بیش از ۷ هزار ناشر از حدود ۱۰۰ کشور جهان در شصت و چهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانکفورت (۱۰ تا ۱۴ اکتبر) حضور پیدا می‌کنند.

نمایشگاه فرانکفورت تخصصی‌ترین و با اهمیت‌ترین گردهمایی نویسندگان و ناشران جهان محسوب می‌شود. در سال‌های اخیر دست‌اندرکاران فناوری‌های جدید و صنایع الکترونیکی نیز جایگاه مهمی در نمایشگاه فرانکفورت پیدا کرده‌اند.

کودکان امروز، سازندگان جهان فردا

«اینکه دنیای آینده چگونه خواهد بود، در مقیاس وسیعی به قدرت تخیل و تصور کسانی وابسته است که در حال حاضر خواندن را فرامی‌گیرند.»

این سخنی از آسترید لیندگرن، (۲۰۰۲- ۱۹۰۷) نویسنده‌ی سوئدی پرآوازه‌ی کتاب‌های کودکان و نوجوانان و خالق داستان‌های "پی پی جوراب بلند" است. نمایشگاه کتاب فرانکفورت یکی از محورهای اصلی برنامه‌های سال ۲۰۱۲ خود را با الهام از این عبارت انتخاب کرده است.

به گفته‌ی گردانندگان نمایشگاه، امسال در فرانکفورت می‌توان مشاهده کرد که چه امکاناتی برای برانگیختن تخیل و فراگیری در اختیار کودکان امروز و سازندگان جهان فردا قرار دارد.

در نمایشگاه فرانکفورت تازه‌ترین دستاوردهای صنایع الکترونیکی که به گونه‌ای در پیوند با مطالعه و آموزش قرار دارند، عرضه می‌شود.

چند سالی است که نمایشگاه کتاب فرانکفورت از انحصار ناشران مکتوب درآمده و این روند هر سال محسوس‌تر می‌شود.

بازی‌های رایانه‌ای، کتاب‌های الکترونیک، امکانات یادگیری چند رسانه‌ای و دستاوردهای نوین فناوری اطلاعات و ارتباطات، پای تولیدکنندگان و فعالان این بخش را نیز به نمایشگاه باز کرده است. امکانات نشر الکترونیک و اینترنتی چنان گسترشی پیدا کرده که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. هر چند هنوز میان نشر سنتی کتاب و فناوری‌های جدید مشکلات حل نشده‌ی فراوانی وجود دارد.

از بحث درباره "افسانه" تا کتاب‌های دیجیتالی

سالن شماره ۳ نمایشگاه به رسانه‌های کودکان و نوجوانان اختصاص دارد که در آن صحنه‌ای برای داستان‌خوانی و بحث آزاد پیرامون مفاهیمی مانند "افسانه" تدارک دیده شده است. این انتخاب به مناسبت دویستمین سال انتشار نخستین جلد از مجموعه "افسانه‌های برادران گریم" انجام شده است.

در این سالن برنامه‌های متنوع دیگری نیز، از جمله طراحی و نقاشی کتاب‌های کودکان و نوجوانان به صورت زنده برگزار خواهد شد. در مجموعه‌ای که زیر عنوان "Hot spot Kids eReading" عرضه می‌شود، راه‌های جذب مخاطبان جوان به امکانات دنیای دیجیتال معرفی خواهد شد.

در این بخش همه چیز حول محور دنیای کتاب‌های دیجیتال و خواندن و نوشتن در شبکه‌های اجتماعی می‌چرخد. آشنایی با چگونگی انتشار متن و بازاریابی در دنیای مجازی، و ارائه کتاب‌های دیجیتالی از دیگر برنامه‌های این قسمت است.

آشنایی با کلاس‌های درس آینده

در سالن شماره ۴ تازه‌هایی از جهان الکترونیک به نمایش گذاشته می‌شود که به بازدیدکنندگان نشان می‌دهد، "کلاس درس آینده" چگونه می‌تواند باشد. در سه ایستگاه آموزشی که در این سالن برپاشده، بازدیدکنندگان می‌توانند از نزدیک با نحوه‌ی استفاده از شیوه‌های آموزش چندرسانه‌ای و عینک‌های "مالتی‌مدیا" آشنا شوند.

