با آغاز دومین دوره  ریاست‌ جمهوری دونالد ترامپ و تداوم شعار «نخست آمریکا»، بسیاری از تحلیلگران معتقدند امسال "فضایی متفاوت" بر کنفرانس امنیتی مونیخ حاکم خواهد بود. به‌ گفتۀ برگزارکنندگان، حدود ۶۰ رئیس دولت و حکومت و شمار قابل‌توجهی از شخصیت‌های بانفوذ امنیتی و نظامی از سراسر جهان در این نشست حضور خواهند داشت. اما تمرکز اصلی رسانه‌ها بر هیئت اعزامی آمریکا خواهد بود؛ هیئتی که جی‌دی ونس، معاون رئیس‌جمهور و مارکو روبیو، وزیر خارجه ایالات متحده، در رأس آن قرار دارند.

نکتۀ قابل توجه این است که پیت هگست، وزیر دفاع جدید آمریکا امسال به مونیخ نمی‌آید و این امر در بحبوحۀ طرح پرسش‌هایی درباره رویکرد نظامی دولت ترامپ، به پیچیدگی فضای نشست دامن زده است. مارک روته که اخیراً به دبیرکلی ناتو رسیده است اما در این کنفرانس حضور خواهد داشت و احتمالاً دیدارهای مهمی میان او و مقامات آمریکایی درباره آیندۀ ناتو انجام خواهد شد.

دونالد ترامپ در ماه‌های اخیر بارها مدعی شده است که اروپا در زمینۀ تجارت و هزینه‌های نظامی "از آمریکا سوءاستفاده کرده است". او این موضع را پیش‌تر نیز در کارزار انتخاباتی‌اش بیان کرده بود: «اگر سهم خود را پرداخت نکنید، ما دیگر از شما محافظت نخواهیم کرد.» اشاره ترامپ به انتقاد قدیمی‌اش از کشورهای اروپایی در ناتو است که به‌اندازه کافی در حوزه دفاعی سرمایه‌گذاری نمی‌کنند؛ درحالی‌که آمریکا همواره بیشترین سهم در هزینه این پیمان را بر عهده داشته است.

اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه‌ وله

در حاشیۀ این کنفرانس، بحث بر سر این خواهد بود که ترامپ اکنون قصد دارد سهم هزینه‌های دفاعی متحدان را از حداقل ۲ درصد تولید ناخالص داخلی به ۵ درصد برساند.

این خواسته، واکنش‌های انتقادی زیادی را به‌ویژه از جانب آلمان برانگیخته است؛ کشوری که در تلاش برای رسیدن به حداقل ۲ درصد بوده و هنوز با این هدف فاصله دارد. نگاه برلین این است که چنین افزایشی فشار مضاعفی بر بودجۀ عمومی خواهد گذاشت و به‌ویژه در دورانی که آلمان درگیر مسائل اقتصادی و انتخابات زودهنگام است، چالش‌برانگیز خواهد بود.

رویکرد جدید جمهوری‌خواهان: "منابع محدود"

در "گزارش امنیتی مونیخ" که هرساله پیش از برگزاری کنفرانس منتشر می‌شود، آمده است که ترامپ و نزدیکانش معتقدند حتی برای یک ابرقدرت جهانی چون ایالات متحده، منابع مالی و نظامی "نامحدود" نیست. این نگاه، پایه و مبنای آنچه به "دکترین منبع‌محور" جمهوری‌خواهان شهره شده، به شمار می‌رود؛ دکترینی که می‌گوید آمریکا ناگزیر است "در هزینه‌ها اولویت‌بندی کند و منافع ملی و داخلی را همیشه مقدم بداند".

پیامد عینی این رویکرد، احتمال بازنگری آمریکا در کمک‌های نظامی و بشردوستانه به کشورهای دیگر است. ازجمله این موارد، کمک به اوکراین است که تاکنون از حمایت جدی واشنگتن بهره‌مند بوده و اکنون پرسش این است که آیا فشار ترامپ بر ضرورت صرفه‌جویی یا تأمین منافع آمریکا، این کمک‌ها را کاهش خواهد داد یا خیر.

آیا "صلح اوکراین" در مونیخ کلید می‌خورد؟

در شرایطی که ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین برای شرکت در این نشست اعلام حضور کرده، شایعاتی مبنی بر احتمال ارائۀ "طرح صلح آمریکا" برای پایان جنگ اوکراین در مونیخ مطرح شده است. گمانه‌زنی‌ها حاکی است که کیت کلاگ، فرستادۀ ویژه ترامپ در امور اوکراین، در مونیخ جزئیاتی را از این طرح تشریح خواهد کرد.

