از شامگاه جمعه، ۲۵ آذر ماه ۱۳۹۰ نمایندگانی از تشکل‌هایی که زیر عنوان «شورای ملی سوریه» به همکاری می‌پردازند نخستین و بزرگترین کنگره مخالفان بشار اسد را آغاز کردند. قرار است در این دیدار سه روزه اوضاع جاری کشور، سازماندهی بهتر جنبش اعتراضی و چگونگی گذار به دوران پس از دیکتاتوری بشار اسد به بحث و بررسی گذاشته شود.

دیدار با رئیس جمهور جدید تونس

شورای ملی سوریه توسط شماری از مخالفان حکومت اسد که در خارج از کشور اقامت دارند شکل گرفته است. اعضای این شورا با تشکل‌هایی که در داخل کشور فعال هستند ارتباط کمی دارند و تمام مخالفان را نمایندگی نمی‌کنند. این شورا از زمان شکل‌گیری تلاش می‌کند با معترضان حکومت در داخل رابطه‌ی گسترده‌تری داشته باشد.

برهان غلیون، رئیس شورای ملی سوریه ابراز امیدواری می‌کند با برگزاری این کنگره فعالیت مخالفان سازماندهی بهتری پیدا کند و این تشکل بتواند با برنامه‌های مشخص‌تر و توان بیشتر به فعالیت ادامه دهد. به این منظور ۲۰۰ عضو شورا در هتلی در شمال پایتخت تونس گردهم آمده‌اند. برهان غلیون پیش از آغاز کنگره با رئیس جمهور جدید تونس، منصف مرزوقی دیدار و گفتگو کرد. این کشور آغازگر «بهار عربی» و جنبش‌های اعتراضی در منطقه خوانده می‌شود.

مخالفت به دخالت نظامی خارجی

قرار است نتیجه‌ی بحث‌ها و رایزنی‌های سه روزه‌ی مخالفان، روز دوشنبه، ۲۸ آذر در یک نشست خبری تشریح شود. ناظران معتقدند با برگزاری این کنگره شانس شورا برای تبدیل شدن به نماینده‌ی اکثریت معترضان سوری افزایش یافته است.

عبدالله ترکمانی، یکی از سخنگویان شورای ملی سوریه به خبرگزاری آلمان گفت، این شورا از جامعه جهانی می‌خواهد برای حفاظت از جان شهروندان معترض سوری اقدام کند اما با هرگونه دخالت نظامی کشورهای خارجی مخالف است. در روزها و هفته‌های گذشته درگیری‌های مسلحانه میان نیروهای حکومتی و نظامیان جدا شده از ارتش سوریه افزایش یافته است.

در همین حال روز پنج‌شنبه، ۲۴ آذر تعدادی از مخالفان اسد در استانبول از شکل‌گیری ائتلاف دیگری زیر عنوان "اتحاد ملی" خبر دادند.

«اتحادیه عرب ما را می‌کشد»

شهر حمص که روز جمعه شاهد تجمع بیش از ۲۰۰ هزار شهروند معترض سوری بود یکی از مهم‌ترین پایگاه‌های مخالفان و از اصلی‌ترین مراکز فعالیت نظامیان جداشده از حکومت محسوب می‌شود. بنابر گزارش‌ها روز جمعه نیروهای نظامی و امنیتی سوریه بار دیگر حمص را مورد حمله قرار دادند. شبکه خبری الجزیره به نقل از منابع نزدیک به معترضان شمار قربانیان در حمص را دست‌کم ده نفر اعلام کرده است.

یکی از شعارهای اصلی تظاهرات سراسری روز جمعه «اتحادیه عرب ما را می‌کشد» انتخاب شده و هدف آن اعلام نارضایتی از این اتحادیه بوده است. اتحادیه عرب عضویت سوریه را به حال تعلیق درآورده و شماری از مقام‌ها و مسئولان ارشد دولت را تحریم کرده است. به‌رغم این، مخالفان بشار اسد اعتقاد دارند کشورهای عربی در محکومیت حکومت بشار اسد و پشتیبانی از معترضان جدیت و قاطعیت لازم را از خود نشان نمی‌دهند.