نمایشگاه فرانکفورت در نشست‌ها و سمینارهای متعددی نیز ادبیات کودکان و نوجوانان، به ویژه در حوزه نشر الکترونیکی و استفاده از ابزارو فناوری‌های جدید را به بحث و بررسی می‌گذارد. همچنین بخشی از سالن ۵ به بحث و گفت‌وگوی کارشناسان در مورد مسائل مختلف رسانه‌هایی اختصاص دارد که کودکان و نوجوانان مخاطب اصلی آن هستند یا می‌توانند در شکل دادن به آنها نقشی فعال داشته باشند.

۳۲۰۰ برنامه، ۹ هزار خبرنگار

برخلاف نمایشگاه کتاب تهران، در نمایشگاه فرانکفورت خبری از خرید و فروش کتاب نیست. در پنج روزی که این نمایشگاه برپاست کار اصلی، معرفی تازه‌های دنیای کتاب و در سال‌های اخیر امکانات نوین نشر است. شمار بازدیدکنندگان این رویداد فرهنگی در سال گذشته با افزایش اندکی نسبت به سال ۲۰۱۰ حدود ۲۸۳ هزار نفر اعلام شده است.

شمار بازدیدکنندگان از نمایشگاه کتاب تهران در برخی از روزها به دوبرابر کل مراجعه‌کنندگان به نمایشگاه فرانکفورت در پنج روز می‌رسد. این دو نمایشگاه از این نظر قابل مقایسه با یکدیگر نیستند؛ همانگونه که به لحاظ محتوا و کارکرد نیز هیچ شباهتی با هم ندارند.

در خلال برگزاری نمایشگاه کتاب فرانکفورت بیش از ۳ هزار و دویست برنامه‌ی فرهنگی برگزار می‌شود و حدود ۹ هزار خبرنگار از ۶۱ کشور پوشش خبری این رویداد را بر عهده دارند. کار مهم دیگری که در فرانکفورت انجام می‌شود، داد و ستد امتیاز کتاب و امضای قرارداد نشر و ترجمه آثار گوناگون است. از این منظر سرنوشت بخش بزرگی از بازار کتاب جهان در پنج روز برگزاری نمایشگاه فرانکفورت رقم می‌خورد.

بسته ماندن غرفه جمهوری اسلامی در سال ۲۰۱۱

در بیش از سه دهه‌ای که از عمر جمهوری اسلامی می‌گذرد، حضور ایران در نمایشگاه فرانکفورت تقریبا هیچگاه بدون حاشیه نبوده است.

سال گذشته غرفه ایران به دلیل سوء مدیریت و ناهماهنگی‌هایی که میان مدیران وزارت ارشاد وجود داشت، اصلا باز نشد. ناشران مستقل و معتبر ایران جز در موارد استثنایی در نمایشگاه فرانکفورت حضور ندارند.

طبق اظهارات علی اسماعیلی، سرپرست معاونت امور فرهنگی وزارت ارشاد، بخشی از غرفه ایران در سال ۲۰۱۲ به نام پیامبر اسلام نامگذاری می‌شود و در آن آثاری درباره او به زبان فارسی و دیگر زبان‌ها عرضه خواهد شد. جمهوری اسلامی امسال برای نخستین بار غرفه‌ی خود را در ایران ساخته و به آلمان منتقل کرده است.

نیوزیلند مهمان ویژه‌ی سال ۲۰۱۲

مهمان ویژه‌ی سال ۲۰۱۲ کشور نیوزیلند است و برنامه‌های متنوع و مفصلی برای معرفی ادبیات، هنر و فرهنگ این کشور تدارک دیده. نیوزیلند مجموعه‌ای از دو جزیره‌ی اصلی و بیش از ۷۰۰ جزیره کوچک در جنوب غرب اقیانوس آرام و به معنای واقعی کلمه "دور افتاده" است. نزدیک‌ترین همسایه‌ی نیوزیلند استرالیاست که دو هزار کیلومتر آن طرف‌تر قرار دارد.

