بحث و جدل‌های داغ در اجلاس جهانی آب و هوا در کپنهاگ همچنان ادامه دارد. هدف این اجلاس تهیه پیمانی جهت محدودسازی پخش و نشر گازهای گلخانه‌های است. این گازها که عمدتاَ بر اثر مصرف انرژی‌های فسیلی تولید می‌شوند، باعث گرم شدن جو زمین و تغییر و تحولاتی مضر و خطرناک برای محیط زیست شده‌اند. اکثر تصمیمات برای مهار گرمایش زمین معطوف به کاستن از مصرف انرژی‌های فسیلی و روی‌آوردن به انرژی‌های پاک و غیرآلاینده است.

خاورمیانه یکی از کانون‌های عمده تولید انرژی فسیلی است و اقتصاد اکثر کشورهای نفت‌خیز آن به درآمدهای ناشی از صدور این نوع انرژی وابسته است. از همین رو، برخی از کارشناسان معتقدند که کنفرانس کپنهاگ آغاز پایان خاورمیانه و وداع بشریت با دوران نفت است. این ارزیابی چه مبنایی دارد و آیا خاورمیانه به پیامدهای این روند آگاه است؟

دکتر ناصر کرمی، کارشناس محیط زیست و سردبیر سایت محیط زیست در ایران، در این باره با اشاره به سه انگاره رشد، توسعه و پیشرفت، اولی را مقوله‌ای مربوط به قرن نوزدهم می‌داند که ذغال سنگ در سبد انرژی کشورهای صنعتی نقش محوری را داشت و تولید بیشتر، بدون تمرکز و توجه بر سایر مولفه‌های اقتصادی، آموزشی و فرهنگی هدف اصلی این کشورها بود. در قرن بیستم، همزمان با جایگزین شدن نفت به جای ذغال سنگ، مقوله رشد هم جای خود را به توسعه‌ی پایدار داد که همه‌ی مولفه‌ها، مانند رشد اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی می‌بایست با هم در ارتباط باشند و عقب‌ماندگی در هر کدام از این عرصه‌ها می‌توانست پیامدهای زیانباری داشته باشد. ولی اشکال این انگاره هم این است که آن هم بسان رشد، بیشتر کمی است تا کیفی.

در سال‌های اخیر، این رشد کیفی است که به گفتمان مسلط در توسعه جوامع بدل شده؛ امری که با توجه به بحران‌های زیست محیطی، طبعاَ مصرف هر چه کمتر انرژی را الزامی می‌کند و منابع انرژی را هم براساس پاکی، غیرآلایندگی و تجدیدپذیری آنها اولویت‌بندی می‌کند. با توجه به آشکارشدن هر چه بیشتر محدودیت منابع نفتی و انرژی‌های فسیلی و اثرات مخرب آنها برای اقلیم زمین، اولویت‌بندی یادشده اهمیت باز هم فزون‌تری پیدا می‌کند.

کشورهایی مانند هند و چین هم به رغم رشد بالای اقتصادی‌شان که نیاز شدید به انرژی را به دنبال می‌آورد، نمی‌توانند از روند یادشده برکنار باشند. به گفته‌ی کرمی آنها، هم خود فاقد نفت هستند، هم به شدت در معرض آسیب‌های ناشی از کاربرد انرژی‌های فسیلی قرار دارند و هم رویکردشان به انرژی‌های پاک و غیرآلاینده با حمایت اقتصادی و فنی غرب روبرو خواهد شد. ضمن این که خود فناوری تولید این نوع انرژی (بادی، خورشیدی، ژئوترمال، توده‌های زیستی و ...) شاخه‌ای پویا در اقتصاد آنها به وجود خواهد آورد و محل‌های کار زیادی را ایجاد خواهد کرد.

کرمی با استناد به دلایل بالا، نتیجه می‌گیرد که دوران نفت، یا به عبارتی دوران خاورمیانه، در حال به سر آمدن است. او اما می‌گوید که خاورمیانه به این وضعیت و پیامدهای آن آگاه نیست و برای نمونه ایران را مثال می‌آورد که حتی برای ۴ ماه دیگر هم در زمینه امر روزمره‌تری مانند بودجه و ... فاقد برنامه است، چه رسد به برنامه‌ریزی درازمدت‌تر برای گذار به یک اقتصاد غیرنفتی.

به گفته کرمی، بی‌برنامه‌گی یادشده به طریق اولی در زمینه به کارگیری انرژی‌های پاک در گستره ملی ایران هم مشهود است و تلاش چندانی برای افزایش بازدهی انرژی، کاهش مصرف آن و جایگزین کردن انرژی‌های فسیلی با انرژی‌های پاک به عمل نمی‌آید.

کرمی با اشاره به تدارک ضعیف ایران برای شرکت در اجلاس کپنهاگ، می‌گوید که هیئت اعزامی از سوی جمهوری اسلامی تلاش خواهد کرد در این کنفرانس انرژی اتمی را در فهرست انرژی‌های پاک قرار دهد و چالش کنونی بر سر برنامه اتمی ایران را ناقض روح کنفرانس کپنهاگ معرفی کند. کرمی به دیدگاه هواداران محیط زیست استناد می‌کند که انرژی اتمی را از جمله به خاطر لاینحل ماندن مسئله دفع زباله‌های خطرناک آن، در زمره‌ی انرژی‌های پاک به حساب نمی‌آورند. او علاوه بر این، بر سطح پایین فرهنگ تکنیک و ایمنی در خاورمیانه نیز تاکید می‌کند و آن را نیز از دغدغه‌ها و نگرانی‌های مربوط به فعالیت نیروگاه‌های اتمی در کشورهایی مانند ایران می‌داند.

برای شنیدن مصاحبه با ناصر کرمی به فایل صوتی پایین صفحه مراجعه کنید.