کریستوف هویسگن، رئیس کنفرانس مونیخ که پیش‌تر مشاور سیاست خارجی آنگلا مرکل و نمایندۀ دائم آلمان در سازمان ملل بود، ابراز امیدواری کرده است که این نشست فرصتی برای پیشرفت‌های دیپلماتیک دربارۀ اوکراین فراهم کند.

او محتاطانه می‌گوید: «امیدواریم مونیخ محلی باشد که تحولی در مذاکرات صلح اوکراین رقم بخورد و نشانه‌هایی در دست داریم که ممکن است چنین اتفاقی بیفتد.» درعین‌حال، او تأکید می‌کند هرگونه توافق صلح باید تمامیت ارضی و حاکمیت کی‌یف را تضمین کند.»

عدم دعوت از روسیه و دلایلش

نکته پرسروصدای دیگر آن است که برخلاف روال معمول در سال‌های نه‌چندان دور، مقامات دولت روسیه بار دیگر به مونیخ دعوت نشده‌اند.

هویسگن دراین‌باره تصریح کرده که پیش‌شرط دعوت مسکو، "آمادگی برای گفت‌وگو" و پذیرش اصل حاکمیت اوکراین است. او افزود: «تا وقتی رئیس‌جمهور پوتین دولت کی‌یف یا شخص زلنسکی را به رسمیت نشناسد، گفت‌وگوی واقعی ممکن نیست.»

با این‌ حال، نمایندگانی از مخالفان روس و سازمان‌های غیردولتی این کشور در کنفرانس امنیتی مونیخ حضور خواهند داشت.

طرح ترامپ برای "خرید گرینلند"؛ چشم‌انداز تنش با اتحادیه اروپا

یکی دیگر از نقاط عطف اختلافات میان ترامپ و اروپایی‌ها، ماجرای اعلام آمادگی رئیس‌جمهور آمریکا برای "خرید گرینلند" است؛ سرزمینی که تحت حاکمیت دانمارک به‌شمار می‌رود.

ترامپ حتی در اظهاراتی بحث‌برانگیز، تهدید کرد که در صورت ضرورت، از گزینه‌های دیگر، از جمله "زور"، برای الحاق این منطقه بهره خواهد گرفت. جی‌دی ونس، معاون رئیس‌جمهور نیز طبق گزارش‌ها، از این ایده حمایت کرده و ممکن است در نشست مونیخ بر موضع دولت ایالات متحده تأکید کند.

در اروپا، این موضوع واکنش‌های شدیدی را برانگیخته است. دانمارک آشکارا اعلام کرد "گرینلند فروشی نیست" و بسیاری از سیاستمداران اروپایی، از جمله صدر اعظم آلمان اولاف شولتس، این حرف ترامپ را نقض اصول بنیادین حقوق بین‌الملل دانستند. شولتس در انتقادی مستقیم گفت، "احترام به تمامیت سرزمینی در روابط بین‌الملل باید از سوی همه، از جمله آمریکا رعایت شود".

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

در کنار موضوعات امنیتی و نظامی، بسیاری از شرکت‌کنندگان در کنفرانس، ازجمله کریستوف هویسگن، رئیس آن، بر اهمیت پایبندی به نظم بین‌المللی مبتنی بر منشور سازمان ملل تأکید دارند. هویسگن معتقد است این چارچوب بهترین الگوی ممکن برای حفظ ثبات جهانی است و هرگونه انحراف از آن می‌تواند شکاف‌های خطرناکی در نظام بین‌الملل ایجاد کند.

پیش‌زمینه‌ای بر کنفرانس امنیتی مونیخ

کنفرانس امنیتی مونیخ (MSC) که قدمتی بیش از نیم قرن دارد، همواره سکویی مهم برای گفت‌وگوهای راهبردی در حوزه سیاست خارجی، دفاعی و امنیتی بوده است. این گردهمایی هر سال در هتل مجلل "بایریشر هوف" در مرکز مونیخ برگزار می‌شود و سران کشورها، وزیران خارجه و دفاع، فرماندهان نظامی، نمایندگان پارلمان‌ها و اندیشکده‌های مهم جهان را گرد هم می‌آورد. به‌رغم غیررسمی‌بودن و عدم صدور بیانیه یا مصوبات الزام‌آور، این کنفرانس نقشی کلیدی در تعیین دستورکارهای امنیت بین‌المللی ایفا می‌کند.

در سال‌های گذشته، همکاری نزدیک اروپا و آمریکا همواره یکی از محورهای اساسی این کنفرانس بود و حتی اختلاف نظرهای مقطعی میان دو سوی آتلانتیک نیز هرگز شکل "بحران" واقعی به خود نمی‌گرفت. بااین‌حال، از زمان روی کار آمدن دونالد ترامپ در دورۀ نخست و به‌ویژه اکنون در دور دوم ریاست‌جمهوری‌اش، فضای همگرایی سنتی در حال تغییر است.