناسبت مرگ رئیسی در روز ۳۰ مه (۱۰ خرداد) برگزار کند. این موضوع اما سبب اعتراض گسترده ایرانیان در داخل و خارج از کشور شده است.
نرگس محمدی فعال حقوق بشر و برنده جایزه نوبل صلح از داخل زندان نامهای نوشته و به سازمان ملل برای برگزاری مراسم یادبود ابراهیم رئيسی اعتراض کرده است. در این نامه آمده است: «روز یادبود رئیسی در سازمان ملل به واقع روز گرامیداشت چوبههای دار، اعدام و کشتار جمعی علیه مردم ایران است.»
شیرین عبادی دیگر برنده جایزه نوبل صلح نیز با انتشار پستی در حساب اینستاگرام خود با تیتر "برگزاری یادبود برای قصاب تهران در سازمان ملل متحد؟!!" به شدت از این اقدام سازمان ملل انتقاد کرده است.
مسیح علینژاد، روزنامهنگار هم در نامهای سرگشاده به آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل نوشته است یادبود "قصاب تهران" که در اعدامهای دستهجمعی پس از انقلاب نقش برجستهای داشته "بیاحترامی به قربانیان او و توهین به خانوادههای آنهاست".
ابراهیم رئیسی و اعدامهای سال ۶۷ به روایت تصویر
ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران شده است. وظیفه او اما در ۲۷ سالگی بعنوان معاون دادستان عضویت در هیئتی بود که حکم اعدام هزاران زندانی سیاسی را بدون محاکمه صادر کرد. گزارش تصویری زیر مروری است بر آن جنایت و دستاندرکارانش.
عکس: IHR
دادستان در ۲۰ سالگی؟
ابراهیم رئیسی که رئیس جمهور ایران شده، مدت کوتاهی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، فعالیت قضایی خود را در ۲۰ سالگی به عنوان دادستان کرج و سپس همدان آغاز کرد. او در سال ۱۳۶۴ به تهران منتقل شد و جانشین دادستان این شهر شد. رئیسی در این سمت عضو "هیئت مرگ" شد و احکام اعدام هزاران نفر را امضا کرد. (عکس در کنار اسدالله لاجوردی، رئیس پیشین زندان اوین و دادستان انقلاب تهران و اسدالله جولایی)
عکس: Keyhan
جنایتی بزرگ در تاریخ نوین ایران
طی دوماه مرداد و شهریور سال ۱۳۶۷ هزاران زندانی سیاسی که حتی بعضی از آنها مدت محکومیت خود را به اتمام رسانده بودند ولی همچنان زندانی بودند و به اصطلاح "ملی کشی" میکردند، اعدام شدند. تعداد دقیق اعدامها هرگز فاش نشد. تعداد قربانیان این واقعه نزد مراجع مختلف متفاوت و تا ۴۴۸۴ نفر تخمین زده میشود. گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل تعداد زندانیان سیاسی اعدامشده را دستکم ۱۸۷۹نفر اعلام کردهاست.
عکس: IHR
پیشزمینه تاریخی
در مورد علل اعدامهای دستهجمعی در تابستان سال ۶۷ نظرات مختلفی وجود دارد: برخی معتقدند این اعدامها نتیجه جدال جمهوری اسلامی با سازمان مجاهدین ومشخصا واکنش به عملیات "فروغ جاویدان" بوده است. روایت قویتر اما این است که کشتار زندانیان سیاسی از قبل برنامهریزی شده بود، به خصوص که زندانیان اعدام شده فقط اعضای مجاهدین نبودند، بلکه از اعضای گروههای چپ همچون راهکارگر، فدائیان و حزب توده نیز بودهاند.
عکس: Akhbar-rooz
حکم آیتالله خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی
پس از قبول قطعنامه ۵۹۸ سازمان ملل و متعاقب آن حمله سازمان مجاهدین و عملیات "مرصاد" ، روح الله خمینی در حکمی افرادی را مامور بررسی مجدد وضعیت زندانیان کرد و نوشت:« کسانی که در زندانهای سراسر کشور بر سر موضع نفاق خود پافشاری کرده و میکنند، محارب و محکوم به اعدام میباشند و تشخیص موضوع نیز در تهران با رای اکثریت آقایان حجتالاسلام نیری و جناب آقای اشراقی و نمایندهای از وزارت اطلاعات میباشد».
عکس: Eghtesadnews.ir
نقش سید احمد خمینی در صدور حکم قتلعام
آیتالله منتظری که در آن زمان جانشین آیتالله خمینی، رهبر جمهوری اسلامی بود در خاطرات خود که سالها بعد منتشر کرد مینویسد که "در آن زمان گفته میشد که نامه اول به خط سید احمد خمینی نوشته شدهاست و در مورد نامه دوم هم آشکارا دستخطِ سؤالکننده و پاسخ دهنده نامه یکسان است". آیتالله منتظری به علت انتقادهایش از سمت خود غزل شد و در حصر خانگی درگذشت.
عکس: jamaran.ir
اعضای هیئت مرگ
گرچه در حکم خمینی از اسامی مرتضی اشراقی (سمت راست- دادستان تهران)، حسینعلی نیری (رئیس هیئت – نفر وسط) و مصطفی پور محمدی (نماینده سازمان اطلاعات- سمت چپ) یاد شده، اما ابراهیم رئیسی (معاون دادستان- پائین سمت راست) و اسماعیل شوشتری (رئیس سازمان زندانها – پائین سمت چپ) نیز در جلسات و صدور احکام حضور داشتند. ابراهیم رئیسی در آن زمان ۲۷ ساله بود.