اکثریت جمعیت نیوزیلند مهاجران، به ویژه بریتانیایی‌تبار هستند و بیشترین شمار ساکنان بومی به قوم "مائوری" تعلق دارند. با آغاز مهاجرت گسترده‌ی اروپاییان به نیوزیلند در ۱۸۳۹ میلادی رفته‌رفته اختلاف با بومیان افزایش یافت و در سال ۱۸۶۰ جنگ داخلی سراسر کشور را در برگرفت.

حاصل هجوم مهاجران کاهش جمعیت مائوری‌ها از ۱۲۰ هزار در سال ۱۸۲۰ به حدود ۴۴ هزار نفر در دهه‌ی پایانی قرن نوزدهم بود. امروز زبان مائوری یکی از دو زبان رسمی این سرزمین و فرهنگ بومیان بخش مهمی از فرهنگ رسمی است.

حکایت‌های فراوانی از ظلم و خشونت علیه قوم مائوری وجود دارد که بخشی از آن به کتاب‌ها راه یافته است. همزمان با نمایشگاه فرانکفورت کتابخانه دانشگاه این شهر نمایشگاهی از کتاب‌ها و تصویر‌هایی که این ماجرا را بازگو و منعکس می‌کنند، برپا می‌کند.

کشوری با ۳۵ درصد "بی‌دین" رسمی

امروز نیوزیلند کشوری پیشرفته و پررونق به شمار می‌رود و جاذبه‌های فرهنگی و طبیعی‌اش هر سال صدها هزار گردشگر را به خود جذب می‌کند. سنت‌های دموکراتیک نهادینه شده در این سرزمین نیز برای بسیاری شگفت‌انگیز و پرجاذبه است.

دفاع از حقوق زنان و رفع تبعیض جنسی در این کشور سابقه بسیار طولانی دارد. حق رای زنان در این سرزمین با سال ۱۸۹۲ بازمی‌گردد. با ورود مهاجران اروپایی رفته رفته مسیحیت نیز به این جزایر رسید. اکنون حدود ۵۵ مردم نیوزیلند خود را مسیحی و ۳۵ درصد بی‌دین معرفی می‌کنند.

در کنار برنامه‌های بسیار متنوعی که در طول برگزاری نمایشگاه کتاب برای معرفی ادبیات و جامعه‌ی چند فرهنگی و کثرت‌گرای نیوزیلند تدارک دیده شده از آخر ماه اوت نیز نمایش سلسله فیلم‌هایی از این کشور در شش شهر آلمان آغاز شده که در هفته‌ی پیش از نمایشگاه نوبت نمایش آنها به فرانکفورت رسید.

جایزه بهترین اقتباس سینمایی

فیلم‌هایی که از نیوزیلند برای نمایش انتخاب شده‌اند شامل، اقتباس از ادبیات داستانی، کلاسیک‌های معاصر و حکایت‌های قوم مائوری می‌شوند. اقتباس از آثار ادبی در سینما از موضوع‌های مورد توجه گردانندگان نمایشگاه کتاب فرانکفورت است و هر سال جایزه‌ای به بهترین آثار در این حوزه اختصاص می‌یابد.

جایزه‌ی امسال به خاطر فیلم "خیلی بلند، خیلی نزدیک" به فیلمساز بریتانیایی، استیون دالدری تعلق گرفت. این اثری است که بر اساس رمانی از جاناتان سافران فوئر، نویسنده‌ی آمریکایی ساخته شده است.

دالدری پیشتر با اقتباس از رمان‌های "ساعت‌ها"، اثر ویرجینیا ولف و "کتاب‌خوان"، اثر برنهارد شلینک فیلم‌هایی ساخته که با استقبال و تحسین تماشاگران و منتقدان روبرو شده است. جایزه ویژه‌ی نمایشگاه کتاب فرانکفورت روز سوم نمایشگاه طی مراسمی به این فیلمساز بریتانیایی اهدا می‌شود.

مهمان سال آینده‌ی فرانکفورت برزیل معرفی شده است. بازدید از نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانکفورت در سه روز نخست به اهل فن، دست‌اندرکاران صنعت نشر و کسانی اختصاص دارد که به نوعی با کتاب و رسانه‌ها در ارتباط هستند. در دو روز پایانی نمایشگاه درها به روی همگان باز است.