لغو اجلاس وزیران خارجه کشورهای عربی

قرار بود وزیران خارجه اتحادیه عرب روز شنبه، ۲۶ آذر، در یک نشست فوق‌العاده در شهر جده عربستان سعودی به بررسی آخرین تحولات سوریه بپردازند و در مورد اقدام‌های احتمالی علیه حکومت بشار اسد رایزنی کنند. این دیدار لغو و به زمان نامعلومی موکول شده است. روزنامه آلمانی "دی ولت" از قول یکی از دیپلمات‌های اتحادیه عرب نوشت، در پی خودداری سوریه از پذیرش پیشنهاد کشورهای عربی برای حل بحران موجود، در مورد نحوه‌ی برخورد با دمشق توافق حاصل نشده است.

به نوشته‌ی "دی ولت" کمیته‌ای متشکل از پنج وزیرخارجه کشورهای عربی روز شنبه در دوحه پایتخت قطر به بررسی اوضاع سوریه می‌پردازند. کاترین اشتون، هماهنگ‌کننده‌ی سیاست خارجی اتحادیه اروپا در گفتگو با این روزنامه ضمن ابراز نگرانی از اوج گرفتن بحران در سوریه، نسبت به گسترش درگیری‌های نظامی در این کشور هشدار داده است. اشتون در پیامی خطاب به رهبران دمشق از آنها خواسته است راه ارسال کمک‌های انسانی به شهروندان را نبندند.

تغییر لحن مسکو در برابر دمشق

یک روز پیش از آغاز کنگره‌ی شورای ملی سوریه در تونس، روسیه نیز در اقدامی که غافل‌گیرکننده خوانده شده پیش‌نویس طرحی را برای محکومیت خشونت در این کشور در اختیار اعضای شورای امنیت سازمان ملل قرار داد. این طرح مورد حمایت چین نیز قرار دارد که تاکنون جزو معدود حامیان دمشق بوده است. روسیه و چین اکتبر سال جاری با استفاده از حق وتوی خود مانع تصویب قطع‌نامه‌ی پیش‌نهادی کشورهای آلمان، فرانسه، پرتقال و برتانیا علیه حکومت بشار اسد شدند.

شبکه خبری العربیه روز جمعه ۲۵ آذر به نقل از ژرار ارنو، نماینده فرانسه در سازمان ملل نوشت «طرحی که پیش‌نویس آن در اختیار ما قرار گرفت بدون شک به بازنگری زیادی نیاز دارد. اما ما باید بر اساس آن گفتگو کنیم.» او این اقدام را تحولی بزرگ و نشانه‌ی خروج روسیه "از حالت انفعال" توصیف کرده است. در این طرح تعقیب و آزار کسانی که با استفاده از حقوق شهروندی دست به اعتراض علیه حکومت بشار اسد می‌زنند محکوم شده است.

افزایش فشار بین‌المللی بر بشار اسد

آمریکا و کشورهای غربی، به رغم استقبالی که از تغییر لحن مسکو و پکن در مورد حکومت بشار اسد کرده‌اند معتقدند طرح این دو کشور هنوز از صراحت و شدت لازم برخوردار نیست. با این همه دیپلمات‌های غربی ابراز امیدواری می‌کنند که پیش‌نهادهای روسیه و چین مبنایی برای تصمیم‌گیری‌های مشترک علیه سوریه باشد.

ويتالی چورکين نماینده روسیه در سازمان ملل گفته است کشورش آمادگی دارد در همکاری با دیگر اعضای شورای امنیت در پیش‌نهادهای خود بازنگری کند. ظاهرا پیش‌نهادهای روسیه الزام‌آور نیست و در آن به اعمال تحریم‌ها که از سوی مسکو "غیرسازنده" توصیف می‌شوند اشاره‌ای نشده است.

همزمان با ارائه طرح مسکو به اعضای شورای امنیت، فردریک هوف مسئول پرونده سوریه در وزارت خارجه آمریکا از روسیه و چین خواست از"بازی‌های سیاسی" دست بردارند و با تحریم‌های پیش‌نهادی علیه حکومت اسد موافقت کنند. ناظران معتقدند به رغم عدم قاطعیت طرح مسکو، ارائه چنین پیش‌نهادی از سوی مهم‌ترین حامی بشار اسد نشانه‌ی افزایش فشارهای بین‌المللی بر دمشق است.

BK/MM