عکس: Iranhr
آغاز اعدامها
یرواند آبراهامیان تاریخنگار ایرانی مینویسد: «روز جمعه ۲۸ تیرماه ۱۳۶۷ درهای زندانها بسته و تلفنها قطع شد. تلویزیونها را از برق کشیدند و از توزیع نامهها، روزنامهها و بستههای دارویی خودداری ورزیدند. ساعات ملاقات حذف شد و بستگان زندانیان را از حول و حوش زندانها پراکنده ساختند. رفتوآمد زندانیان به مکانهای عمومی مانند درمانگاهها، کارگاهها، قرائت خانهها، تالارهای تدریس و حیاطها ممنوع شد.»
عکس: Private
سئوالات مرگ و زندگی
به گفته آبراهامیان، هیئت اعدام در تهران به زندانیان اطمینان میدادند که چند سؤال برای "اعطای عفو عمومی" میپرسند. در مورد مجاهدین میپرسیدند "آیا حاضر به معرفی یاران سابق خود در برابر دوربین هستید؟"، "آیا حاضر هستید به خط مقدم رفته و از روی مینهای دشمن عبور کنید؟" و در مورد چپ گرایان، "آیا حاضرید علنی ماتریالیسم تاریخی را نفی کنید؟"، "آیا حاضر به نفی اعتقاد گذشتهتان در مقابل دوربین هستید؟"
عکس: Iran-emrooz.net
اعدام با طناب دار
به گزارش شاهدان عینی "هیئت اعدام" در صورت عدم رضایت از پاسخها، فوراً دستور انتقال به اتاقی برای نوشتن وصیتنامه را میداد و سپس زندانیان در دستههای شش نفری و با چشمان بسته به دار آویخته میشدند.
عکس: picture-alliance/NurPhoto/S. Hosseini
دفن در گورهای دستهجمعی
اعدام شدگان بدون اطلاع به خانوادهها، در گورهای دستهجمعی به خاک سپرده میشدند. بیشتر خانوادهها نیز پس از چند ماه خبردار شدند که فرزندانشان اعدام شدهاند.
عکس: DW/S. Montazari
اعتراض آیتالله منتظری
آیتالله احمد عابدینی در خاطراتش میگوید: «بنا شد نزد آیتالله منتظری برویم و بخواهیم موقتاً سکوت کند. او جواب داد: افرادی که محاکمه شدهاند و در زندانند و دوران محکومیت خود را به سر میبرند و جرم جدیدی مرتکب نشدند، به چه دلیل باید دوباره سوال و جواب کرد و سپس اعدام؟ گروهی از منافقان به ایران حمله کردهاند، این چه ربطی به زندانیان دارد؟ میگویید در این امور من سکوت کنم؟».
عکس: DW/A. Amini
"شما را در آینده جزء جنایتکاران درتاریخ مینویسند"
براساس فایل صوتی منتشر شده، آیتالله حسینعلی منتظری در یک جلسه حضوری در مرداد ۱۳۶۷ با حضور اعضای هیئت اعدامها، یعنی حسینعلی نیری (حاکم شرع وقت)، مرتضی اشراقی (دادستان وقت)، ابراهیم رئیسی (معاون وقت دادستان) و مصطفی پورمحمدی (نماینده وقت وزارت اطلاعات در زندان اوین) به آنها میگوید که "شما را در آینده جزء جنایتکاران در تاریخ مینویسند".
عکس: Getty Images
حمید نوری، در زندان سوئد
از جمله کسانی که در زمان اعدامهای مخالفین سیاسی دهه شصت نقش موثری داشت، میتوان به حمید نوری اشاره کرد که دادیار وقت زندان گوهردشت کرج بود. او که در آن زمان با نام مستعار "عباسی" احکام ناعادلانهای را علیه بسیاری صادر کرده، مدتی پیش در سوئد شناسایی، بازداشت و در یک روند قضایی تفهیم اتهام شده است.
عکس: Iraj Mesdaghi
سایه جنایت بر ریاست جمهوری
سازمان عفو بینالملل پس از انتخاب ابراهیم رئیسی به ریاست جمهوری اسلامی با اشاره به اعدام هزاران زندانی سیاسی در تابستان ۶۷ خواستار آن شد که رئيسی، "به خاطر جرائم بینالمللی" تحت تعقیب کیفری قرار گیرد.
رئیسی؛ مدافع حقوق بشر؟
خبرنگار شبکه تلویزیونی الجزیره در اولین نشست خبری پس از انتخابات از ابراهیم رئیسی در مورد نقش او در اعدامهای ۶۷، قرار گرفتن در لیست تحریمهای حقوق بشری و درخواست محاکمه او از سوی نهادهای فعال حقوق بشر پرسید. مترجم این نشست از ترجمه کامل این سوال خودداری کرد. رئیسی بدون اشاره به نقشاش در اعدامها گفت: « تمام اقداماتی که من در مدت مسئولیتم انجام دادم همواره در جهت دفاع از حقوق بشر بوده است.»